جیب خالی ناظران انتخاباتی؛ آیا انتخابات بی‌حضور نهادهای ناظر برگزار می‌گردد؟
نهادهای داخلی ناظر بر روند انتخابات، برگزاری انتخابات شفاف و دور از تقلب را نیازمند نظارت جدی نهادهای داخلی و بین‌المللی عنوان می‌کنند، اما می‌گویند نقش نظارتی این نهادها در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو، به دلیل بی‌توجهی سازمان‌های جهانی کم‌رنگ خواهد بود. آنان همچنان هشدار می‌دهند در صورتی که ناظران داخلی از سوی نهادها و یا سازمان‌های بین‌المللی حمایت مالی نشوند، برنامه‌های نظارتی‌شان را در انتخابات پیش رو، نمی‌توانند عملی کنند.
یوسف رشید، رییس اجرایی بنیاد انتخابات آزاد و عادلانه افغانستان (فیفا) روز یک‌شنبه، سوم سنبله در صحبت با روزنامه ۸صبح، گفت از آن‌جایی که ناظران بین‌المللی به دلیل نبود امنیت نمی‌توانند روند انتخابات را به گونه جدی زیر نظارت داشته باشند، مسوولیت نظارت این روند به دوش ناظران داخلی است. آقای رشید اما بی‌توجهی سازمان‌های بین‌المللی و نبود حمایت مالی آنان از ناظران داخلی را سبب عملی نشدن برنامه‌های نظارتی نهادهای ناظر داخلی عنوان کرد و افزود: «تا کنون هیچ تعهد مالی از سوی سازمان‌های بین‌المللی به ناظران داخلی صورت نگرفته است.» با این حال، رییس اجرایی فیفا می‌گوید نهادهای داخلی ناظر بر روند انتخابات با توجه به امکانات محدود، تلاش خواهند کرد روند انتخابات را زیر نظارت داشته باشند، اما تطبیق برنامه‌های نظارتی همه‌شمول آنان در نبود حمایت‌های مالی ناممکن خواهد بود.
در همین حال، حبیب‌الله شینواری، مسوول برنامه‌های دیدبان انتخابات افغانستان (ایتوا) نیز تایید می‌کند که تا این دم که تنها یک ماه به روز رأی‌دهی باقی مانده است، هیچ تعهدی برای نهادهای ناظر مبنی بر این که از آنان در انتخابات ششم میزان حمایت می‌شود، داده نشده است. آقای شینواری جریان هم‌زمان روند صلح و انتخابات را از دلایل احتمالی بی‌توجهی سازمان‌های جهانی عنوان کرد و گفت، «در صورتی که حمایت مالی نشویم ممکن پوشش نظارتی ما از سطح ولسوالی‌ها به سطح شهرها کاهش یابد.» زیرا به سخن او، فعالیت‌های نظارتی از روند انتخابات به سطح ولسوالی‌ها و به ویژه نظارت از روز رأی‌دهی و حضور ناظران در مراکز رأی‌دهی به منظور نظارت و تهیه گزارش از چگونه‌گی روند انتخابات در سطح کشور نیازمند هزینه بیش‌تر است و پرداخت این هزینه بدون حمایت مالی سازمان‌های بین‌المللی برای نهادهای داخلی ناممکن است.
مسوولان نهادهای داخلی ناظر بر روند انتخابات همچنان می‌گویند برنامه‌های نظارتی آنان به گونه‌ای تنظیم شده است که سایر مراحل انتخابات را زیر نظر داشته باشند و در روز رأی‌دهی، ناظران‌شان را به مراکز رأی‌دهی در سطح شهرها، ولایات و ولسوالی‌ها بفرستند. به سخن مسوولان این نهادها، اگر از سوی نهادها و سازمان‌های بین‌المللی حمایت مالی نشوند، ممکن این نظارت آنان محدود به شهرها و یا مراکز ولایات شود و در سطح ولسوالی‌ها هیچ ناظری از چگونه‌گی رأی‌دهی نظارت نکند.
