سفیر خلیل‌زاد در گفت‌وگو با لطف‌الله نجفی‌زاده، مدیر مسوول شبکه‌ی وزین طلوع‌نیوز، بسیار صریح گفت که امریکا برای تأمین منافع امنیتی‌اش در افغانستان جنگید و بحث ارزش‌ها اهمیت ثانوی داشت.
معنای این سخن سفیر خلیل‌زاد این است که امریکا نه برای حمایت از ارزش‌های جمهوری، که صرف برای دفاع از امنیت ملی ایالات متحده با طالبان می‌جنگید. حال که طالبان پذیرفته‌اند از صف دشمنان امریکا خارج شوند، واشنگتن دیگر نیازی نمی‌بیند که با طالبان به نبرد ادامه دهد. قبل از یازده سپتامبر هم طالبان و امریکا در مورد القاعده گفت‌وگو کرده بودند. در آن زمان هم امریکا از طالبان خواسته بود که در برابر رسمیت جهانی و کمک‌های اقتصادی، اسامه بن لادن را اخراج کنند. همین سفیر خلیل‌زاد حتا در آغاز اشغال کابل توسط نیروهای طالبان در یکی از روزنامه‌های معتبر امریکایی نوشت که ایالات متحده باید با طالبان تعامل کند و در مورد اخراج بن لادن از این کشور با این گروه به توافق برسد. سفیر خلیل‌زاد در آن مقاله نوشته بود که امریکا باید نقش میانجی را به دوش بگیرد و رهبران طالبان را به مذاکره با مخالفان‌شان تشویق کند؛ اما آن تلاش‌ها ناکام ماند. طالبان معامله بر سر القاعده را رد کردند. پس از یازده سپتامبر هم ملا محمدعمر معامله با امریکا روی بن لادن و القاعده را به صورت قاطع رد کرد و این امر سبب شد که ارتش امریکا با طالبان درگیر شود.
حال وضعیت فرق کرده است. به نظر می‌رسد که طالبان حاضر شده‌اند تا دشمنان امریکا را از قلمرو زیر سلطه‌ی‌شان اخراج کنند و از صف جهادیسم جهانی فاصله بگیرند. ایالات متحده هم متن موافقت‌نامه‌ای را که قرار است با طالبان امضا کند، نهایی کرده است و اگر رییس جمهور کنونی امریکا تمام مفاد آن را نهایی کند ـ که به احتمال زیاد می‌کند ـ واشنگتن آن را با نماینده‌گان طالب در قطر امضا می‌کند. امضای این سند نقش ایالات متحده را به صورت خودکار از متحد دولت افغانستان به یک میانجی تغییر می‌دهد. ایالات متحده نهایت تلاش خود را می‌کند تا نماینده‌گان طالبان، مقام‌های دولتی و چهره‌های سیاسی مهم در اسلو، پایتخت ناروی، با هم مذاکره کنند. به قول آقای خلیل‌زاد، امریکا نقش تسهیل‌کننده و در نهایت میانجی خواهد داشت. این‌که نیروهای سیاسی، طالبان و مقام‌های حکومتی روی چه نوع نظم سیاسی و کارشیوه‌ی شکل‌گیری آن توافق می‌کنند، زیاد برای ایالات متحده اهمیت ندارد. اگر گفت‌وگوهای اسلو نتیجه ندهد، شاید دیپلمات‌های امریکایی بگویند که واشنگتن مذاکره‌ی آنان را تسهیل کرد و اگر خودشان به توافق نرسند، به واشنگتن ارتباطی ندارد.
