گروگان‌گیری یا بازی سیاسی؛ پاکستان فشار بر پناه‌جویان افغان را افزایش می‌دهد
پاکستان پس از تنش‌های مرزی با طالبان، فشار بر پناه‌جویان افغانستان را افزایش داده است. نخست‌وزیر پاکستان با اعلام پالیسی جدیدش در قبال مهاجران، تاکید کرده کسانی که ویزا ندارند، به کشورشان برگردانده می‌شوند. او گفته که رویکرد نرم کشورش در قبال پناه‌جویان منجر به آسیب‌های اجتماعی و تقویت تروریسم شده است. پس از این دستور، پولیس روز گذشته بیش‌تر از ۲۰۰ تن را از منطقه (I-11/4) اسلام‌آباد بازداشت کرده است و این روند بدون وقفه جریان دارد. دولت موقت پاکستان، هزینه‌های تمدید اقامت، اجازه‌‌نامه خروج و جرمانه نقدی برای تاخیر‌کننده‌گان تمدید اقامت را نیز افزایش داده است. پناهنده‌گان افغان اما می‌گویند از برخورد پولیس و اعمال فشار به ستوه آمده‌اند و در برزخ گیر مانده‌اند. با سقوط افغانستان به دست طالبان، بیش از ۶۰۰ هزار تن به پاکستان رفته‌اند. قبل از این، بیش‌تر از دو میلیون مهاجر از سوی سازمان ملل کارت مهاجرت گرفته‌اند که در ماه جنوری ۲۰۲۳ معیاد قانونی آن‌ها نیز تمام شده و اکنون میلیون‌ها مهاجر افغان در معرض اخراج اجباری و زندانی شدن قرار دارند.
انورالحق کاکر، نخست‌وزیر موقت پاکستان، گفته است که سیاست مو‌ثری برای جلوگیری از ورود غیرقانونی افغان‌ها به پاکستان اتخاذ کرده است. او تاکید کرده که سیاست جدید این کشور در مقابل افراد دارای مدارک قانونی، فاقد اسناد و آنانی که هویت جعلی ایجاد کرده‌اند، تغییر کرده است.
نخست‌وزیر موقت پاکستان افزوده که پناه‌جویان فاقد مدارک قانونی، بعد از این حق زنده‌گی در این کشور را ندارند. به گفته او، سیاست نرم پاکستان در قبال پناهنده‌گان تغییر کرده و آنان باید از طریق اخذ ویزا و راه‌های قانونی وارد پاکستان شوند. او افزوده که رویکرد گذشته پاکستان در قبال مهاجران، منجر به آسیب‌های اجتماعی و تقویت گروه‌های تروریستی در این کشور شده است.
این در حالی است که اداره تحقیقات فدرال پاکستان گفته که این کشور ۲۷ نقطه ورودی و خروجی دارد که شامل ۱۳ میدان هوایی، ۵ مسیر زمینی، ۴ بندر و ۲ ایستگاه راه آهن است. به گفته این نهاد، کسانی که از راه‌های غیرقانونی وارد پاکستان می‌شوند، اخراج و یا هم بازداشت خواهند شد.
پاکستان در حالی دستور اخراج اجباری و بازداشت میلیون‌های مهاجر افغانستان را صادر کرده است که پس از تسلط طالبان، هزاران تن به دلیل نگرانی از انتقام‌جویی این گروه، به پاکستان پناه برده‌اند. براساس گزارش‌های نهادهای بین‌المللی حقوق بشری، طالبان در بیش‌تر از دو سال گذشته به بازداشت، شکنجه و قتل نظامیان پیشین، خبرنگاران، فعالان مدنی، زنان معترض و نیروهای سیاسی و فکری مخالف خود ادامه داده‌اند.
