جای خالی انجیر هرات در بازار جهانی
محمدحسین نیک‌خواه
میوه‌ای پرخاصیت که در کشورهای گوناگون دوست‌داران زیادی دارد. تولید میوه‌ی انجیر امسال در هرات ۲۵ درصد افزایش یافته است، اما به دلیل نبود بازار فروش، باغ‌داران محصول خود را ۵۰ درصد ارزان‌تر از سال قبل می‌فروشند.
اعضای اتحادیه‌ی باغ‌داران انجیر هرات می‌گویند که در بخش فروش مشکلات زیادی دارند و حکومت آن‌چنان که باید، به آن‌ها توجه نکرده است.
افزایش برداشت انجیر به جای آن‌که سبب خوش‌حالی باغ‌داران شود، کاهش بهایش آنان را نگران کرده است. همین چند ماه پیش بود که افزایش کم‌پیشنیه‌ی برداشت تربز در ولایت فراه، بهای آن را به کیلویی یک افغانی رساند.
ریاست زراعت هرات بازاریابی محصولات کشاورزی در بازار جهانی را وظیفه‌ی ریاست تجارت و صنایع می‌داند. هرچند مقام‌های ریاست تجارت هرات می‌گویند که به خاطر بازاریابی محصولات کشاورزی در چند کشور خارجی اقدام شده، اما صادرکنندهگان هراتی می‌گویند که زیرساخت‌های لازم برای صادرات در این ولایت وجود ندارد.
کشورهای ترکیه، مصر، مراکش، الجزایر و ایران بزرگ‌ترین صادرکنندهگان انجیر در جهان هستند، اما انجیر افغانستان با وجود کیفیت بالا در بازار جهانی جایی ندارد.
محصول خوب، بازار بد
حاصل کار باغ‌دارانی که با دست‌های پرآبله زیر آفتاب سوزان عرق ریخته‌‌اند، در بازار خریدار زیادی ندارد؛ میوه‌هایی که روی زمین انباشته شده و مشتریان با بی‌میلی به سمت آن می‌نگرند.
۹۵ درصد انجیر در ولسوالی زنده‌جان ولایت هرات کاشت می‌شود. در ایستگاه موترهای زنده‌جان باغ‌داران جعبه‌های انجیر را برای فروش آورده‌اند، ولی در هوای گرم تابستان بازار فروش سرد است.
چشم‌انتظار مشتری‌اند تا محصول‌شان را با بهای مناسب بفروشند. جمعه‌گل، یکی از باغ‌داران هراتی، می‌گوید سال گذشته وضعیت بهتر بود و هر کیلو انجیر ۴۰ تا ۵۰ افغانی فروخته می‌شد، اما امسال وضعیت بازار بسیار بد است.
عبدالظاهر، یکی دیگر از باغ‌داران، تأکید می‌کند که به دلیل نبود بازار فروش، محصول باغ‌داران یا در هوای گرم از بین می‌رود یا هم باغ‌داران مجبور می‌شوند میوه‌ای را که سال گذشته هر کیلو ۴۰ افغانی می‌فروختند، کیلویی ۱۰ افغانی بفروشند.
عبدالباقی، عضو اتحادیه‌ی باغ‌داران انجیر در ولسوالی زنده‌جان، می‌گوید که حکومت توجه چندانی به باغ‌داران ندارد و آنان نمی‌توانند محصولات خود را با بهای مناسب بفروشند. او تأکید می‌کند که بهای انجیر در مقایسه با سال گذشته ۵۰ درصد کاهش یافته و افزایش میزان برداشت سبب کاهش چشم‌گیر قیمت شده است.
افزون بر این باغ‌داران مکان مناسبی برای فروش محصولات خود ندارند و فرآورده‌های کشاورزی کنار خیابان‌ها به فروش می‌رسد.
به باور کارشناسان کشاورزی، انجیر هرات به دلیل کاشت و برداشت طبیعی و استفاده نشدن مواد کیمیاوی در مقایسه با محصولات کشورهای بزرگ صادر‌کننده کیفیت خوبی دارد، ولی حکومت در قسمت بازاریابی و فروش این محصول در بازار جهانی ناکام بوده است.
