بسته شدن درب آموزشگاه‌ها بهروی دختران؛ آخرین امیدها رخت می‌بندد
بهنیا
نزدیک به دو سال است که دانش‌آموزان و دانش‌جویان دختر در افغانستان توسط طالبان از حق تعلیم و تحصیل محروم شده‌اند. در این مدت، طالبان علاوه بر بستن درب مکتب‌ها و سپس دانشگاه‌ها بهروی دختران، در صدد بهانه‌جویی برای حذف زنان از سایر بخش‌های اجتماعی نیز بودند. در یک اقدام تازه، این گروه مرکزهای آموزشی در شهر کابل را بسته و به مسوولان این نهادها دستور دادند که به دختران اجازه ورود به صنف‌های درسی را ندهند. شماری از دانش‌آموزان اقدام اخیر طالبان را «زن‌ستیزانه» می‌خوانند و می‌گویند که این گروه می‌خواهد با این گونه اقدامات، صدای زنان را برای همیشه خفه کند. به گفته آنان، طالبان دل‌خوشی زنان را به تدریج می‌گیرند و آنان را به زنده‌گی داخل خانه محدود می‌کنند. گفتنی است که پس از بستن مکتب‌ها و دانشگاه‌ها، بستن آموزشگاه‌ها بهروی دختران از دیگر تصامیم دردسرساز طالبان شمرده می‌شود.
فاطمه، دانش‌جوی سال دوم رشته گرافیک دیزاین در دانشگاه کابل است. پس از بسته شدن دانشگاه‌ها بهروی دختران او در جست‌وجوی راه بدیل برای ادامه تحصیل در کشورهای بیرون از افغانستان است. این دانش‌جو در یکی از دانشگاه‌های قزاقستان درخواست بورسیه تحصیلی می‌دهد، اما شرط کامیابی او در این بورسیه بلدیت کامل با زبان انگلیسی است. بنابراین، فاطمه برای آموزش زبان انگلیسی، شامل یکی از آموزشگاه‌های کابل می‌شود. او می‌گوید: «سه ماه اول این دوره را سپری کرده بودم و قرار بود، وارد ماه چهارم یادگیری زبان انگلیسی شوم که خبر بسته شدن کورس بهروی دختران رسید.»
فاطمه این خبر را از طریق گروپ صنفی در پیام‌رسان واتساپ می‌خواند: «طالبان دستور داده‌اند که سر از فردا به دختران اجازه ورود به کورس‌ها داده نشود.» خبری که او و همه دختران را بار دیگر از ادامه فراگیری دانش باز می‌دارد. وی این خبر را باور نمی‌کند و برای اطمینان خاطرش فردای آن روز به آموزشگاه می‌رود. او می‌گوید: «نزدیک کورس رسیدم، دیدم تعدادی از دخترها در پیش روی دروازه کورس ایستاده‌اند و گارد کورس به بچه‌ها اجازه ورود به داخل را می‌داد؛ ولی برای دخترها اجازه داده نمی‌شد. برای ما گفت که طالبان دستور داده تا دختران را به صنف‌ها اجازه ندهیم.»
این دانش‌جو می‌گوید که طالبان به‌دنبال بهانه‌تراشی برای حذف کامل دختران از جامعه هستند. به گفته او، پیش از این مسوولان آموزشگاه‌ها به دستور طالبان، صنف دختران و پسران را جدا کرده بودند و دختران نیز حجاب اسلامی‌ای که از سوی این گروه تعیین شده است را رعایت می‌کردند. او می‌افزاید: «صنف دخترها و بچه‌ها را جدا کرده بودند و گارد کورس به دستور مدیر به دخترانی که حجاب نداشتند اجازه ورود به داخل کورس را نمی‌داد؛ ولی بازهم طالبان کورس‌ها را بسته کردند.» فاطمه دلیل اصلی منع تحصیل دختران از سوی طالبان را حجاب نه بلکه جنسیت زنان عنوان می‌کند.
مریم، دانش‌آموز صنف ده مکتب است. او نیز همانند بسیاری از دختران دانش‌آموز دو سال از حق تعلیم محروم شده است. ادامه خانه‌نشینی او را وا می‌دارد تا در یکی از مرکزهای آموزشی شهر کابل ثبت نام کرده و مضمون‌های ساینسی مکتب را فرا گیرد: «با این که هیچ امیدی برای ادامه درس خواندن در افغانستان نمانده است، اما برای این که از چهار دیواری خانه نجات پیدا کنم، کورس رفتم و در آن جا مضمون‌های ریاضی، فزیک و کیمیا را می‌خواندم.»
مریم نیز پس از خبر بسته شدن آموزشگاه، دلش طاقت نمی‌آورد و می‌خواهد با گوش خود از راست یا دروغ بودن این خبر جدید آگاه شود؛ اما او از پشت دروازه آموزشگاه برگردانده می‌شود. مریم می‌گوید: «وقتی پیش کورس رسیدم گارد کورس به دختران زیر پانزده سال اجازه داخل شدن به کورس را می‌داد، اما بالاتر از پانزده سال را نمی‌گذاشت.» به گفته این دانش‌آموز، طالبان در کورس‌ها نیز قاعده خودساخته مکتب را پیاده می‌کنند و تنها به دختران پایین‌تر از پانزده سال اجازه آموزش داده می‌شود و دختران بالاتر از پانزده سال حق آموزش ندارند.
