دیروز طالبان پیام عیدی ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر این گروه را نشر کردند. پیام عیدی منسوب به ملا هبت‌الله، به سه بخش عمده قابل تقسیم است. بخش اول آن به آیات و احادیثی مربوط است که در مورد اهمیت قربانی کردن به درگاه خداوند نازل و گفته شده است. در این بخش، رهبر طالبان به تکرار آیات و احادیث مربوط به قربانی را ذکر و در حقیقت مردم را به آن تشویق کرده است. در این بخش ملا هبت‌الله مردم را قرض‌دار خود کشیده و به آنها دستور داده که «باید» به دلیل این‌که «صاحب نظام اسلامی» شده‌اند، شکر خدا را به جای آورند. بخش دوم پیام، گزارشی از کارکرد طالبان طی نزدیک به دو سال گذشته است. در این بخش، در لابه‌لای گزارش کارکرد، ترس و تهدید جا داده شده است. رهبر طالبان در این بخش از اجبار حجاب سخن گفته و به اجرای حدود و قصاص فخر فروخته است. سخن گفتن از چنین فرمان‌های سخت‌گیرانه و در تعارض با ارزش‌های انسانی، به منظور ترساندن بیشتر مردم به کار گرفته می‌شود. بخش سوم پیام عیدی ملا هبت‌الله آخوندزاده، مخاطب خارجی دارد. در این بخش، اکثر جملات را نه هبت‌الله جدی گفته است و نه کسی آن را جدی خواهد گرفت، نظیر دعوت به برادری و بردباری در کشورهای اسلامی درگیر جنگ، اما استغاثه او برای برقراری ارتباط عادی با جهان، به‌ویژه کشورهای اسلامی، جدی است. با این حال، ما در این یادداشت به قسمتی کوچک از پیام ملا هبت‌الله می‌پردازیم؛ جملاتی که هم برای گزارش به مردم افغانستان گفته شده و هم برای واجد شرایط کسب مشروعیت بین‌المللی نشان دادن این گروه.
از آن‌جایی که امروز (26 جون) مصادف با روز جهانی مبارزه با مواد مخدر است، این یادداشت، بر همین بخش از پیام عیدی رهبر طالبان تمرکز دارد. ملا هبت‌الله در جایی از پیامش می‌گوید: «به برکت اقدام سازنده و مثمر امارت اسلامی کشت مواد مخدر به صفر تقرب کرده که هم‌وطنان شریف ما در روشنایی رهنمودهای اسلامی بدون تطمیع و همکاری جامعه بین‌المللی به معیشت بدیل روی آورند و فواید اقدام متذکره روزبه‌روز برجسته می‌گردد. همچنان هر گونه تورید، تولید و استعمال مواد مخدر منع قرار داده شده که الحمدالله باعث نجات تعداد زیادی از هم‌وطنان ما به‌ویژه قشر جوان ما از اضرار آن شده است.» اشاره ملا هبت‌الله به فرمان او در مورد منع کاشت مواد مخدر بوده که به تاریخ 17 حمل 1401 صادر شده است. در فرمان آمده است که پس از نشر این فرمان، هیچ‌کسی نباید در زمین‌های خود مواد مخدر کشت کند یا به استعمال، انتقال، فروش، تجارت، واردات و صادرات مواد مخدر دست بزند. برای تخطی‌کننده از این فرمان، بدون ارایه جزییات، «جزای سخت» پیش‌بینی شده است.
وقتی این فرمان صادر شد، خلاف آن‌چه اکنون ملا هبت‌الله شعار می‌دهد و به رخ مردم افغانستان و دولت‌های جهان می‌کشد، تولید و قاچاق مواد مخدر کاهش نیافت، بلکه حتا گزارش‌هایی از افزایش آن نیز نشر شد. در ماه نوامبر سال گذشته، دفتر مبارزه با مواد مخدر سازمان ملل گزارش داد که در آن سال «233 هزار هکتار زمین در افغانستان زیر کشت خشخاش بوده است که نسبت به سال 2021، سه برابر افزایش را نشان می‌دهد.» از سوی دیگر، طالبان با صدور فرمان منع کاشت و تولید مواد مخدر، تجارت این بازار سیاه را به دست گرفته‌اند. گفته می‌شود که آنها مواد مخدر را از بازار جمع‌آوری و سپس خود با قیمت بالا عرضه کردند که قیمت هر کیلوگرام آن از 15 هزار افغانی به حدود 60 هزار افغانی و حتا بیشتر از آن افزایش یافت. ملا هبت‌الله با صدور این فرمان، منافع چندوجهی به دست آورد. از یک طرف سود مواد مخدر را از دهقانان گرفت و به فرماندهان خود واگذاشت، از سوی دیگر زمینه باج‌گیری از دهقانان خشخاش‌کار را فراهم کرد و از جانب سوم به جهان مخابره کرد که گامی به سمت دولت شدن برداشته است. حالا هم در پیام عیدی ملا هبت‌الله آمده که طالبان برای برقراری ارتباط با جهان «مکلفیت خود را ادا کرده است». ظاهراً یکی از این مکلفیت‌ها، مبارزه با مواد مخدر است که طالبان ادعای آن را دارند.