افزایش ۲۵ درصدی تولید انجیر
همین چند ماه پیش بود که در پی افزایش بی‌پیشینه‌ی تولید تربز در ولایت فراه، بهای آن به یک افغانی در هر کیلو رسید و موترهای پر از تربز در آن ولایت خریدار نداشت.
مسوولان ریاست زراعت، آبیاری و مال‌داری هرات می‌گویند که تولید انجیر در مقایسه با سال گذشته ۲۵ درصد افزایش یافته است. حمیدالله ناصری، مدیر ترویج و انکشاف زراعت ریاست زراعت هرات، به روزنامه ۸صبح می‌گوید که در هرات امسال شش هزار و ۲۰۰ تن انجیر تولید شده و ۳۳۰ هزار هکتار زمین زیر کشت این محصول است. آقای ناصر می‌پذیرد که نبود بازار فروش مناسب سبب کاهش چشم‌گیر بهای انجیر شده است. او اضافه می‌کند که انجیر مرغوب هرات سال گذشته تا کیلویی ۸۰ افغانی فروخته شد، اما امسال همین محصول ۱۰ تا ۱۵ افغانی به فروش می‌رسد.
مقام‌های ریاست زراعت هرات می‌گویند که به دلیل نبود سردخانه و محل نگهداری مناسب برای محصولات کشاورزی، کشاورزان مجبور می‌شوند محصول خود را در بازار با بهای اندک بفروشند؛ اما اگر زمینه‌ی صادرات فرآورده‌های کشاورزی به خارج از کشور فراهم شود، سهولت‌های زیادی برای باغ‌داران و کشاورزان ایجاد می‌شود.
سهم افغانستان در بازار جهانی چقدر است؟
ترکیه، مصر، مراکش، الجزایر و ایران بزرگ‌ترین صادرکنندهگان انجیر در جهان هستند. براساس آمار سازمان ملل متحد، در سال ۲۰۱۷ میلادی کشور ترکیه بیش‌تر از ۳۰۵ هزار تن انجیر تولید کرده است، اما انجیر افغانستان با وجود کیفیت بالا در بازار جهانی جایی ندارد.
مشکلات گوناگون دست به دست هم داده تا راه صادرات فرآورده‌های کشاورزی افغانستان از جمله انجیر به خارج از کشور هموار نشود. از دید ریاست زراعت هرات، پیدا کردن بازار فروش و بازاریابی برای محصولات کشور، وظیفه‌ی وزارت تجارت و صنایع است.
میرعارف صادق، سرپرست ریاست تجارت و صنایع هرات، در گفت‌وگو با روزنامه ۸صبح می‌گوید که وزارت تجارت در حد توان تلاش کرده تا برای محصولات صادراتی کشور در بازارهای جهانی بازاریابی کند و اتشه‌های تجارتی در نماینده‌گی‌های سیاسی افغانستان در سراسر جهان مسوول این امر هستند.
مشکل اساسی این‌جا است که در صورت پیدا شدن بازار فروش، زیر‌ساخت لازم برای صادرات محصولات کشاورزی وجود ندارد. محمدعثمان انصاری، رییس اتحادیه‌ی صادرکنندهگان هرات، تأکید می‌کند که زیر‌ساخت لازم برای صادرات فرآورده‌های کشاورزی از هرات وجود ندارد و تا کنون فقط یک پرواز انتقال هوایی از هرات راهی دهلی شده و صادرات از راه لاجورد هم ممکن نیست.
با این وجود جیلانی فرهاد، سخنگوی والی هرات، می‌گوید که در آینده‌ی بسیار نزدیک زیر‌ساخت لازم در میدان هوایی هرات برای آغاز رسمی پروازهای «کارگو» ایجاد می‌شود و قرار است به زودی اسکنرهای میدان هوایی نصب شود.
با این وجود کشاورزان و باغ‌دارن می‌گویند که به وعده‌های مسوولان حکومتی اعتماد چندانی ندارند و باید برای بازاریابی محصولات‌شان در بازارهای جهانی گام‌های عملی برداشته شود.
