نصاب آموزشی؛ ابزاری نیرومند به دست طالبان برای گسترش تفکر افراطی
هوسی میر
اخیراً گزارش تحقیقی روزنامه ۸صبح از تغییرات خطرناک و تباه‌کن در نصاب آموزشی توسط طالبان پرده برداشته است. این گزارش نشان می‌دهد که حتا در جریان مذاکرات صلح در دوحه، طالبان برای تغییر نصاب آموزشی کشور کار را آغاز کرده بودند. این کار نشان می‌دهد که چگونه یک گروه تروریستی، بدوی و قبیله‌ای که با آموزش و روشنگری دشمنی بسیار دیرینه و عمیق دارد، به فکر استفاده از نصاب آموزشی به‌حیث نیرومندترین ابزار در دسترس وزارت معارف که در حقیقت از آن به‌عنوان «کارخانه تولید فکر و انسان‌سازی» یاد می‌شود، برای تحکیم پایه‌های قدرت و گسترش ایدیولوژی شیطانی و تروریستی خویش شده است.
پیرامون این مساله نهایت جدی، نویسنده این سطور بر خود لازم می‌بیند تا دلیل توسل طالبان به این اقدام خطرناک، کشورها و گروه‌هایی که به طالبان این مشورت و هدایت را داده‌اند، پیامدهای تغییر نصاب آموزشی توسط یک گروه افراطی تروریستی و راه‌های ایستاده‌گی در برابر این اقدام طالبان را به‌طور بسیار مختصر واکاوی کند.
چرایی توسل طالبان به تغییر نصاب آموزشی
طالبان می‌دانند که خون‌ریزی‌ها، جنایات و ظلم این گروه در ۲۶ سال گذشته در افغانستان، به قدر کافی مردم را از آن‌ها متنفر کرده است و در میان اکثریت بسیار قاطع مردم کشور از هیچ نوع محبوبیتی برخوردار نیستند. طالبان آموزش و روشنگری را بزرگ‌ترین تهدید در برابر خود می‌دانند؛ زیرا یک نسل روشن و با‌دانش، هرگز در برابر جهل و وحشت زانو نمی‌زند و بر‌عکس در برابر آن با استفاده از هر وسیله ممکن به مبارزه برمی‌خیزد. به همین دلیل، با روی‌کار‌آمدن دوباره طالبان و اعلام برنامه‌های مدرسه‌سازی از جانب سران این گروه در سراسر کشور، روشن شد که این گروه چه برنامه شومی برای افغانستان در سر دارد. اکنون با توسل به تغییر نصاب آموزشی در کشور، یک گام دیگر به جلو گذاشته است و همه امکانات دست‌داشته خود را برای نهادینه کردن و گسترش فکر افراطی به کار می‌برد. هرچند ظاهراً طالبان با غربی جلوه دادن علوم ساینسی و علوم معاصر و نیز ابزاری دانستن موضوعاتی مانند دموکراسی، حقوق بشر و حقوق زن به توجیه این اقدام نابخردانه می‌پردازند، اما هویدا است که این گروه موجودیت و همچنان پرورش یک نسل با‌دانش و آگاه را بزرگ‌ترین چالش و تهدید در برابر بقای نظام خودکامه مذهبی ـ قومی خود می‌داند. از همین رو است که سران این گروه به هر ابزار ممکن برای محدود کردن و کوبیدن دانش و روشنگری متوسل می‌شوند.
شرکای طالبان در تغییر نصاب آموزشی
طالبان با درک این موضوع که به جز گسترش و نهادینه کردن تفکر افراطی در میان دانش‌آموزان در مکاتب و سپس سربازگیری از میان آن‌ها، نمی‌توانند بقای رژیم خود را بیش از چند سال معدود در کشور حفظ کنند و به اهداف شومی که برای افغانستان در سر دارند نایل گردند، به تغییر نصاب آموزشی به‌حیث نیرومندترین ابزار فکر‌سازی رو آورده‌اند. اما بدیهی است که طالبان در این کار تنها نیستند و فکر گروهی مانند طالبان به این موضوع مهم و راهبردی بدون مشورت کشورها و سازمان‌های حامی این گروه قد نمی‌دهد. شبکه تروریستی القاعده که از حامیان کلیدی گروه طالبان به شمار می‌رود و ده‌ها مدرسه و گروه مذهبی افراطی در کشورهای منطقه به‌ویژه پاکستان که به حمایت از طالبان و سایر گروه‌های افراطی و تروریستی در افغانستان عمل کرده و در گسترش افراط‌گرایی در منطقه در ۲۰ سال پسین متهم‌اند، در مشورت‌دهی و حتا دستور‌دهی به طالبان برای تغییر نصاب آموزشی افغانستان بدون نقش بوده نمی‌توانند. نخستین سفر وزیر تحصیلات عالی قبلی طالبان به خیبر‌پختون‌خواه پاکستان و بازدید از مدرسه‌های مذهبی در مناطق قبایلی، یک بار دیگر ثابت ساخت که پیوند طالبان با این مدارس مذهبی تروریست‌پرور تا چه حد عمیق و نیرومند است. به این ترتیب، مدارس پاکستانی، کشورهای حامی این گروه و شبکه‌های تروریستی بین‌المللی مانند القاعده، راهنما و مشاور طالبان در تغییر نصاب آموزشی پنداشته می‌شوند. درست همان‌طوری که این سازمان‌ها، شبکه‌ها و مدارس در جنگ ۲۰ سال پسین طالبان در افغانستان از حامیان راهبردی بی‌قید‌و‌شرط این گروه تلقی می‌شدند.