واقعیت این است که فصل حضور نظامی و چتر امنیتی ناتو در افغانستان به پایان رسیده است. سفیر خلیل‌زاد پیش از این هم به سیاست‌مداران گفته بود که امریکا دیگر حاضر نیست برای «ارزش‌های شما» بجنگد. ماه میزان سال گذشته نیز سفیر خلیل‌زاد در جمع شماری از نماینده‌گان رسانه‌های افغانستان که در آن خانم نجیبه ایوبی هم حضور داشت، همین تعبیر را به کار برد. خانم نجیبه ایوبی، مدیرمسوول رادیوی کلید، تنها زنی بود که در جمع حضور داشت. ایشان از آقای خلیل‌زاد پرسید که آیا حقوق زنان در افغانستان برای ایالات متحده در مذاکره با طالبان اهمیت دارد؟ پاسخ آقای خلیل‌زاد به آن پرسش، بسیار صریح بود. سفیر خلیل‌زاد گفت که برابری حقوقی زنان و مردان یکی از ارزش‌های امریکا است، ولی دیگر سربازان امریکایی برای دفاع از حقوق زنان در افغانستان و در هیچ کشور دیگر نخواهند جنگید. پس از آن جلسه بود که همسر آقای خلیل‌زاد مقاله‌ای در یکی از نشریه‌های امریکایی منتشر کرد که در آن آمده بود که زنان افغانستان باید بر ظرفیت‌های درونی خود اتکا کنند و دیگر منتظر عساکر امریکایی نمانند تا از آنان دفاع کنند. این فکت‌ها نشان می‌دهد که ایالات متحده دیگر برای ارزش‌های نیروهای دموکراسی‌خواه در افغانستان نمی‌جنگد. ایالات متحده نقش خود را به متحد دولت افغانستان هم با امضای موافقت‌نامه‌ی توافق با طالبان کاهش خواهد داد. پس از امضای آن موافقت‌نامه، ایالات متحده در نقش میانجی ظاهر خواهد شد.
احتمال آن هم زیاد است که ایالات متحده و کشورهای دیگر از یک توافق احتمالی طالبان و شماری از چهره‌های سیاسی برای تأخیر انتخابات و مذاکره روی یک دوره‌ی انتقالی برای راه افتادن روند حل سیاسی جنگ، حمایت کنند. سفیر خلیل‌زاد بسیار صریح گفت که حل سیاسی جنگ برای ایالات متحده در افغانستان در اولویت است، نه انتخابات ریاست جمهوری. او بسیار واضح گفت که تردید‌هایی در مورد سلامت انتخابات ریاست جمهوری آینده وجود دارد. از نظر ایالات متحده، باید قبل از انتخابات گفت‌وگوهای اسلو آغاز شود. اگر طالبان در این گفت‌وگوها حاضر به امتیاز‌دهی شوند تا حداقل با نیروهای سیاسی بیرون از حکومت به توافق برسند، شاید حمایت انتخابات ریاست جمهوری از دستور کار قدرت‌های بزرگ حذف شود. روشن است که در روزهای آینده رقابت‌های سیاسی جدی روی تشکیل هیأت مذاکره‌کننده جانب حوزه جمهوری با طالبان، آغاز شود. همه‌ی جناح‌ها تلاش خواهند کرد تا سهم نماینده‌گان‌شان را افزایش دهند، ولی زمان آن فرا رسیده است که همه‌ی نیروهای سیاسی آجنداهای جناحی را کنار بگذارند و از موقف واحد با مسایل مربوط به مذاکره و حل سیاسی جنگ برخورد کنند. نیروها و افراد دموکراسی‌خواه و طرف‌دار ارزش‌های جمهوری، مبارزه‌ی طولانی و دشوار در پیش رو دارند. هیچ راهی نیست غیر از این‌که میراث غبار، محمودی و دیگر دموکراسی‌خواهان همین کابل را بازخوانی کنیم و مانند آنان برای تحقق ارزش‌های جمهوری کمر همت ببندیم. آنان در وضعیتی برای تحقق این ارزش‌ها تلاش می‌کردند که هیچ حامی داخلی و بیرونی نداشتند و تمام اتکای‌شان بر ظرفیت‌های درونی بود. تجربه‌ی دو دهه‌ی اخیر بار دیگر نشان داد که دموکراسی و ارزش‌های جمهوری، گلی نیست که در مرداب بروید.
