گزارش تحلیلی نی؛ با سقوط نظام جمهوری فعالیت ۵۰ درصد رسانه‌ها متوقف شده است
۸صبح، پروان
دفتر حمایت‌کننده رسانه‌های آزاد افغانستان (نی) در یک گزارش تحلیلی آورده است که از زمان حاکمیت طالبان بر کشور تاکنون ۵۰ درصد تلویزیون‌ها، ۴۸ درصد رادیوها، ۶۰ درصد خبرگزاری‌ها و حدود ۸۰ درصد از رسانه‌های آنلاین کشور نشرات خود را متوقف کرده‌اند. براساس یافته‌های دفتر نی، نیمی از رسانه‌های افغانستان به دلیل مشکلات اقتصادی از فعالیت باز مانده‌اند و رسانه‌هایی که فعالیت دارند، نیز از وضعیت خوبی برخوردار نیستند. علت اصلی توقف نشرات این رسانه‌ها مشکلات اقتصادی، نوعیت فعالیت و سطح بلند چالش‌های موجود در کشور، عنوان شده است. طبق گزارش تحلیلی دفتر نی، توقف فعالیت این رسانه‌ها موجی از بیکاری خبرنگاران را به بار آورده است. مسوولان دفتر نی در این گزارش تحلیلی توضیح داده‌اند که در سال ۱۴۰۱ خورشیدی خبرنگاران در داخل کشور مصونیت جانی و روانی نداشته‌اند. این نهاد از نهادهای بین‌المللی حامی رسانه‌ها و خبرنگاران خواسته است که به ادامه تعهدات خود، جامعه رسانه‌ای و خبرنگاران افغانستان را حمایت کنند.
دفتر نی، حمایت‌کننده رسانه‌های آزاد افغانستان، روز یک‌شنبه، ۲۸ حوت، گزارش تحلیلی خود را نشر کرده است. در این گزارش وضعیت خبرنگاران و رسانه‌های طی سال ۱۴۰۱ خورشیدی به تحلیل گرفته شده است. طبق این گزارش، وضعیت جامعه رسانه‌ای کشور در ۱۲ ماه گذشته خورشیدی «غم‌انگیز و دلخراش» بوده است.
براساس گزارش دفتر نی، پس از سال ۲۰۰۱ میلادی بیش از ۵۲۶ رسانه تصویری، صوتی، چاپی، خبرگزاری و آنلاین فعالیت خود را آغاز کردند، اما پس از تحولات سیاسی پسین در کشور، بیش از ۵۰ درصد از شبکه‌های تلویزیونی، ۴۸ درصد رادیوها، ۶۰ درصد خبرگزاری‌ها و تقریباً ۸۰ درصد رسانه‌های آنلاین کشور از فعالیت باز مانده‌اند.
در این گزارش آمده است: «در ۲۰ سال گذشته جامعه افغانستان به پویایی نسبی که رسیده بود، محصول آگاهی، اطلاع‌رسانی و حضور فعالیت آزاد رسانه‌ها و کار خبرنگاری بوده است؛ اما در یک سال و چند ماه گذشته این سکتور به‌شدت ضربه دیده و در حالت سقوط قرار گرفته است.» این گزارش می‌افزاید: «سقوط ۳۴ پله‌ای افغانستان در رده‌بندی جهانی آزادی بیان و تعلیق عضویت افغانستان در ایتلاف جهانی آزادی رسانه‌ها و بی‌توجهی جامعه جهانی، ضربه دیگری بوده که بر پیکر رسانه‌ها و کار خبرنگاری خورده است.»
این نهاد تاکید کرده که نیمی از رسانه‌های افغانستان به دلیل مشکلات اقتصادی از فعالیت باز مانده‌اند و باقی رسانه‌ها نیز از وضعیت چندان خوبی برخوردار نیستند.
یافته‌های دفتر نی نشان می‌دهد که در ۲۰ سال گذشته ۱۱ هزار و ۸۵۶ خبرنگار و کارمند رسانه‌ای به شمول زنان در افغانستان فعالیت داشته‌اند. از این میان هفت هزار و ۷۴۶ خبرنگار، شامل پنج هزار و ۶۰۸ مرد و دو هزار و ۱۳۸ زن بوده‌اند، اما در یک سال و چند ماه گذشته تعداد زیادی از خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای کشور را ترک کرده و یا بیکار شده‌اند.
