چگونه انتشار خاطرات مایک پمپیو خشم مقام‌های پیشین افغانستان را برانگیخته است؟
وزیر خارجه پیشین ایالات متحده امریکا، مایک پمپیو، به‌تازه‌گی کتاب خاطراتش را که «یک وجب کوتاه نیا: جنگیدن به خاطر امریکایی که دوستش دارم» نام دارد، منتشر کرده است. او در این کتاب به پرونده مذاکرات میان طالبان و امریکا و رابطه دولت امریکا با حکومت پیشین افغانستان و به‌ویژه محمد‌اشرف غنی پرداخته است.
فرستاده پیشین امریکا برای افغانستان، زلمی خلیل‌زاد، این کتاب خاطرات را «لذت‌بخش و شایسته مطالعه» دانسته است. این در حالی است که امرالله صالح، معاون رییس جمهور پیشین افغانستان، خاطرات پمپیو را «گمراه‌کننده و سرشار از دروغ» شمرده است. به گفته صالح، نقیصه اصلی این خاطرات این است که در مورد ضمایم افشا‌نشده توافق‌نامه طالبان و امریکا سخن نزده است.
خشم مقام‌های پیشین
انتشار خاطرات مایک پمپیو خشم افغان‌ها به‌ویژه مسوولان حکومت سابق افغانستان را که با خروج نیروهای امریکایی در سال ۲۰۲۱ گرفتار فروپاشی شد، برانگیخته است.
مایک پمپیو در این کتاب که بازتاب گسترده‌ای در جامعه افغانستان داشته، رییس جمهور پیشین افغانستان محمد‌اشرف غنی را متهم به ایجاد مانع فرا‌راه مذاکرات صلح کرده و نوشته است: «اشرف غنی کوشش‌های بسیاری انجام داد تا گفت‌وگوهای صلح میان طالبان و ایالات متحده امریکا را خراب کند. او حاضر به قربانی دادن برای سرزمینش نبود.» مایک پمپیو اشرف غنی را «بدترین» رهبری دانسته که وی در عمرش ملاقات کرده است.
پمپیو در ادامه نوشته است: «غنی به معنای واقعی کلمه دغل‌کار و متقلب بود. جان‌های سربازان امریکایی را برای رسیدن به قدرت فدا کرد و از هیچ محبوبیتی میان مردم افغانستان برخوردار نبود.»
وزیر خارجه پیشین امریکا در مورد رییس پیشین شورای مصالحه دولت افغانستان، عبدالله عبدالله، نیز نوشته است: «[او] رییس مجموعه‌ای مافیایی بود. کمک‌های ایالات متحده امریکا را به سرقت برد.»
همچنین مایک پمپیو به موضوع انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان پرداخته و گفته است: «اشرف غنی انتخابات را دزدید و نسبت به حریفش عبدالله عبدالله مهارت بیشتری در دزدیدن آرای انتخاباتی داشت.»
ادعاهای دروغین
امرالله صالح، معاون پیشین ریاست جمهوری افغانستان، کسی بود که به‌سرعت در برابر این کتاب واکنش نشان داده و آن را دروغ محض شمرده است. او در رشته‌توییتی نوشت که حکومت افغانستان هرگز مانعی فرا‌روی صلح ایجاد نکرده، بلکه رییس جمهور سابق کشور «دروغ‌ها و توطیه‌های غربی‌ها و مخصوصاً امریکایی‌ها بر ضد ملت افغانستان را برملا کرده است.» صالح افزوده است: «من در واپسین ملاقاتی که میان رییس جمهور غنی و وزیر خارجه فعلی امریکا، آنتونی بلینکن، صورت گرفت، حاضر بودم. بلینکن به غنی گفت که از این پس قانون تو معنایی ندارد، به شیوه‌ای متفاوت فکر کن.»
وزیر خارجه پیشین امریکا در خاطراتش از دیدگاهش در خصوص آن عده رهبران طالبان که در محفل امضای توافق‌نامه دوحه حضور یافته بودند، نیز سخن گفته است. او نوشته است که «بدترین تجربه»اش در زمان مأموریتش به‌عنوان وزیر خارجه زمانی شکل گرفت که رهبران طالبان را در محفل امضای توافق‌نامه دوحه در لباس افغانی مشاهده کرد و این امر یاد اسامه بن لادن را در ذهنش زنده ساخت.
ایالات متحده امریکا و شماری از رهبران سیاسی افغانستان از اشرف غنی خواسته بودند که انتخابات ریاست جمهوری را در سال ۲۰۱۹ برگزار نکند و به جای آن، تمرکزش را بر کوشش‌ها برای برقراری صلح معطوف کند، اما غنی بر برگزاری انتخابات پافشاری کرد.
امرالله صالح به الجزیره‌نت گفت: «اشرف غنی بارها تأکید کرد که او آماده برگزاری انتخابات زودهنگام زیر نظر ملل متحد است. بزرگ‌ترین اشتباه او اعتمادش به غرب بود. افغانستان از بابت اتکایش به غرب تاوان سنگینی در روابط منطقه‌ای‌اش پرداخت.»
