معاونان اجتماعی والیان حکومت پیشین، از آینده نامعلوم و عدم مشارکت زنان در عرصههای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ابراز نگرانی میکنند. به گفته آنان، پس از فروپاشی جمهوریت و روی کار آمدن حکومت سرپرست طالبان، زنان در کشور با آینده ناروشنی مواجه و کاملاً به حاشیه رانده شدهاند.
به گفته این معاونان پیشین زن در ولایتها، طرحی را که حکومت قبلی برای افزایش سطح مشارکت سیاسی زنان به اجرا گذاشت، بسیار موثر بود؛ اما با روی کار آمدن طالبان، این دستاورد «ضرب صفر» شد. طالبان اما در این باره میگویند که کار روی یک مکانیسم مشخص جریان دارد تا تصمیم گرفته شود که زنان چگونه میتوانند به کار در ادارههای دولتی و همینطور آموزش و تحصیل ادامه دهند.
کابینه حکومت پیشین در ماه سرطان سال ۱۳۹۹ فیصله کرد که در همه ولایتها یک معاون زن نیز تعیین شود. هدف از این تصمیم، افزایش مشارکت زنان در قدرت گفته شده بود. در برخی ولایتها پیش از فیصله کابینه نیز معاونان زن گماشته شده بودند؛ اما براساس پیشنهاد وزارت امور زنان، در هر ولایت باید یک معاون زن حضور میداشت؛ پیشنهادی که کابینه آن را پذیرفت و تا پیش از فروپاشی جمهوریت، در 28 ولایت معاونان زن تحت عنوان «معاون اجتماعی و اقتصادی» تعیین شدند و در رهبری اداره محلی کار میکردند.
یکی از معاونان زن در ولایات که نخواست نامش ذکر شود، در گفتوگو با روزنامه ۸صبح، این طرح حکومت پیشین را به منظور بلند بردن سطح مشارکت زنان در حکومت بسیار موثر عنوان کرد. به گفته او، هرچند این طرح جدید بود، اما معاونان زن عملاً در بخشهای اجتماعی و اقتصادی گامهای قابل ملاحظهای برداشته بودند. طبق اطلاعات این مقام محلی حکومت پیشین، تلاشها جریان داشت تا در ۳۴ ولایت معاونان زن گماشته شوند. وی گفت که برای چند ولایت باقیمانده نیز قرار بود معاونان اجتماعی تعیین شوند، اما حکومت سقوط کرد و این طرح ناتکمیل ماند.
بسیاری از معاونان اجتماعی والیان حکومت پیشین، نسبت به آینده ناروشن زنان در کشور نگرانی دارند. آنان نگران بسته بودن دروازههای مکاتب و دانشگاهها به روی دختران نیز هستند. این زنان که در رهبری ادارههای محلی حکومت گذشته کار کردهاند، خانواده و جامعه باثبات را وابسته به آموزش، تحصیل و مشارکت زنان در بخشهای مختلف، از جمله حکومت، میدانند.
معاون اجتماعی پیشین یکی از ولایتها گفت که زنان در دوران پیامبر، حضور معنادار و موثر در بخشهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی داشتند و هیچ مانعی سد راه فعالیت آنان ایجاد نشده بود. به باور وی، در صورتی که زنان به حاشیه رانده شوند، هرگز برای آنان قابل قبول نیست و جهان نیز خانهنشینی زنان را نخواهد پذیرفت.
فاطمه اکبری، معاون اجتماعی پیشین ولایت دایکندی، نیز در گفتوگو با روزنامه ۸صبح، وضعیت کنونی زنان را نگرانکننده توصیف کرد. از نظر اکبری، همزمان با فروپاشی حکومت پیشین، هزاران جوان تحصیلکرده کشور را ترک کردند و زنان که نیمی از جمعیت کشور را تشکیل میدهند، به انزوا رفتهاند. بسته شدن دروازههای دانشگاهها و مکاتب به روی دختران و گسترش فقر و بیکاری نیز به گفته او از عمدهترین تأثیرات منفی سقوط حکومت پیشین است. به گفته فاطمه اکبری، زنان بیش از دو دهه در تحولات مثبت و توسعه کشور نقش ارزنده بازی کردند. به باور اکبری، زنان همچنان در بیست سال اخیر، گامهای موثری در بخشهای تأمین عدالت و به دست آوردن حقوق خود، از جمله حق آموزش، برداشتند؛ اما با فروپاشی جمهوریت، این دستاوردها از بین رفت، زنان به انزوا رفتند و چراغ امیدشان به یکبارهگی خاموش شد.
یک معاون دیگر اجتماعی میگوید که زنان افغانستان یک عمر تلاش و مبارزه کردند و اکنون حق دارند در تصمیمگیریهای سیاسی و اجتماعی سهیم باشند. او ابراز نگرانی کرد که افزون بر بیکار شدن زنان، این قشر جامعه اجازه ندارد در تصمیمگیریهای خرد و کلان سهیم شود. به باور این مقام محلی حکومت پیشین، معاونان اجتماعی والیان بهگونه شفاف نقش موثری در حکومتداری ایفا کردند؛ اما در حکومت سرپرست طالبان، آنان نادیده گرفته شده و جامعه جهانی نیز معاونان زن را فراموش کرده است.
