شماری از رانندهگان موترهای لینی در پایتخت از اخاذیهای بیمورد افراد طالبان شکایت دارند. آنان میگویند که مجبورند در مقابل برداشتن سواری از ایستگاههای مشخص، روزانه به جنگجویان طالبان پول بپردازند. به گفته آنان، شهرداری کابل زیر اداره طالبان افراد مشخصی را در ایستگاههای مزدحم توظیف کرده تا همهروزه از رانندهگان موترهای لینی نظر به نوع موتر بین 40 تا 60 افغانی گردآوری کنند. در صورتی که این رانندهگان به افراد طالبان پول ندهند، اجازه ندارند از ایستگاههای مزدحم و عمومی سواری بردارند. رانندهگان موترهای لینی پرداخت پول به افراد طالبان را «باجدهی» توصیف میکنند و از این گروه میخواهند تا زمینه کار را برایشان فراهم کند.
اسدالله، یکی از رانندهگان موترهای لینی در شهر کابل است. او که بیش از بیست سال عمرش را در این حرفه سپری کرده است، در صحبت با روزنامه 8صبح میگوید: «روزانه طالبان برای ما پارچه میدهند و در مقابلش از ما 60 افغانی میگیرند و کار ندارند که ما یک پیره مسافر میبریم یا دو و یا هیچ نمیبریم.» اسدالله میافزاید: «اول از ما 15 افغانی در روز میگرفتند و بعد به 30 و 50 افغانی افزایش دادند و حالا 60 افغانی میگیرند. خدا کند از این بیشتر نکنند.»
او توضیح میدهد که این پارچهها از سوی شهرداری کابل زیر اداره طالبان به آنان داده میشود. این راننده موتر کاستر که به جز رانندهگی شغل دیگری ندارد، خاطرنشان میسازد که جدا از مصارف تیل و عوارض موتر، روزانه بین 150 تا 200 افغانی عاید خالص دارد که کفاف مخارج خانوادهاش را نمیکند.
با این وصف، رانندهگان موترهای لینی مجبورند به خواستههای افراد طالبان تن دهند و در صورتی که پارچه نداشته باشند، حق ندارند از ایستگاههای عمومی سواری بردارند. اسدالله علاوه میکند: «وقتی که طالبان قیمت پارچه را به 60 افغانی افزایش دادند، با تعدادی از رانندهگان دیگر رفتیم و از آنان خواستیم که این مقدار پول را کم کنند، اما طالبان برای ما گفتند، کار میکنید که خوب و اگر نمیکنید هیچ برایتان ضرورت نیست. بروید در خانههایتان بنشینید.»
احمد، راننده موتر لینی در شهر کابل است. او اخذ پول از رانندهگان موترهای لینی را بیانصافی طالبان در حق رانندهگان توصیف میکند. احمد میگوید: «از یک طرف کار نیست و از طرف دیگر قیمتی به اوج خود رسیده. ما مجبور هستیم نصف عواید روزانه خود را به طالبان بدهیم. این خودش بیانصافی است.» او میافزاید: «در حکومت پیشین من پنج یا شش پیره هم سواری میبردم، ولی حالا بیشتر از دو پیره نمیشود.»
از سوی دیگر، طالبان کرایه مسافران موترهای لینی را نیز نظر به نوع موتر، مشخص کردهاند. به گفته رانندهگان، کرایه هر مسافر در موترهای کاستر 5 افغانی، تونس و مارسیدس 10 افغانی و تکسی 20 افغانی تعیین شده است. احمد در این مورد توضیح میدهد: «هیچ سنجش در این حکومت وجود ندارد. اگر قیمت تیل بالا و یا هم پایین شود، به ما اجازه نمیدهند که کرایه موتر را تغییر بدهیم.»
رانندهگان موترهای لینی به نقل از افراد طالبان میگویند که شهرداری ماهانه حدود شش میلیون افغانی از موترهای لینی گردآوری میکند؛ اما در مقابل هیچ خدمتی انجام نمیدهد. شهرداری طالبان تا کنون توضیح نداده است که ماهانه چقدر پول از این بابت گردآوری میشود و چگونه مصرف میشود. طبق درجهبندی طالبان، موترهای کاستر روزانه 60 افغانی و موترهای مارسدیس، تونس و تاکسیهای لینی باید روزانه 40 افغانی در بدل برداشتن سواری از ایستگاههای عمومی بپردازند.
رانندهگان موترهای لینی از طالبان میخواهند که بهجای اخاذی از آنان، زمینه کار را برای شهروندان فراهم کنند. آنان همچنان میگویند که اگر درب دانشگاهها، آموزشگاهها و مکتبها بهروی دختران بازگشایی شود، رفتوآمد در شهر بیشتر میشود و در نتیجه، کار آنان نیز رونق میگیرد.
با روی کار آمدن رژیم طالبان در افغانستان، وضعیت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شهروندان دچار تغییر بنیادی شده است. بیکاری و فقر اما بیشتر از همه مردم عادی را به ستوه آورده است. گفتنی است که طالبان پیش از این نیز به بهانههای مختلف از کسبهکاران پول گردآوری کردهاند تا عواید خود را افزایش دهند. پیش از این، دکانداران در ولایتهای مختلف کشور از افزایش چهار تا شش برابری مالیات بر عواید، شکایت کردهاند. همچنان کراچیداران گفتهاند که شهرداری همهروزه از آنان پول گردآوری میکند.
این در حالی است که در نزدیک به دو سال از حاکمیت طالبان بر کشور، بیکاری و فقر بهگونه بیپیشینهای افزایش یافته است. بیشتر شهروندان نمیتوانند نان روز و شب خود را تهیه کنند. براساس گزارش دفتر هماهنگکننده کمکهای بشری سازمان ملل متحد (اوچا)، حدود 80 درصد از شهروندان افغانستان با معضل کاهش درآمد، 20 میلیون تن با گرسنهگی شدید و 6 میلیون تن دیگر با قحطی روبهرو هستند.