سناریوهای انتخابات
سیاست‌مدارانی که با طالبان در دوحه، مسکو و جاهای دیگر گفت‌وگو کرده‌اند، به این باور اند که گروه طالبان در نشست آتی اسلو بر ضرورت تأخیر انتخابات ریاست جمهوری تأکید خواهند کرد. در سندی که سفیر خلیل‌زاد، نماینده‌ی ویژه‌ی ایالات متحده با طالبان امضا خواهد کرد، بحث آتش‌بس جامع نیامده است. طالبان پذیرفته‌اند که موضوع آتش‌بس را در گفت‌وگوهای اسلو با جهت‌های دیگر مورد بحث قرار خواهند داد. به نظر می‌رسد که طالبان در بدل تأخیر انتخابات، شاید امتیاز آتش‌بس را پیشکش کنند. این احتمال را نمی‌توان دست‌کم گرفت. رییس‌جمهور کنونی ایالات متحده اصرار دارد که روندی زیر نام حل سیاسی جنگ افغانستان باید زودتر آغاز شود تا او در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰ آن را به شهروندان امریکا بفروشد. برخی از چهره‌های نزدیک به طالبان و سخنگویان غیر رسمی آنان هم بارها گفته‌اند که گروه طالبان و حامیان آنان طرف‌دار یک دوره‌ی انتقالی هستند. عمران‌خان، نخست‌وزیر پاکستان، هم در نشست انستیتوت صلح امریکا در واشنگتن یک ماه پیش گفت که انتخابات ریاست جمهوری افغانستان باید به صورت همه‌شمول برگزار شود. این امر نشان‌دهنده‌ی آن است که حامیان طالبان و سخنگویان رسمی و غیر رسمی آنان طرف‌دار تأخیر انتخابات‌اند. شاید طالبان در اسلو در بدل تأخیر انتخابات آتش‌بس اعلام ناشده را پیشنهاد کنند و بعد خواستار یک دوره‌ی انتقالی شوند و اعلام آماده‌گی کنند که با حکومت انتقالی آتش‌بس دایمی و اعلام‌شده خواهند داشت. طالبان و حامیان‌شان از این تاکتیک در مذاکره کار می‌گیرند و روی عجله‌ی واشنگتن حساب باز کرده‌اند. اما برگزاری انتخابات برای حوزه‌ی قانون اساسی و نظم جمهوری اهمیت فراوان دارد. این حوزه مشروعیتش را از برگزاری انتخابات می‌گیرد. رییس‌جمهور برحال به این باور است که در صورت برگزاری انتخابات در همان دور اول یا در نهایت در دور دوم، برنده‌ی انتخابات خواهد شد. فرض دیگر این است که مذاکرات اسلو خیلی طولانی می‌شود. بر مبنای این فرض هم طالبان مذاکرات اسلو را طولانی می‌سازند و هم جهت‌های دیگر و در نهایت راهی نمی‌ماند غیر از این‌که انتخابات برگزار شود. حال اگر انتخابات برگزار شود، سناریوهای احتمالی چیست؟ هفته‌ی گذشته در انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان روی موضوع انتخابات آتی ریاست جمهوری یک میز گرد برگزار شده بود و در آن سناریوهای گوناگون مورد بحث قرار گرفت. شرکت‌کننده‌گان آن میز گرد سناریوهای زیادی را مطرح کردند که مهم‌ترین آن سناریوها از نظر نگارنده این‌ها است:
۱- برنده شدن آقای غنی: بر مبنای این سناریو آقای غنی در دور اول انتخابات ریاست جمهوری برنده می‌شود و نامزدان رقیب هم نتیجه را می‌پذیرند. بر مبنای آمار کمیسیون مستقل انتخابات حدود نُه‌ونیم میلیون شهروند برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کرده‌اند. نهادهای ناظر بر انتخابات به این باور اند که حداقل چند میلیون نامی که در فهرست رأی‌دهنده‌گان نوشته شده است، مشکل دارد و اداره‌ی احصاییه و معلومات به دلیل زمان کم و ملاحظات دیگر نتوانست همه‌ی تذکره‌ها/شناس‌نامه‌ها را راستی‌آزمایی کند. اگر مجموع رأی‌دهنده‌گان واقعی را شش میلیون حساب کنیم و میزان مشارکت را هم ۵۰ درصد در نظر بگیریم، می‌توانیم حدس بزنیم که یکی از نامزدان، احتمالاً بیش از یک میلیون رأی بیاورد و در همین دور اول، انتخابات یک برنده‌ی مشخص داشته باشد. ولی در آن صورت سوال این است که چقدر رأی یک‌ونیم میلیونی برای یک نامزد برنده مشروعیت سیاسی می‌آورَد؟ این سناریو بسیار خوش‌بینانه است و احتمال وقوع آن خیلی کم.
