در پهلوی چالشهای سیاسی و امنیتی در کشور، بحرانهای جدی کمآبی و رشد سرسامآور جمعیت، نگرانیها از وقوع یک بحران دیگر را افزایش داده است. هرچند رشد اقتصادی افغانستان سیر نزولی دارد، اما جمعیت آن بهگونه چشمگیری سیر صعودی دارد.
بربنیاد آمارهای اداره احصاییه و معلومات، هر سال دستکم 675 هزار تن به نفوس افغانستان افزوده میشوند. در برابر این رشد سریع جمعیت، رشد اقتصادی افغانستان سیر نزولی دارد.
در سالهای پسین در کنار تراکم جمعیت در مرکز شهرها و بالا رفتن مصرف آب، در روستاها و ساحات کشاورزی نیز مصرف آب شیرین زیرزمینی، به منبع اصلی آبیاری فرآوردههای کشاورزی مبدل شده است. این کار سبب شده است تا سطح آبهای زیرزمینی روزبهروز پایینتر برود.
بربنیاد یافتههای ۸صبح، در سالهای پسین، به دلیل بارندهگی کمتر و خشک شدن منابع آبی، کشاورزان در اکثر نقاط کشور به حفر چاههای عمیق و استفاده از انرژی خورشیدی روی آوردهاند که در طول روز بهصورت بیرویه، آبهای شیرین زیرزمینی در زمینهای زراعتی به مصرف میرسد. به باور کارشناسان، این کار در درازمدت، به یک بحران بشری بزرگ در کشور مبدل خواهد شد.
۸صبح، بهگونه نمونه، در این گزارش چاههای حفر شده در مسیر شاهراه کابلـغزنی را به بررسی گرفته و دریافته که تنها در اطراف این شاهراه، که از مربوطات ولایت میدانوردک میشود، بیش از دو هزار چاه عمیق حفر شده است.
همه میدانیم که آب آغاز زندهگی و آبادانی است و دسترسی به آبوغذا برای زندهگی و معیشت از ضروریات اولیه بشری و حق اساسی آنها به شمار میرود. هرگاه به تمدنهای بشری نظر انداخته شود، دیده میشود که حیات بشری در کنار منابع آبی و بهخصوص در مناطقی که بتوانند مواد غذایی را از طریق زراعت تولید کنند، تکامل یافته است.
به گفته کارشناسان حوزه زیستشناسی، با گذشت زمان و رشد جمعیت جهان، در کنار تغییرات اقلیمی، نیازمندیها به آب روزبهروز افزایش چشمگیر پیدا کرده و در آینده نزدیک حدود نصف نفوس جهان با بحران کمآبی روبهرو خواهند شد. همین اکنون نیز تلاشها برای به دست آوردن آب بیشتر به خاطر رفع نیازمندیها در همه جا و در سطوح مختلف بهوضوح دیده میشود.
به گفته آگاهان، بسیاری از مناطق جهان به شمول برخی از شهرها و سایر نقاط کشور ما با بحران کمبود آب مواجهاند و لازم است تا تدابیری علمی و مسلکی در زمینه رفع بحران آب اتخاذ شود.
محمدآغا، راننده موتر در مسیر کابلـغزنی، میگوید که همهروزه در این مسیر در رفتوآمد است و شاهد است که در یک سال پسین بر شمار این چاهها بهگونه چشمگیر افزوده شده است. وی میافزاید: «سالهای پیش زمینهای زراعتی کم بود و تنها از آب جویها آبیاری میشد و یگان برمه هم با دیزل جنراتور فعال بود و هر چند هفته یک بار برای آبیاری زمینها استفاده میشد؛ اما حالا هیچ زمینی خالی نمانده و تمام دشتها را مردم گرفته. هر کس در هر جایی که دلش شده چاه زده، از صبح تا شام آب روان است. در هر دو طرف سرک تا چشم کار میته، شمسیها دیده میشه که در حال آب کشیدن اس.»
در همین حال، شماری از کشاورزانی که در این مسیر زمین دارند، تایید میکنند که به علت نبود آب، برای کشت و زراعت چاه حفر میکنند و به علت کمهزینه بودن به استفاده از انرژی خورشیدی روی آوردهاند.
عبدالستار ۴۹ ساله در ولسوالی سیدآباد ولایت میدانوردک کشاورز است. وی میگوید: «چند سال پیش در روستای ما زمینهای زراعتی کم بود و از کاریز آب میخورد؛ اما حالا کاریزها خشک شده و آب برای زراعت ندارد. همین سولرها برای ما سهولت آورده و من در دو سال گذشته ۲۰ جریب زمین سفید را توسط همین سولرها به زمین زراعتی تبدیل کردم و از کار سولر راضی هستم.»
در این میان، شماری دیگر از کشاورزان از زیانهای استفاده از این چاهها نیز آگاهی دارند و میگویند که به دلیل پایین رفتن سطح آب، آنان ناگزیر شدهاند چاههای جدید با عمق بیشتر حفر کنند. این کار سبب شده است تا مقدار هنگفتی از عاید یک سالشان را برای حفر چاهی دیگر از دست بدهند.
آنان تاکید دارند که حالا در کنار کشاورزان و زمینداران محلی، شماری از افراد از ولایات دیگر نیز به این ولایت آمده و با پول ناچیز زمینهای مردم را خریده و هر کدام دهها حلقه چاه حفر کردهاند.
با این حال، آگاهان امور اقتصادی به این باورند که استفاده از آب شیرین در کشت و زراعت در هیچ جای دنیا مجاز نیست و این کار نهتنها سبب تشدید بحران کمآبی میشود، بلکه در درازمدت در کنار از بین رفتن آب آشامیدنی، باعث میشود زمینهایی که حالا از آن محصولات زراعتی به دست میآید و با سرمایه هنگفت حاصلخیز شده است، دوباره به زمین خاره مبدل شود.
با اینهمه، شهروندان نهادهای مسوول را در این راستا به کمکاری متهم کرده و میگویند که برای بقای حیات مردم، باید راهکاری سنجیده شود و آب آشامیدنی برای آبیاری استفاده نشود.