کرسی خالی افغانستان در کنفرانس سازمان ملل درباره آب
فداحسین حسینی
کنفرانس سازمان ملل متحد در مورد آب برای نخستین بار در پنج دهه اخیر به مدت دو روز از ۲۲ تا ۲۴ مارچ با میزبانی مشترک هالند و تاجیکستان در نیویورک، مقر سازمان ملل، برگزار خواهد شد. کنفرانس سازمان ملل در زمینه آب، کوششی برای آگاهیدهی، جلب‌و‌جذب هرچه بیشتر توجه جهانی، برجستهسازی بحران آبی و از همه مهمتر راهحلیابی برای آن‌ها است. این همایش دنباله برنامه دهه اقدام آب ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۸ این سازمان است که برگزاری آن در قطع‌نامه مجمع عمومی سازمان ملل پیشبینی شده و برای برونرفت از بحران آبی پیشرو به ضرورت اقدام مشترک بینالمللی تاکید شده بود.
در کنفرانس برای آب، نماینده‌گان و سران و وزیران خارجی کشورها از سرتاسر جهان شرکت دارند. در این کنفرانس در کنار آن‌ها نهادهای پژوهشی و پژوهشگران نیز حضور دارند. هرچند افغانستان یکی از کشورهایی است که به‌گونه جدی متأثر از تغییرات آبوهوایی بوده و درگیر بحران آب پاک، سالم و کافی مواجه است، اما هیچ نماینده‌ای از رژیم طالبان در این نشست مهم و حیاتی حضور ندارد.
از جنبههای جالب این دور کنفرانس حضور فعالانه همسایه شمالی افغانستان یعنی تاجیکستان است. اگرچه اکثر کشورها با حضور در مجامع بین المللی در جست‌وجوی یافتن گریزگاهی از بحران کمآبی و چالش‌های ناشی از آن بوده و به دنبال حل اختلافات آبی از راه سهم‌گیری در همایش‌های بینالمللی، ایجاد دستور کار و ترتیبات بینالمللی‌اند، اما رژیم طالبان در گیرودار سرکوب و چرخه باطل خشونت و بی‌برنامه‌گی گیر مانده است. طالبان به دلیل نداشتن مشروعیت، عدم شناسایی بینالمللی و همچنین به خاطر ناتوانی، قادر به نماینده‌گی از مردم افغانستان و دفاع از منافع آن‌ها در مجامع بینالمللی نیستند.
پنج موضوع اساسی مورد بحث در این کنفرانس عبارت‌اند از:
الف) آب برای سلامتی: دسترسی به آب آشامیدنی صحی و پاک و حق بشری دسترسی به آب سالم و بهداشتی؛
ب) آب برای توسعه پایدار: ارزشگذاری، پیوند آب با غذا، انرژی و توسعه پایدار اقتصادی و شهری؛
ج) آب برای اقلیم، مقاومت و محیط زیست: منابع بحری، آب‌وهوا، تنوع زیستی و کاهش خطر فاجعههای طبیعی (گفت‌وگو روی تغییرات آبوهوایی بدان جهت که فاجعههای طبیعی از جمله سیلابها تاثیر مستقیمی روی آب شیرین آشامیدنی دارد)؛
د) آب به هدف همکاری: همکاری و همیاری روی منابع آبی بینالمللی و فرامرزی؛ با شدتگیری بحران کمآبی تنشها و اختلافات روی آبهای فرامرزی افزایش مییابد و در واقع این کنفرانس صحنهای است برای گفت‌وگو روی تنشزدایی موارد اختلافی و چارهجویی برای آن‌ها؛
ذ) دهه اقدام آب: سرعت‌بخشی و عملیسازی اهداف برنامه دهه اقدام آبی از طریق دبیرکل سازمان ملل.
برمبنای ارزیابیهای گزارش جهانی خطر یا ریسک که در ماه جنوری ۲۰۲۳، که از سوی انجمن اقتصادی جهانی منتشر شد، بحران منابع طبیعی از جمله آب و غذا جزو ۱۰ خطر بزرگ بشر در دهه آینده است. افغانستان جزو کشورهایی است که بیشترین آسیب‌پذیری را از این ناحیه دارد. بحران کمآبی، عدم دسترسی به آب پاک و سالم در کشور چالش جدی است که جان شهروندان کشور را تهدید میکند. به گزارش صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) هشت‌دهم مردم افغانستان آب ناسالم یا ناپاک مینوشند و در کنار شمار زیادی از جمعیت کشور به امکانات بهداشتی از جمله سرویس بهداشتی دست‌شویی و آب کافی دسترسی ندارد.
ناتوانی طالبان در شکلدهی به حکومت همهشمول و احترام نگذاشتن و نقض حقوق بشری بهویژه حقوق زنان، کشور را منزوی ساخته است. خیال خام این گروه مبنی بر باجگیری از جامعه جهانی برای بازگشایی مکتبهای دخترانه و باز کردن دانشگاهها به روی دختران شرایط را برای مردم افغانستان دشوار‌تر کرده است. این رژیم قادر به رفع نیازمندیهای اولیه و ابتدایی مردم کشور نبوده و با در پیشگیری سیاستهای حذف، سرکوب، ترور و ترویج اسلام طالبانی، کشور را به سمت قهقرا سوق داده است.
عدم شرکت نماینده افغانستان پیامدهای ناگوار برای کشور و مردم به همراه خواهد داشت؛ چون افغانستان اختلافات و تنشهای آبی فعال روی آبهای فرامرزی و بینالمللی با همسایهگان خود دارد و عدم مدیریت و ناتوانی در استفاده از موقعیتهای پیشآمده، برای کاستن تنش و اختلاف با همسایهگان دودش بیش و پیش از همه به چشم مردم افغانستان میرود. این کنفرانس فرصتی برای تجدید مساعدتها و امدادهای بینالمللی با کشورهای آسیبدیده و آسیبپذیر است. عدم حضور افغانستان در این کنفرانس، تبعات منفی بالای کمک‌های بینالمللی در زمینه آب داشته است. آنچه روشن و واضح است، اهمیت نداشتن منافع ملی و امنیت مردم افغانستان نزد طالبان است.