مریم می‌گوید که مدیر آموزشگاه و استادان برای دلداری دانش‌آموزان گفته‌اند که این دستور طالبان موقتی است و آنان نباید ناامید شوند. اگر این دستور از سوی طالبان لغو نشود برای آنان صنف آنلاین برگزار خواهند کرد. او اما می‌گوید: «طالبان برای بازگشایی دروازه مکتب نیز هر بار وعده دروغین داده بودند و این بار کورس‌ها هم قرار نیست باز شود، استادها به ناحق برای ما دل‌خوشی می‌دهند.»
همزمان با بسته شدن نهادهای آموزشی بهروی دختران دانش‌جو و دانش‌آموز، شماری از این مرکزها برای ادامه آموزش دختران صنف‌های آموزشی آنلاین برگزار کرده بودند؛ اما به دلیل کندی سرعت انترنت و اقتصاد ضعیف دانش‌جویان و دانش‌آموزان، این صنف‌ها نتیجه مثبت نداده و این نهادها مجبور شده‌اند از این اقدام دست بردارند. حوا یکی از دانش‌جویان دانشگاه کابل در این مورد می‌گوید: «بعضی از استادان ما در دانشگاه حاضر شدند تا برای دختران صنف‌های آنلاین برگزار کنند، اما اکثریت دختران به دلیل انترنت ضعیف و نداشتن پول مصرف انترنت، نتواستند درس‌های‌شان را از این طریق دنبال کنند.» حوا نیز از جمله کسانی است که به دلیل اقتصاد ضعیف خانواده‌اش پس از حاکمیت طالبان، قادر به شرکت در صنف آنلاین نشده است.
از سوی دیگر، اقدام اخیر طالبان آموزگاران زن در آموزشگاه‌ها را نیز نگران کرده است. لیلا (نام مستعار) یکی از آموزگاران زن در یکی از نهادهای آموزشی شهر کابل است. او در مورد اقدام اخیر طالبان می‌گوید که وی و دیگر استادان زن در این مرکز آموزشی، منتظر دستور دیگری از سوی طالبان هستند تا آنان را نیز از درس دادن به پسران منع کنند. او می‌گوید: «سر صنف به درس دادن تمرکز کرده نمی‌توانم و چشم به دروازه می‌مانم که چه وقت افراد طالب به دفتر هجوم می‌آورند تا این بار ما را نیز از درس دادن محروم کنند.»
این آموزگار در مورد چگونه‌گی خبر رساندن دستور طالبان به شاگردانش، چنین می‌گوید: «بسیار سخت بود تا در گروپ واتساپ بنویسم که دیگر دختران اجازه آمدن در صنف را ندارند؛ ولی مجبور بودم این جمله را بنویسم. آن را هم طوری نوشتم که به دستور طالبان دختران به‌گونه موقتی اجازه آمدن به کورس را ندارند، تا آنان بیشتر از این روحیه‌کُش نشوند.» پس از این خبر شمار زیادی از دانش‌آموزان دختر با استادان‌شان به تماس شده و از آنان می‌خواهند تا در خانه‌‌های‌شان به آنان آموزش دهند.
لیلا سال‌هاست در مکتب و آموزشگاه‌ها مصروف تدریس است. او می‌گوید که با روی کار آمدن طالبان و اعمال محدودیت‌ها بر آموزش و پرورش، نه‌تنها انگیزه دختران برای فراگیری علم کاهش یافته است؛ بلکه پسران نیز از ادامه تحصیل در چنین فضایی دل‌سرد شده‌اند و تعداد متقاضیان فراگیری آموزش در مرکزهای آموزشی نسبت به گذشته کاهش بی‌پیشینه یافته است. لیلا در این مورد می‌گوید: «انگیزه و شور و اشتیاقی که قبلاً در وجود شاگردان دختر و پسر برای آموزش بود، حالا یک درصد آن هم نمانده است و صنف‌های آموزشی که قبلاً از شاگردان پُر بود، هر روز خالی‌تر می‌شود.»
گفتنی است که پیش از این نیز اکثریت آموزشگاه‌های شهر کابل به دلیل محدودیت‌های وضع شده از سوی طالبان و ضعف اقتصادی بسیاری از شهروندان که کاهش شمار دانش‌آموزان این مرکزها را در پی داشته است، مسدود شده‌اند. گروه طالبان پس از به قدرت رسیدن دوباره در افغانستان، سیاست‌های زن‌ستیزانه‌اش را بار دیگر اعمال کرده است. این گروه به بهانه‌های مختلف راه‌های آموزش و پرورش را برای زنان و دختران یکی پس از دیگری بسته‌اند. با این که دو سال از محرومیت دختران از آموزش در افغانستان می‌گذرد و اقدام‌های طالبان بارها با واکنش‌های تند جامعه بین‌‌المللی روبه‌رو شده است، مقام‌های طالبان هیچ اقدامی برای بازگشایی درب مکتب‌ها و دانشگاه‌ها بهروی دختران نکرده‌اند.