گزارش سیگار یا اداره بازرس ویژه امریکا برای بازسازی افغانستان، نیز ادعای رهبر طالبان مبنی بر تقرب کاشت و تجارت مواد مخدر به صفر را رد می‌کند. این نهاد یک ماه پیش به نقل از یافته‌های دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل گزارش داد که افغانستان در سال 2022 میلادی، 80 درصد تقاضای بازار مواد مخدر در جهان را تامین کرده است. پارسال هم رزا اوتنبایوا، رییس یوناما، گفته بود که افغانستان 85 درصد مواد مخدر جهان را تامین می‌کند. هرچند طالبان پس از صدور فرمان منع کاشت مواد مخدر، فرمانی دیگر منسوب به ملا هبت‌الله را نیز نشر کرده‌اند که کاشت گیاه بنگ را منع کرده است. این فرمان به تاریخ 27 حوت پارسال صادر شده است. چند روز بعد از صدور این فرمان، گزارش شد که 300 هکتار زمین تنها در بدخشان زیر کاشت چرس است. با توجه به این‌که طالبان بر جغرافیای بدخشان تسلط دارند، این گزارش‌ها نشان می‌دهند که مبارزه با مواد مخدر برای طالبان یک شعار و یک بازی سیاسی است.
کشورهایی که در مسیر ترانزیت مواد مخدر افغانستان قرار دارند، نیز از افزایش تولید و قاچاق آن سخن می‌گویند. مهم‌ترین مسیر ترانزیت این مواد، ایران است. این مواد از ولایت‌های ارزگان، هلمند، قندهار و سایر نقاط افغانستان به فراه منتقل می‌شود و در آن‌جا به کارخانه‌های پروسس می‌رود. پس از آن، وارد خاک ایران می‌شود تا ضمن اشباع بازار این کشور، به سمت ترکیه و سپس اروپا و افریقا قاچاق شود. اخیراً یک مقام ایرانی نیز از افزایش تولید و قاچاق مواد مخدر از منبع افغانستان سخن گفته است. علی‌رضا کاظمی، قایم‌‌مقام دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر ایران، هفته گذشته، کاهش تولید و ترانزیت مواد مخدر در افغانستان زیر کنترل طالبان را شعار محض خواند و گفت که نه‌تنها کاهشی در این مورد صورت نگرفته «بلکه روند افزایشی را نیز طی می‌کند که نشان می‌دهد کنش طرف افغانی در حد شعار بوده است.»
مبارزه با مواد مخدر هم مانند سایر فعالیت‌های طالبان یک بازی رسانه‌ای است. این گروه اگر سنگی را روی سنگی دیگر بگذارد، تبلیغاتی راه می‌اندازد که گویی به راز جاودانه‌گی دست یافته است. یکی از اقدامات طالبان در راستای آن‌چه مبارزه با مواد مخدر می‌خوانند، جمع‌آوری معتادان از سطح شهر کابل است. هرچند بارها از این‌که شفاخانه‌های تداوی معتادان در ولایت‌ها امکانات ندارند، گزارش نشر شده، ولی طالبان روند جمع‌آوری معتادان را دنبال کرده‌اند. این کار هم بسیار نمایشی به نظر می‌رسد؛ به این دلیل که گفته می‌شود طالبان معتادان را به جای تداوی، وعظ و نصیحت می‌کنند یا به آنها گولی (قرص) خواب‌آور می‌خورانند. آنها که هزاران پل و پلچک را طی 20 سال منفجر کردند و در نزدیک به سه دهه حضور و فعالیت، یک پل (پل سوخته) را رنگ کرده‌اند، آن را چنان با آب‌وتاب تبلیغ کردند که گویا امارت طالبانی سیاره‌ای را کشف کرده یا جهان را از شر گازهای گل‌خانه‌ای و گرمایش زمین نجات داده است. برای این‌که بیشتر رنگ کردن پل را به چشم مردم بزنند، یک روز بر آن گل آویزان می‌کنند و روز دیگر در پرسروصداترین مکان شهر کابل میزهای مطالعه می‌گذارند و در پیاده‌روها نمایشگاه کتاب برگزار می‌کنند. شب‌ها هم چراغ‌های رنگه روشن می‌کنند تا هر بیننده‌ای بفهمد که طالبان توانسته‌اند در نزدیک به سی سال فعالیت، یک پل را رنگ کنند؛ پلی که اگر چند سال پیش دست‌شان به آن می‌رسید، مانند پل‌ها و پلچک‌های مسیر کابل ـ قندهار آن را انفجار می‌دادند یا مانند سرک لوگر قلبه‌اش می‌کردند.
بنابراین، سخن گفتن از مبارزه با مواد مخدر توسط طالبان، چه در فرمان‌ها و چه در پیام‌های رهبر این گروه، بخشی از همان نمایش است. این گروه، به مواد مخدر به‌حیث ذخیره استراتژیک خود نگاه می‌کند. ممکن پول‌های کمکی برای ابد نماند و طالبان خوب می‌دانند که سیر تحولات سیاسی در افغانستان بسیار سریع است و هر آن ممکن رخ دیگر سکه ظاهر شود. بنابراین، اگر سکه برگردد و تزریق پول به افغانستان زیر کنترل این گروه محدود یا مسدود شود، این رژیم نمی‌تواند همه هزینه‌های خود را از طریق باج‌گیری از تجارت‌های مشروع مردم تامین کند. طالبان برای این‌که عواید مالی در دسترس داشته باشند و از سوی دیگر زیر تحریم‌های احتمالی نابود نشوند، بر مواد مخدر تکیه می‌کنند و حتا از آن عشر می‌گیرند. باری گزارش شد که خسربره ملا عمر، رهبر پیشین طالبان، برای جمع‌آوری عشر تریاک، از پاکستان به ارزگان آمده است. مواد مخدر سال‌ها ماشین جنگی گروه طالبان را به گردش درآورده است. این گروه آن‌چه در مقابل مواد مخدر انجام می‌دهد، مبارزه نیست، بلکه کنترل آن است. طالبان به‌ساده‌گی از منافع سرشار کاشت، تولید و تجارت مواد مخدر دست برنمی‌دارند.