حق مشارکت سیاسی از زنان گرفته نشود
معاونان اجتماعی پیشین در اداره.های محلی به این باورند که اگر طالبان به تعهداتشان مبنی بر تشکیل حکومت همهشمول پایبند هستند، باید برای زنان نیز فرصت کار و مشارکت در حکومت را مساعد سازند. یکی از این معاونان پیشین زن، ایجاد دوباره وزارت امور زنان و یا «مشاور خانواده» را پیشنهاد کرد. این خواست در حالی مطرح میشود که طالبان در هفتههای اول ورودشان به کابل، وزارت امور زنان را به وزارت «امر بالمعروف و نهی عن المنکر» تغییر دادند.
فاطمه اکبری نیز تأکید کرد که اگر طالبان میخواهند حکومت باثبات و واقعی تشکیل دهند، به زنان احترام بگذارند و فرصت کار در ادارههای دولتی و فعالیتهای سیاسی را برای آنها مساعد سازند. اکبری افزود که اگر طالبان با توجیههای دینی به زنان اجازه فعالیت ندهند، او و سایر زنانی که در حکومت پیشین کار کردهاند، مایلاند با رهبران کلیدی طالبان بحث و گفتوگوی منطقی مطابق با آموزههای دین اسلام راهاندازی کنند. به عقیده او، هیچگونه مانعی برای حضور زنان در رهبری ادارههای محلی و پستهای مهم حکومتی وجود ندارد. او از طالبان خواست که حق آموزش و تحصیل و همینطور حق فعالیت سیاسی و اجتماعی را از زنان و دختران نگیرند.
به نقل از بانو اکبری، هیچ جامعهای بدون زنان و جوانان به توسعه و پیشرفت دست نمییابد. طبق معلومات او، ۷۰ درصد نفوس کشور را جوانان و نیمی از جمعیت را زنان تشکیل میدهند. با این حال، به گفته او، امروزه جوانان تحصیلکرده به کارهای زراعتی و شاقه روی آوردهاند و از ظرفیت آنان کار گرفته نمیشود.
طالبان میگویند که در مورد چگونهگی حضور مجدد زنان در ادارههای دولتی تاکنون تصمیم نهایی اتخاد نشده و تلاشها روی ساخت یک مکانیسم جریان دارد. انعامالله سمنگانی، از سخنگویان طالبان، به روزنامه ۸صبح گفت که کار روی این مکانیسم جریان دارد و بهزودی تصمیم نهایی در این زمینه اعلام خواهد شد. سمنگانی در پاسخ به این پرسش که آیا به زنان فرصت داده خواهد شد تا فعالیتهای سیاسی داشته باشند، گفت که پس از نهایی شدن مکانیسم، در این مورد تصمیم گرفته میشود و به زمان بیشتر نیاز است. این سخنگوی طالبان تأکید کرد که در این خصوص مشورتهایی صورت گرفته است و اکنون آنها در مرحله تصمیمگیری هستند.
احساس ناامنی؛ دلهره دیگر معاونان اجتماعی والیان پیشین
شماری از معاونان اجتماعی والیان حکومت پیشین به روزنامه ۸صبح گفتهاند که پس از تسلط طالبان بر کشور و فروپاشی جمهوریت، ترورهای هدفمند در برخی ولایتها ادامه دارد و این موضوع آنان را نگران ساخته است. به گفته آنان، در یک سلسله حملههای هدفمند، شماری از فعالان جامعه به شمول زنان در ولایتهای ننگرهار، کابل و بلخ در روزها و هفتههای اخیر ترور شدهاند.
یکی از معاونان اجتماعی و اقتصادی پیشین گفت، با وجود مشکلات امنیتی و تهدیداتی که متوجه آنان است، تاکنون در داخل کشور هستند و در روند تخلیه هیچ یک از معاونان اجتماعی ولایات شامل نشده است. وی افزود که معاونان زن با توجه به حملات هدفمند اخیر، نگران هستند و احساس خطر میکنند. همینطور به گفته یکی از آنها، برخورد طالبان با آنچه در نخستین روزهای گرفتن قدرت اعلام کرده بودند، بسیار متفاوت بوده است. طبق معلومات آنان، طالبان در برخی ولایتها مردم را اذیت کرده و دستور عفو عمومی را عملی نکردهاند.
او همچنان به قتل «فجیع» شماری از فعالان مدنی زن در شهر مزار شریف ولایت بلخ اشاره کرد و آن را تکاندهنده خواند. به گفته وی، مثالهایی از ایندست در ولایتهای دیگر نیز وجود دارد که شماری از افراد فعال جامعه بهگونه هدفمند مورد حمله قرار گرفته و کشته شدهاند. او افزود که خودش اکنون بهحیث یک زن از این ناحیه بسیار نگران است و نمیداند عاقبتش چه خواهد شد. این معاونان از طالبان خواستند که از قتلهای هدفمند و آزار و اذیت مردم جلوگیری کنند.
با این حال قاری سعید خوستی، سخنگوی وزارت داخله حکومت سرپرست طالبان، در این باره به روزنامه ۸صبح گفت که امنیت همه مردم تأمین است و از این ناحیه مشکل خاصی وجود ندارد. به گفته خوستی، تنها معاونان اجتماعی والیان حکومت پیشین نه، بلکه افراد زیادی به شمول نمایندهگان شورای ملی، وزیران، فرماندهان نظامی و والیان حکومت پیشین در کشور زندهگی میکنند و امنیت همه تأمین است.
پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان، زنان در هیچ یک از پستهای کلیدی حضور ندارند. پیش از این سخنگویان طالبان گفته بودند که زنان میتوانند در «چهارچوب اسلام» به کارهایشان ادامه دهند، اما در پستهای بلند حکومتی گماشته نخواهند شد.