ذکی معنوی
در ماه پیشرو، نزدیک به یک میلیارد هندی به پای صندوقهای رأی میروند تا یک بار دیگر بزرگترین انتخابات دنیا را به نمایش بگذارند. در این انتخابات نخستوزیر نرندرا مودی، رهبر حزب راستگرای بهارتیا جناتا (بیجیپی) به مصاف رقیبان خواهد رفت. حزب وی در ۲۰۱۴ با به دست آوردن ۲۸۲ کرسی از مجموع ۵۴۳ کرسی، پس از ۳۰ سال ریکارد اکثریت مطلق را در پارلمان هند شکست. این بار اما راه دشواری در پیش دارد. ایتلاف بزرگ و چندوجهی احزاب مخالف به رهبری راهول گاندی رهبر «کنگره ملی هند»، رقیب اصلی او در انتخابات پیشرو خواهد بود. این ایتلاف که به «مهاگاتبندن» شهرت یافته، انجمنی از احزاب ایالتهای مختلف است که بزرگترین پیوندشان بیزاری از حکومت مودی و بزرگترین نارضایتیشان، دستاندازی بیجیپی در مناطق نفوذی آنها خوانده میشود.
شش ماه پیش، بسیاری از تحلیلگران در دهلینو، مودی را بیشتر به دلیل حضور فعال او در انظار عامه برنده قطعی این دور انتخابات میدانستند، اما شکست نامنتظره حزب وی در دسامبر سال گذشته در انتخاباتهای ایالتی چتیسگر، مدایاپردیش و راجستان که از پایگاههای اصلی حزب بیجیپی در ۲۰۱۴ بودند، همه را دچار تردید کرده است. این شکستها نشاندهنده نارضایتی تودههای بزرگ مردم از مودی، به شمول حامیان پروپا قرص او بود.
مخالفان مودی، سه گروه عمده را در برابر او برمیشمارند که رأی هرکدام برای پیروزی او در انتخابات پیشرو حیاتی است و نبودشان چالشی بزرگ.
اشرافیان مذهبی هندو؛ پایگاه اصلی بیجیپی
گروه اول را «طبقات اشرافی هندو» تشکیل میدهد. سیاست در هند، اکثراً در محور طبقهبندی ويژه اجتماعی-مذهبی این کشور زیر نام «کاست» چرخیده است. در بستر جامعه سنتی هندو، چهار کاست اصلی پرورش یافته که هرکدام به شاخههای فرعی چندگانه تقسیم میشود و نوع رابطه بین آنها بالا به پایین است. هرچند دموکراسی هندی این طبقهبندی را به رسمیت نمیشناسد، اما سیاستمداران این کشور بیرحمانه از آن در انتخاباتها بهره میکشند. از آنجایی که اساس حزب بیجیپی را ملیگرایی مذهبی شکل میدهد، حمایت اشرافیان هندو یا «اپرکاست» برای این حزب حیاتی است. این اشرافیان همواره در انسجام هندوها به نفع بیجیپی، نقش اساسی داشتهاند. در انتخابات ۲۰۱۴، اپرکاست از برجستهترین حامیان مودی شناخته میشد که بر بنیاد آمارهای «مرکز مطالعات جوامع رو به توسعه»، از هر دو رأیدهندهی این طبقه، دستکم یک تن آنها به بیجیپی رأی داده است. اکنون اما از مودی و حزبش سخت ناراضاند. از زمان به قدرت رسیدن مودی تاکنون، سه گروه عمده این دسته، جتها در ایالت هریانا، پتیدارها در گجرات و مراتیها در مهاراشترا اعتراضهای گستردهای از آنچه رسیدهگی نکردن حکومت به خواستههایشان میخوانند، برپا داشتهاند. عمدهترین خواستشان، شامل شدن در سهمیهبندیهای حکومتی در زمینه تعلیم و تربیه و وظایف بوده است که مودی نتوانسته به آنها رسیدهگی کند. این نارضایتیها، پتیدارها را در گجرات در انتخابات ایالتی ۲۰۱۷ با کنگره ملی یکجا ساخت که اندکی بعدتر، به نقطه عطفی در راستای رویارویی کنگره ملی با بیجیپی در این ایالت بدل شد. اکنون خبرهایی از صف بستن گروههایی از این طبقه در ایتلاف مقابل مودی وجود دارد که در اوج مبارزات انتخاباتی برای وی بسی ناخوشایند است. پشت کردن احتمالی این گروهها به مودی، اولین چالش عمده فراراه پیروزی او خوانده میشود.
