شماری از فرهنگیان بامیان از ادامه ساختوسازهای خودسر در ساحات مربوط به میراثهای جهانی در مرکز این ولایت ابراز نگرانی میکنند. آنان میگویند در صورتی که از فعالیتهای خودسر در مناطق ممنوعه ماسترپلان فرهنگی جلوگیری نشود، بامیان از فهرست میراثهای جهانی ثبت شده در یونسکو حذف خواهد شد. با این حال، اداره محلی طالبان در بامیان میگوید که به حفاظت از ساحات سرخ و سبز ماسترپلان فرهنگی، متعهد است.
نگرانی فرهنگیان در حالی بیشتر شده است که پس از فروپاشی حکومت پیشین و به قدرت رسیدن طالبان، افرادی در مرکز بامیان اقدام به خانهسازی در ساحات باستانی کردند. هرچند اداره محلی طالبان بارها گفته است که مانع ساختوسازهای خودسر شده، اما تصاویری که از بامیان منتشر میشود، نشان میدهد که فعالیتهای خودسر در ساحات ممنوعه و برخی خانهسازیهای غیرقانونی کماکان جریان دارد.
یکی از مسوولان پیشین ریاست اطلاعات و فرهنگ بامیان که نخواست نامش ذکر شود، به روزنامه 8صبح گفت، در این اواخر خلاف تعهدات دولت پیشین افغانستان به یونسکو، بخشهایی از بازار کهنه شهر بامیان توسط برخی افراد بازسازی میشود. همینطور به گفته منبع، دکانها و برخی سرایها نیز در مناطق ممنوعه ساخته شده که منظره فرهنگی بامیان را تخریب و احتمال حذف این ولایت از فهرست میراثهای جهانی را بیشتر کرده است.
سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو)، در سال 2001 میلادی، وادی شهر بامیان را تصویربرداری و تحت عنوان «منظره فرهنگی» ثبت کرد. در این منظره فرهنگی، بدون ملاحظه یونسکو و نظر متخصصان باستانشناسی، هیچکسی، حتا دولت افغانستان، اجازه ندارد تغییرات آورد. اما به نقل از منبع، در این اواخر چوبفروشیها و زغالفروشیهای زیادی در مناطق ممنوعه از جمله حریم بودا به فعالیت آغاز کرده که در صورت منع نشدن، منظره فرهنگی بامیان را تخریب میکند. طبق معلومات این مسوول پیشین ریاست اطلاعات و فرهنگ بامیان، هماکنون در مقابل رواق خالی بودای صلصال، یکی از بزرگترین زغالفروشیها فعالیت میکند که از نگاه سازمان یونسکو هرگز قابل قبول نیست. منبع تأکید کرد که اگر از ساختوسازهای غیرقانونی و فعالیتهای خودسر پیشگیری نشود و اداره محلی طالبان برنامه حفاظت از منظره فرهنگی شهر را در اولویت کاریاش قرار ندهد، این ولایت بهزودی از فهرست یونسکو حذف خواهد شد.
حدود بیست سال پیش بامیان از سوی یونسکو بهعنوان یکی از ساحات حفاظت شده میراث جهانی شناخته شد. از آن زمان به بعد، دولت افغانستان تعهداتی را در قبال حفظ ساحات تاریخی و منظره فرهنگی بامیان داشت که باید گامبهگام آن را عملی میکرد. یکی از آن تعهدات، حفاظت جدی از ساحات باستانی و جلوگیری از خانهسازی در مناطق ممنوعه ماسترپلان فرهنگی این ولایت است. اما اکنون فرهنگیان بامیان و مسوولان پیشین اداره اطلاعات و فرهنگ این ولایت نگراناند که مقامهای محلی حکومت سرپرست طالبان در این خصوص کمتوجهی میکنند.
طبق معلومات یک مسوول پیشین اداره اطلاعات و فرهنگ بامیان، در این اواخر نشانههای زیادی دیده شده که خطر حذف بامیان از فهرست یونسکو را افزایش میدهد. او از ساختوسازها و فعالیتهای بیرویه در مکانهای مربوط به میراث جهانی یادآوری کرد. این مسوول محلی پیشین همچنان گفت که هرچند سالهای گذشته نیز مسوولان شهرداری در خصوص حفظ سیمای فرهنگی شهر بامیان بیتوجهی میکردند، اما در حال حاضر بیتوجهی و کمکاری بهمراتب بیشتر شده است.
عبدالله شایگان، از فرهنگیان بامیان، نیز با اشتراکگذاری عکسهایی در برگه فیسبوکش نوشته است که «این روزها در سایه حکومت امارت اسلامی روند تخریب ساحات سبز و در کل منظره فرهنگی بامیان بهشدت ادامه دارد.» شایگان از اداره محلی طالبان خواسته است که در حفظ ساحات سرخ و سبز ماسترپلان فرهنگی بامیان تلاش کند.
در همین حال، مولوی سیفالرحمان محمدی، رییس اطلاعات و فرهنگ طالبان برای بامیان، در گفتوگو با روزنامه 8صبح، به تعهد و تلاش جدی اداره محلی برای حفاظت از آثار باستانی تأکید کرد. وی گفت که در روزهای نخست به دلیل ایجاد خلای قدرت، برخی افراد استفادهجو به ساختوسازهای خودسر و غیرقانونی اقدام کرده بودند، اما پس از ورود طالبان به بامیان، کار خانهسازی در ساحات ممنوعه متوقف شده است. رییس اطلاعات و فرهنگ طالبان تأکید کرد که در حال حاضر از ساختوساز در ساحات تاریخی و باستانی جلوگیری شده است. محمدی تصریح کرد که ادارات و موسسات مربوط از جمله یونسکو، کار را روی یک پلان و طرزالعمل آغاز کردهاند تا مطابق آن از ساحات باستانی حفاظت شود.
رییس اطلاعات و فرهنگ طالبان برای بامیان، فعالیت برخی زغالفروشیها در ساحات ممنوعه را تأیید کرد، اما گفت که این ریاست در هماهنگی با شهرداری، بهزودی به این مشکل رسیدهگی خواهد کرد. به گفته وی، در برخی ساحات زغالفروشان به خواست اداره محلی تمکین نکردهاند و همچنان به کارشان ادامه میدهند. او همچنان تأکید کرد که برای مردم ضربالاجل پنجروزه تعیین شده تا ساحه را تخلیه کرده و به محل دیگری بروند.
از سوی دیگر، این مسوول محلی طالبان گفت که مسوولان کشوری و فرهنگی سازمان یونسکو در سفر حدود یک ماه پیش خود به بامیان، وعده دادهاند که یونسکو به همکاری با اداره محلی در بخشهای مختلف ادامه خواهد داد.
حدود یکونیم ماه پیش نیز شماری از فرهنگیان و مسوولان محلی پیشین در بامیان به روزنامه 8صبح گفته بودند که در قسمتهایی از شهرک زرگران، ساحات جگرهخیل، پیتاب لغمان، سرخدر و اطراف شهر غلغله که مطابق ماسترپلان فرهنگی، خانهسازی و هرگونه توسعه در آن ممنوع است، نوسازی و بازسازی جریان دارد. هرچند مسوولان محلی طالبان بارها گفتهاند که از ساختوساز و هرگونه فعالیت در ساحات ممنوعه ماسترپلان فرهنگی جلوگیری میشود، اما به گفته فرهنگیان بامیان، تاکنون در این خصوص اقدام جدی صورت نگرفته و نگرانیها همچنان پابرجا است.