این در حالی است که نظارت روند انتخابات از سوی نهادهای داخلی و بین‌المللی می‌تواند برگزاری انتخابات را مشروعیت بخشد. هر چند این ناظران نقش اجرایی ندارند، اما می‌توانند در جلوگیری از تقلب و تخطّی‌های انتخاباتی نقش بارزی داشته باشند. آنان یافته‌های نظارتی‌شان را با اسناد لازم در اختیار کمیسیون مستقل انتخابات قرار می‌دهند و در صورت لازم، در مشورت‌دهی به کمیسیون‌های انتخاباتی نیز همکاری می‌کنند.
از سویی هم، حضور ناظران بین‌المللی نیز در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو کم‌رنگ به نظر می‌رسد. بر اساس آمارهای کمیسیون مستقل انتخابات هیچ سازمان بین‌المللی تا کنون اعتبارنامه نظارت از روند انتخابات را دریافت نکرده است. مسوولان کمیسیون مستقل انتخابات می‌گویند «اداره انکشاف بین‌المللی امریکا در افغانستان» «کارزار بین‌المللی زنان» «دانشگاه ملی آسترالیا» و «انستیتوت صلح ایالات متحده امریکا» چهار نهاد بین‌المللی هستند که برای دریافت اعتبارنامه درخواست داده‌اند. این در حالی است که روند انتخابات در دوره‌های پیشین ریاست جمهوری را ده‌ها نهاد و سازمان بین‌المللی زیر نظارت داشتند.
با این همه، ناظران داخلی در حالی تا کنون هیچ تعهدی مبنی بر دریافت حمایت مالی دریافت نکرده‌اند که در انتخابات دوره‌های پیشین سازمان‌های بین‌المللی ماه‌ها پیش از آغاز کارزارهای انتخاباتی، حمایت‌شان را از این نهادها اعلام می‌کرد. حبیب‌الله شینواری، مسوول برنامه‌های دیدبان انتخابات افغانستان (ایتوا) در این باره گفت: «در انتخابات دوره‌های قبل حدود سه تا چهار ماه پیش از برگزاری انتخابات هم خودشان برای نظارت از این روند حضور می‌داشتند و هم از همکاری‌شان با نهادهای داخلی تعهد می‌کردند.» به سخن او اما اکنون که تنها حدود یک ماه به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری باقی مانده است، اما هیچ سازمانی اعلام همکاری نکرده است.
بنیاد انتخابات آزاد و عادلانه افغانستان، مؤسسه دیده‌بان انتخابات افغانستان، بنیاد انتخابات شفاف افغانستان، دیده‌بان آزاد افغانستان و دیده‌بان انتخابات آزاد و شفافیت افغانستان از جمله نهادهای داخلی ناظر بر روند انتخابات هستند. همچنان آمارهای کمیسیون مستقل انتخابات نشان می‌دهد که در کنار این نهادها، ۲۴ نهاد داخلی که شامل احزاب، رسانه‌ها و نهادهای مدنی می‌باشند، اعتبارنامه نظارتی دریافت کرده‌اند.
توجه سازمان‌های ملی در حالی به انتخابات ریاست جمهوری پیش رو کم‌رنگ است که روند صلح بر انتخابات سایه افکنده است. مقام‌های امریکایی بارها اعلام کرده‌اند که صلح در افغانستان نسبت به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری اولویت دارد. شماری از نامزدان ریاست جمهوری نیز با این امر موافقت نشان داده‌اند، اما رییس جمهوری غنی و کمیسیون مستقل انتخابات می گویند برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ششم میزان خط سرخ آنان است. براساس تقویم انتخابات، شهروندان قرار است تا ۳۲ روز دیگر در ششم میزان به پای صندوق‌های رأی‌دهی بروند و به نامزد دلخواه‌شان رأی بدهند.
در این دور انتخابات ۱۷ تن به شمول رییس جمهور و رییس اجرایی حکومت وحدت ملی خودشان را برای احراز کرسی ریاست جمهوری نامزد کرده‌اند. همه نامزدان به برگزاری انتخابات شفاف تأکید کرده‌اند، اما کم‌رنگ بودن نظارت این روند می‌تواند انتخابات ششم میزان را زیر پرسش قرار دهد و به جنجال‌های پساانتخاباتی دامن بزند.