کشاورزان؛ برگ برنده رقیبان
گروه دوم، کشاورزان است. این قشر که نزدیک به نیمی از نفوس هند را تشکیل میدهند، در انتخاباتها بیشتر مورد توجهاند. از ۲۰۱۴ بدین سو، عمدهترین خواست آنها از حکومت مودی، معافیت بیقیدوشرط قرضهها و دریافت حداقلی حمایتهای مالی برای پرورش محصولاتشان بوده که تاکنون برآورده نشده است. به باور آگاهان، پالیسیهای متمرکز بر تجارت مودی، غالباً این قشر را کنار زده و نه تنها برای آنها نفع نرسانده، بل آسیب نیز زده است. افزایش بدهیها و کاهش محصولات، از بزرگترین دشواریهایی است که کشاورزان با آنها دست و پنجه نرم میکنند. در این میان، آنچه کام مودی را تلختر کرده، استفادهی گستردهی رقیبان از این نارضایتیها در مبارزات انتخاباتی است. کنگره با شعار «کشاورز در برابر صنعتکار» وارد کارزارهای انتخاباتی شده است که به احتمال بلند اینبار رأی کشاورزان را از مودی خواهد گرفت. هرچند، مودی هنوز برای اقناع این قشر بزرگ هرچه در توان دارد، به کار میبندد، اما محرومیت احتمالی او از رأی آنها، برندهشدن وی در انتخابات پیشرو را دشوارتر خواهد ساخت.
مسلمانان؛ مخالفان بنیادی
سرانجام، مودی و حکومتش متهم به دامن زدن به تفرقههای مذهبی با حمایت از سیاستهای راستگرایانه هستند. اساس ایدیولوژیک حزب بیجیپی را ملیگرایی هندویی شکل میدهد که بر بنیاد آن، هندوان صاحبان اصلی هندوستان و غیرهندوان بیگانهگاناند. این ایدیولوژی که «آراساس» خوانده میشود، مسلمانان را شهروندان شبهقارهی هند نمیشناسد. هرچند پس از به قدرت رسیدن بیجیپی، رهبران این حزب از تبلیغ آشکار این ایدیولوژی خودداری میکنند، اما حمایتهای پیدا و پنهان این حزب از رهبران مذهبی هندو که متهم به ناسزاگویی به آدرس مذاهب دیگراند، به نارضایتی گروههای غیرهندو به خصوص مسلمانان افزوده است. به طور مثال، حضور فعال ادیتیا یوگوا، یکی از رهبران مذهبی جدالبرانگیز هندو که اخیراً به رهبری یک ایالت مهم توسط بیجیپی گماشته شده، در رهبری مبارزات انتخاباتی این حزب در ماه دسامبر سال گذشته از موارد پرسروصدا در هند بود. به باور منتقدان، شکست بیجیپی در انتخاباتهای سه ایالت بزرگ با وجود حضور فعال این رهبر مذهبی، نشاندهنده نارضایتی جدی مردم از مودی و حزبش است. با این حال، اینبار کنگره در بسیج مسلمان که به گونهی سنتی با این حزب همسویی داشتهاند، دست بالایی خواهد داشت. هرچند، در انتخابات ۲۰۱۴ نیز مودی از حمایت کامل مسلمانان برخوردار نبود، اما اینبار درد سر اصلی، امکان بسیج شدن آنها بر ضد او است که رقیب اصلی از آن سود خواهد برد.
راه دشوار پیروزی مودی
حمله انتحاری ۱۴ فبروری بر جان سربازان هندی در کشمیر که منجر به کشته شدن ۴۴ سرباز شد، فرصت خوبی برای مودی در راستای تحریک احساسات ملیگرایانه مردم به نفع خودش فراهم کرد. او توانست با واکنش به موقع به این حمله، که توسط جیش محمد از پاکستان طراحی شده بود، یک بار دیگر توجه مردم را به سوی تهدید بیرونی جلب کند؛ موضوعی که بهترین دستآویز دولتها در راستای بسیج مردم است. اما به باور آگاهان، نارضایتیهای بنیادی هنوز پابرجا است. احزاب مخالف بیجیپی از یک طرف با استفاده از نارضایتیهای عمده بالا، دستههای بزرگ مردم را در برابر این حزب قرار دادهاند و از جانب دیگر، با الهام از شکست ماه دسامبر بیجیپی در انتخاباتهای ایالتی که ایتلافها در آنها نقش اساسی داشتند، در راستای گسترش ایتلافشان هنوز تلاش میورزند. آگاهان، کنگره ملی و ایتلاف «مهاگاتبندن» به رهبری راهول گاندی را اینبار «کابوس دشوار» برای مودی میخوانند که راه پیروزی وی را در انتخابات پیشرو تیره و تار ساخته است. با این حال، هرچند هنوز زود است که شکست قطعی مودی را در انتخابات پیشرو پیشبینی کرد، اما دستکم پیروزی حزب وی را با اکثریت مطلق، میتوان از همین اکنون بسیاربسیار دشوار خواند.