پناه‌جویان افغان در پاکستان می‌گویند که زنده‌گی کردن برای آنان در این کشور دشوار شده است. آنان تاکید می‌ورزند که سیاست‌های اسلام‌آباد در قبال پناه‌جویان در تضاد با ارزش‌های حقوق بشری و حسن هم‌جواری است. طبق اظهارات آنان، پولیس پاکستان شب‌هنگام وارد خانه‌های‌شان می‌شود و حتا کسانی را که ویزا دارند، با خود می‌برند و در بدل پول رها می‌کنند.
احمد مدثر، یکی از پناه‌جویان افغان در اسلام‌آباد، می‌گوید: «کاش پولیس به‌عنوان تنفیذ‌کننده قانون مدارک طلب کند. پولیس‌های پاکستان فکر می‌کنند افغان‌ها در خانه‌های‌شان بکس‌های دالر دارند و هجوم می‌آورند. پیش از این‌که پاسپورت و ویزه پرسان کنند، بکس‌ها و الماری‌ها را می‌پالند. حریم خصوصی را رعایت نمی‌کنند، وارد اتاق‌های زنان و کودکان می‌شوند، در حالی که همه خواب‌اند.»
این پناه‌جویان می‌گویند که از میزبانی دولت و مردم این کشور قدردانی می‌کنند که بیش از چهار دهه، آغوش خود را به روی مردم افغانستان باز نگه داشته‌اند و هنوز انتظار دارند که سیاست‌های انسانی‌تر در این مورد اتخاذ کنند. پناه‌جویان افغان در پاکستان خواستار فراهم‌آوری تسهیلات در زمینه صدور ویزا و تمدید آن هستند. آنان خاطر‌نشان می‌سازند که تمدید ویزا رایگان است، اما هیچ پناهنده‌‌ای قادر به دریافت قانونی آن شده نمی‌تواند.
شمسیه (مستعار) از زنان معترض است. او پس از تعقیب از سوی طالبان، به پاکستان رفته است. شمسیه می‌گوید: «ما می‌خواهیم به وقت معین ویزای ما تمدید شود، از ثبت نام ماه‌ها می‌گذرد، ولی تا زمانی که در بازار سیاه پول ندهیم، ویزا نمی‌دهد. خواست ما از دولت پاکستان این است که فساد در این زمینه را کاهش دهد و یک راهکار مناسب و منطقی ایجاد کند تا جلو دزدی گرفته شود.»
پناه‌جویان افغان در پاکستان در حالی از روند غیرقانونی بازداشت و برخورد پولیس این کشور شکایت دارند که پاکستان تا کنون قانون داخلی برای پناهنده‌گی ندارد و کنوانسیون پناهنده‌گان ۱۹۵۱ و پروتکل ۱۹۶۷ در امور پناهنده‌گان را نیز امضا نکرده است تا برمبنای مفاد این اسناد، حقوق پناه‌جویان را به رسمیت بشناسد.
از سوی دیگر، پاکستان به دنبال فشارهای گسترده علیه پناه‌جویان افغان، هزینه‌های گزاف را در تاخیر تمدید اقامت وضع کرده است. وزارت داخله پاکستان گفته است هیچ بخشش در مورد پرداخت هزینه‌های اضافی اقامت وجود ندارد و مهاجران مکلف‌اند یک ماه قبل از تاریخ ختم ویزای خود، درخواست تمدید بدهند. براساس دستور جدید پاکستان مهاجران که بیش از دو هفته ویزای اقامتی‌شان را تمدید نکند، شامل جریمه می‌شوند. در جدول زیر شرح مفصل از تمدید ویزا در گذشته و حال از دو هفته تا یک سال نشان داده شده است.
| جریمه جدید | جریمه گذشته | ختم ویزا |
| جریمه ندارد | جریمه نداشت | تا دو هفته |
| US$50 | US $ 20/- | از دو هفته تا یک ماه |
| US$200 | US $ 50/- | از یک تا سه ماه |
| US$400 | US $ 100/- | از سه ماه تا یک سال |
در دستور جدید وزارت داخله پاکستان آمده است که از کودکان تا ۱۲ ساله‌گی هیچ هزینه اضافی گرفته نمی‌شود، اما کسانی که ۱۳ تا ۱۸ سال سن دارند، باید ۵۰ درصد جریمه تمدید اقامت را پرداخت کنند.