مسوولیت ناکامی بر دوش کیست؟
آگاهان امور به این باورند که ایالات متحده امریکا در افغانستان ناکام شد و با خروج شتاب‌زده‌اش زمینه را برای فروپاشی نظام سابق فراهم ساخت. مایک پمپیو که عملاً در امضای توافق‌نامه دوحه میان طالبان و ایالات متحده امریکا سهیم بود، کوشیده با نوشتن این خاطرات، غنی و حکومتش را مقصر ناکامی در مدیریت مذاکرات میان‌افغانان نشان دهد.
مولوی عطا‌الله لودین، عضو کمیسیون دولتی مذاکرات صلح، به الجزیره‌نت گفت: «رییس جمهور سابق با برقراری صلح در افغانستان مخالفتی نداشت، اما او شیوه امریکایی صلح را نمی‌پسندید. او از منویات غربی‌ها در برابر افغان‌ها باخبر بود و به همین علت، کشور را ترک کرد و از ریخته شدن بیشتر و شروع جنگ داخلی جلوگیری کرد. تاریخ حتماً این اقدام او را در حافظه خواهد سپرد.»
معضل فساد در افغانستان
مایک پمپیو در کتاب خاطراتش از معضل فساد در افغانستان یاد می‌کند و می‌گوید که فساد مشخصه بارز حکومت‌داری در این کشور بود و خواه ناخواه منجر به فروپاشی می‌شد.
امرالله صالح در تبصره به این ادعای پمپیو می‌گوید: «اگر امریکا به این باور است که فساد مسبب سقوط حکومت افغانستان بوده، چرا حاضر نیست فهرست اشخاصی را منتشر کند که قرارداد پروژه‌های بزرگ را در افغانستان به دست آوردند تا جهان بداند که این اشخاص این قراردادها را چگونه به دست آورده‌اند؟»
زلمی خلیل‌زاد، نماینده ویژه امریکا برای افغانستان که از سوی دولت امریکا پای توافق‌نامه دوحه امضا گذاشت، در رشته‌توییتی، رییس جمهور سابق را متهم کرد که پیام‌های روشن وزیر خارجه وقت امریکا درباره صلح در افغانستان را نادیده گرفت. به گفته خلیل‌زاد، اشرف غنی روابط قوی با اعضای کانگرس، جنرال‌های بازنشسته و گروه‌های فشار در امریکا داشت و این سبب شده بود که گمان کند امریکا برای مدتی طولانی حضور نظامی‌اش را در افغانستان ادامه می‌دهد. خلیل‌زاد می‌گوید: «ما از تصمیم ایالات متحده مبنی بر بیرون کردن نیروهای نظامی از افغانستان آگاهش ساختیم، ولی او این تصمیم را اشتباه استراتژیک نامید.»
افغانستان را به طالبان تسلیم کردند
رییس پیشین مطبوعات وزارت داخله افغانستان، نجیب ننگیال، در مصاحبه با الجزیره‌نت گفت: «آن‌چه در خاطرات مایک پمپیو آمده، تاسف‌آور است. پمپیو، خلیل‌زاد و سیاست‌مداران افغان مخالف دولت، کشور را در طَبَق طلایی به نام توافق‌نامه صلح به طالبان تسلیم دادند. آن‌چه توافق‌نامه صلح نامیده می‌شود، در واقع مذاکرات خروج امریکایی‌ها از افغانستان بود.»
وحید مجروح، وزیر صحت در حکومت اشرف غنی، در توییترش نوشت: «نظام جمهوری با اعتمادش به پمپیو و خلیل‌زاد اشتباه کرد. مردم باید اشتباه حکومت سابق را با پذیرش ادعاهای اینان تکرار نکنند.»
تا هنوز اشرف غنی، رییس جمهور سابق و عبدالله عبدالله، رییس پیشین شورای مصالحه ملی، در مورد ادعاهای مایک پمپیو در کتاب خاطراتش چیزی نگفته‌اند.
یک منبع نزدیک به اشرف غنی به ما گفت: «غنی دیدگاه‌ها و خاطراتش را گردآوری کرده و با جزییات از مذاکرات صلح و وقایعی که در دو سال پایانی حکومتش اتفاق افتاد، سخن زده است. او حتماً در مورد نقش ایالات متحده امریکا در زمینه تسلیم‌دهی افغانستان به طالبان توضیحات ارایه خواهد داد.»
مایک پمپیو در کتاب خاطراتش، از زلمی خلیل‌زاد به‌عنوان آدمی یاد کرده که همزمان به این‌که شخصی مرموز است، نامرموز و بی‌ابهام هم است. حکمت جلیل، نویسنده و پژوهشگر سیاسی، می‌گوید: «با نظر مایک پمپیو، اشرف غنی و معاونانش درباره نقش خلیل‌زاد در مذاکرات صلح موافقم. همه‌گی وی را شخصی مرموز تلقی می‌کنند. بسیاری از مردم افغانستان معتقدند که او در فروپاشی حکومت سابق نقش تعیین‌کننده داشته است.»