پیامدهای تغییر نصاب آموزشی
از معارف به‌مثابه «کارخانه فکر و انسان‌سازی» یاد می‌شود. جوامع پیشرفته و متمدن فقط از راه آموزش توانسته‌اند به تعالی، تمدن و پیشرفت دست یابند. نصاب آموزشی، در این امر نقش اساسی و تعیین‌کننده دارد. تغییراتی را که طالبان در چارچوب نصاب آموزشی در برنامه دارند، با حذف کامل تاریخ، فرهنگ، هویت، مدنیت، اعتدال، عدالت و علوم از نصاب آموزشی همراه است. در مقابل، نصابی را که این گروه قرار است به معرفی گیرد، به‌شدت متمرکز بر قرائت و روایت‌های افراطی این گروه از دین اسلام و تشویق به جهاد، انتحار و لشکر‌کشی زیر نام دفاع از اسلام و گسترش تفکر طالبانی است. با تطبیق این نصاب، تا چند سال آینده طالبان میلیون‌ها جوانی را به جامعه هدیه خواهند کرد که به‌حیث سربازان سر‌به‌کف این گروه تروریستی برای تحکیم پایه‌های قدرت و گسترش اسلام طالبانی خود را انتحار کنند. همچنان با این نصاب آموزشی، طالبان تا چند سال آینده افغانستان را به بازاری برای عرضه جوانان انتحاری مبدل خواهند کرد تا در خدمت سایر گروه‌های تروریستی به شمول شبکه القاعده و برخی از کشورها برای پیش‌برد جنگ‌های نیابتی‌شان باشند.
تغییر نصاب آموزشی، افغانستان را دست‌کم تا ۵۰ سال دیگر اجازه نخواهد داد تا در مسیر توسعه و پیشرفت گام نهد. طالبانی‌سازی نصاب آموزشی، زمینه را برای جنگ‌های خونین‌تر و افزایش خشونت و افراطیت بیشتر در کشور میسر خواهد ساخت.
راه‌های ایستاده‌گی در برابر تغییر نصاب
به نظر می‌رسد فشارهای جامعه جهانی بالای طالبان در بیش از یک سال گذشته، کافی نبوده است. بنابراین ایجاب می‌کند که جامعه جهانی با درک اهمیت این مساله و پیامدهای خیلی خطرناک آن، نه‌تنها برای امنیت افغانستان، بلکه برای امنیت منطقه و جهان از فشارهای حد‌اکثری بالای طالبان استفاده کنند. در پهلوی آن، مردم افغانستان نیز لازم است تا در این مورد از هر راه ممکن دست‌به‌کار شوند. اعتراض پایدار جمعی توسط مردم افغانستان، شاید یکی از راه‌هایی باشد که این اقدام طالبان را به چالش بکشاند. اعتصاب سراسری استادان مکاتب، یکی از این گزینه‌ها است. این اعتراض در حقیقت به معنای ایستاده‌گی برای نجات نسلی از گیر افتادن در دام افراطیت و جهالت طالبانی است. در کنار آن، خانواده‌هایی که فرزندان‌شان را در رژیم طالبان به مکتب می‌فرستند، می‌توانند به رسم اعتراض فرزندان‌شان را از رفتن به مکاتبی باز دارند که نصاب طالبانی در آن‌ها تدریس می‌شود. روش‌های آموزشی بدیل، شاید یکی از راه‌هایی باشد که در نهایت برای جلوگیری از بی‌سواد ماندن جوانان و نوجوانان از آن بتوان استفاده کرد. هرچند این راه‌حل هزینه سنگین نیز دارد، اما به باور نویسنده بی‌سواد ماندن جوانان به‌مراتب بهتر از افراطی شدن و تروریست شدن آن‌ها است.