در همین حال، دفتر همکاری ایالات متحده و پاکستان در امور مهاجران افغانستان با اشاره به حضور بیش از ۶۰۰ هزار پناه‌جوی افغان در پاکستان پس از تسلط طالبان، گفته که رشد اقتصادی این کشور در سال مالی ۲۰۲۳ از ۲ درصد به ۰.۲۹ درصد کاهش پیش‌بینی شده است. به گفته این نهاد، فشار علیه پاکستان در قبال تامین مسکن، معیشت، آموزش و فراهم کردن امکانات برای پناه‌جویان نتیجه مثبت در پی نخواهد داشت.
این دفتر گفته است که سه میلیون مهاجر افغان تا جنوری سال ۲۰۲۲، در شهرهای مختلف پاکستان زنده‌گی می‌کردند که از این میان ۱.۴ میلیون تن آنان کارت اثبات ثبت نام (Proof of Registration) دارند و ۸۴۰ هزار تن دیگر دارنده کارت شهروندی افغانستان (ACC) هستند که تاریخ اعتبار کارت‌های PoR یا اثبات ثبت نام در جنوری ۲۰۲۳ به پایان رسیده، اما تا کنون تمدید نشده است.
مقام‌های دولتی پاکستان به تاریخ ۲۰ جولای سال جاری دستور اخراج اجباری دارنده‌گان این کارت‌ها را صادر کرده‌اند. گفته شده که تمدید این اسناد، تنها مشروط به توافق‌نامه بین پاکستان و دفتر کمیساریای عالی پناهنده‌گان سازمان ملل متحد (UNHCR) است.
گفتنی است که در صورت عدم تمدید این اسناد، میلیون‌ها مهاجر افغان در معرض خطر بازداشت و اخراج اجباری قرار دارند. بربنیاد اطلاعات این نهاد، هفت هزار و ۷۵۰ افغان بدون مدرک در پاکستان زنده‌گی می‌کنند که طبق قانون ۱۹۶۴، در خطر بازداشت، اخراج و جریمه قرار دارند.
گفتنی است که سازمان ملل متحد گزارش داده است که از ۱۵ آگست ۲۰۲۱ تا فبروری ۲۰۲۳، دوصد و ۵۱ هزار تن برای ثبت نام و درخواست پناهنده‌گی به دفتر این سازمان در پاکستان مراجعه کرده‌اند که در سال مالی ۲۰۲۳ به ۱۷۶ میلیون دالر بودجه نیاز دارد.
پس از برگشت طالبان به قدرت، هزاران تن از شهروندان افغانستان به پاکستان و سایر کشورهای همسایه پناه برده‌اند. پناه‌جویان در این کشورها در کنار مشکلات اقتصادی و رنج آواره‌گی، از برخورد پولیس کشورهای میزبان و اعمال ممنوعیت‌های دست‌وپاگیر شکایت دارند. آن‌ها می‌گویند که آواره‌گی، رنج و اندوه بی‌وطنی از یک سو و افزایش مشکلات و خلق چالش‌ها در جامعه مهاجرپذیر از طرف دیگر، طاقت آنان را طاق کرده است.
پناه‌جویان افغان در پاکستان می‌گویند که با رخ دادن هر حادثه امنیتی و یا ایجاد چالش سیاسی بین این کشور و گروه طالبان، پاکستان از آنان به‌عنوان ابزار فشار در دادوستدهای سیاسی خود کار می‌گیرد و آن‌ها انتظار دارند که سیاست گروگان‌گیری مهاجران به پایان برسد.