طبق گزارش دفتر نی، در حال حاضر در افغانستان کمتر از دو هزار خبرنگار مصروف فعالیت خبرنگاری‌‌اند و از این میان تنها پنج درصد آنان را زنان تشکیل می‌دهند. این گزارش، سقوط رسانه‌ها را دلیل بزرگ بیکار شدن خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای عنوان کرده است.
سانسور و عدم مصونیت جانی خبرنگاران
در گزارش تحلیلی دفتر نی آمده است که در سال ۱۴۰۱ خورشیدی خبرنگاران در افغانستان مصونیت جانی و روانی نداشته‌اند. بربنیاد این گزارش، در روزهای اخیر سال روان خورشیدی خشونت علیه خبرنگاران و کارکنان رسانه‌ای افزایش یافته است.
در این گزارش تذکر رفته است: «افزایش خشونت به‌ویژه بازداشت و لت‌وکوب، سانسور و محدودیت آزادی بیان وجود داشته است. در یک سال چند ماه گذشته بیش از ده‌ها قضیه خشونت در برابر خبرنگاران صورت گرفته که اکثر خشونت‌ها از سوی نیروهای امنیتی [طالبان] صورت گرفته است. اما نظر به مقایسه سال ۱۴۰۱ با سال گذشته ۱۴۰۰ خشونت عمیق بوده و خبرنگاران را شدید مایوس ساخته است.»
دفتر حمایت‌کننده رسانه‌های آزاد افغانستان همچنان افزوده است که با وجود چالش عدم دسترسی به اطلاعات، مشکلات اقتصادی و افزایش خشونت‌ها به‌ویژه بازداشت و لت‌وکوب، سانسور و محدودیت آزادی بیان، خبرنگاران در کشور به اطلاع‌رسانی ادامه داده‌اند.
با این حال نی انتظار دارد که نهادهای بین‌المللی و حامی رسانه‌ها و خبرنگاران در ادامه تعهدات خود، جامعه رسانه‌ای و خبرنگاری افغانستان را پشتی‌بانی کنند. این نهاد همچنان از طالبان خواسته است که در مورد وضعیت امنیتی و مصونیت خبرنگاران اقدامات لازم را روی دست بگیرند.
این در حالی است که روز شنبه، ۲۷ حوت، همزمان با فرا رسیدن روز ملی خبرنگار، مرکز خبرنگاران افغانستان در گزارش سالانه‌اش نیز از دو برابر شدن خشونت علیه خبرنگاران و وخامت آزادی رسانه‌های کشور خبر داده است.
براساس این گزارش، در سال روان خورشیدی ۲۳۷ رویداد نقض حقوق خبرنگاران که شامل تهدید، بازداشت و برخورد خشونت‌آمیز می‌شود، نزد این دفتر به ثبت رسیده است. یافته‌های این نهاد مدافع خبرنگاران همچنان نشان می‌دهد که استخبارات طالبان و وزارت امر به معروف و نهی از منکر این گروه به‌گونه مستقیم و غیرمستقیم در بازداشت و تهدید خبرنگاران و محدود کردن آزادی رسانه‌ها نقش داشته‌اند.
با این حال، اتحادیه ملی ژورنالیستان افغانستان به مناسبت ۲۷ حوت، روز ملی خبرنگاران، در اعلامیه‌ای آورده است که با بسته شدن نزدیک به ۵۰ درصد از رسانه‌ها، حدود ۵۳ درصد خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای شغل خود را از دست داده‌اند.
در اعلامیه این نهاد آمده است: «شمار زیادی از ژورنالیستان و کارمندان رسانه‌ای، کشور را ترک کرده‌اند. سرنوشت قوانین حمایتی رسانه‌ها و خبرنگاران در حالت ابهام باقی مانده است و همچنان وضعیت بد اقتصادی سبب شده که تعدادی از خبرنگاران به کارهای شاقه رو آورند.»
گفتنی است که طالبان از بدو تسلط مجدد بر افغانستان تاکنون محدودیت‌های زیادی بر فعالیت خبرنگاران و رسانه‌ها وضع کرده‌اند. افزون بر این، شمار زیادی از رسانه‌های کشور به دلیل مشکلات اقتصادی ورشکسته شده‌اند. در دو سال گذشته بارها نهادها و کشورهای جهان خواستار رفع محدودیت‌های طالبان بر رسانه‌ها شده و از این گروه خواسته‌اند که از بازداشت خودسرانه خبرنگاران دست بردارند. طالبان اما بدون توجه به این خواست‌ها، هنوز هم از گردش آزاد اطلاعات جلوگیری می‌کنند و به بازداشت، تهدید و سرکوب رسانه‌ها ادامه می‌دهند.