۲- حکومت وحدت ملی دوم: سناریوی دیگر این است که انتخابات ریاست جمهوری برگزار می‌شود، به دور دو می‌رود و کمیسیون مستقل انتخابات در نتایج ابتدایی دور دوم، یک نفر را برنده اعلام می‌کند ولی نامزد یا نامزدان رقیب نتیجه را نمی‌پذیرند و پس از رأی‌زنی‌ها و میانجی‌گری‌های داخلی و خارجی نسخه‌ی جدیدی از حکومت وحدت ملی ساخته می‌شود و به کار ادامه می‌دهد. ولی روشن است که در این دور واقعاً چه کسانی میانجی‌گری خواهند کرد؟ در سال ۲۰۱۴ جان کری وزیر خارجه‌ی وقت ایالات متحده به کابل آمد و میانجی‌گری کرد. این بار بعید است که وزیر خارجه‌ی حکومت ترمپ برای میانجی‌گری انتخابات افغانستان به کابل بیاید. احتمال آن زیاد است که این بار قدرت‌های منطقه‌ای مثل هند و ایران دست به میانجی‌گری بزنند. قدرت‌های بزرگی مثل ایالات متحده و روسیه بیش‌تر به فکر حل سیاسی جنگ‌اند. ایالات متحده بسیار واضح گفته است که اولویت واشنگتن حل سیاسی جنگ و خاموشی تفنگ‌ها است. روشن نیست که قدرت‌های بزرگ وقتی مذاکرات اسلو راه بیافتد و طالبان خواستار تأخیر انتخابات شوند، چه موضع می‌گیرند؟
۳- سناریوی اداره‌ی موقت: سناریوی دیگر این است که هم‌زمان با مذاکرات در اسلو انتخابات ریاست جمهوری برگزار می‌شود. احتمال دارد این انتخابات در دور اول برنده داشته باشد ولی نامزدان رقیب اشرف غنی نتیجه را نپذیرند و بحران خلق شود. این احتمال هم وجود دارد که دور اول انتخابات ریاست جمهوری برگزار شود و تا اعلام نتایج نهایی آن، دو ماه بگذرد. کمیسیون مستقل انتخابات می‌گوید که تا ۲۷ میزان نتایج ابتدایی و تا ۱۶ عقرب نتایج نهایی را اعلام می‌کند و در دوم قوس دور دوم احتمالی برگزار می‌شود. تجربه نشان داده است که کمیسیون مستقل انتخابات نمی‌تواند تقویم را تطبیق کند. اگر نتایج دور اول برنده‌ی روشن نداشته باشد، احتمال دارد که کمیسیون مستقل انتخابات، برای برگزاری دور دوم در آخر قوس یا شروع ماه جدی آماده شود. اگر کمیسیون مستقل انتخابات باز هم نتواند دور دوم را در شروع جدی برگزار کند، انتخابات دور دوم تا ماه حمل سال آینده به تعویق می‌افتد. روشن است که همه‌ی نیروهای سیاسی برگزاری دور دوم انتخابات در ماه حمل سال آینده را نخواهند پذیرفت. در این صورت هم بحران خلق می‌شود. در پاسخ به چنین وضعیتی یک احتمال این است که همه‌ی جهت‌ها به شمول طالبان در نشستی شبیه کنفرانس بن سال ۲۰۰۱ به تشکیل یک اداره‌ی موقت و یک نقشه‌ی راه برای حل سیاسی توافق کنند.
۴- سناریوی ابقای اشرف غنی بر مبنای توافق سیاسی: سناریوی احتمالی دیگر این است که نامزدان رقیب نتایج انتخابات را نمی‌پذیرند و بحران خلق می‌شود و از طرف دیگر مذاکره در اسلو نیز در جریان می‌باشد. در پاسخ به چنین وضعیتی همه‌ی نیروهای سیاسی و نامزدان توافق می‌کنند که محمداشرف غنی تا روشن شدن نتایج مذاکرات اسلو و توافق روی یک نقشه‌ی راه به طور موقت به عنوان رییس دولت به کارش ادامه دهد.
۵- سناریوی برگشت به سال ۱۳۷۱: بر مبنای این سناریو انتخابات در همان دور اول به بحران می‌رود، نامزدان رقیب آقای غنی، نتیجه را نمی‌پذیرند و اما شخص ایشان بی‌اعتنا به اعتراض‌های آنان مراسم تحلیف برگزار می‌کند و پس از آن رویارویی خیابانی و هرج‌ومرج آغاز می‌شود، ترمپ نیروها را فرا می‌خواند و کمک‌ها را قطع می‌کند، کشور به وضعیت ماه ثور سال ۱۳۷۱ گذار می‌کند و بعد طالبان به عنوان یک نیروی سومی برای تسخیر شهرها لشکرکشی می‌کنند.
چیزی که خیلی مهم است این است که نتایج انتخابات ریاست جمهوری از سال ۲۰۰۴ به این‌سو همیشه دو ماه بعد از برگزاری انتخابات اعلام شده است و حتا در مواردی تقویم انتخاباتی که کمیسیون مستقل انتخابات قبلاً آن را همه‌گانی می‌کند، تطبیق نشده است. بنا بر این احتمال آن زیاد است که زمان برگزاری دور دوم انتخابات ریاست جمهوری جنجالی شود. از طرف دیگر طالبان در نشست اسلو به احتمال زیاد روی تأخیر انتخابات اصرار خواهند کرد و امتیازهایی مثل آتش‌بس را به آن موکول خواهند ساخت تا مردم مناطقی که بیش‌تر از همه از خشونت رنج می‌برند، حکومت را مسوول دوام جنگ قلم‌داد کنند. مشکل دیگر این است که طالبان حتماً در آغاز مذاکره از موضع برگرداندن امارت آغاز می‌کنند و این امر گفت‌وگو را دشوار خواهد ساخت. طالبان در نهایت خواستار سمت‌های غیر انتخابی خواهند شد. فرض دیگر این است که ایالات متحده و متحدانش اجازه نمی‌دهند که مذاکرات اسلو ناکام شود. اگر طالبان امتیازهای قابل توجه در این مذاکره بدهند، احتمال آن زیاد است که واشنگتن و بازی‌گران خارجی دیگر، حکومت و نیروهای سیاسی را برای تأخیر انتخابات زیر فشار بگیرند. راه حل، هم‌سویی الیت سیاسی کابل است.
