هرچند مشارکت همه اقشار جامعه بهویژه نمایندهگان سیاسی اقوام و زنان در تصمیمگیریهای مرتبط به سرنوشت کشور، حق شهروندی و نیاز اساسی برای کسب مشروعیت یک حکومت شمرده میشود، اما طالبان تلاش دارند رژیم آنان بدون رعایت این حق مسلم شهروندان از سوی جامعه جهانی به رسمیت شناخته شود. نقض حقوق بشر، وضع محدودیتهای دستوپاگیر بر شهروندان، محرومیت زنان از حقوق اساسی، قومگرایی و انحصار قدرت از انتقادهای دیگری است که در بیش از یکونیم سال گذشته بر رژیم طالبان وارد شده است. براساس گزارش ریچارد بنت، در کابینه سرپرست طالبان تنها پنج تن از اقوام غیرپشتون حضور دارند. طبق این گزارش، طالبان با تسلط بر افغانستان به قومگرایی و حذف کارمندان غیرپشتون از سطوح بالا و پایین نهادهای دولتی اقدام کردهاند. با اینهمه، نماینده ویژه اتحادیه اروپا در دیدار با مقامهای ارشد طالبان بهگونه تلویحی هشدار داده است که در صورتی که رهبران این گروه به انحصار قدرت ادامه دهند، رژیم آنان نیز همانند حکومت محمداشرف غنی فرو خواهد پاشید.
توماس نیکلاسون، نماینده ویژه اتحادیه اروپا در امور افغانستان، بهتازهگی با مولوی عبدالکبیر، معاون سیاسی رییسالوزرای طالبان در کابل دیدار کرده است. آقای نیکلاسون در این دیدار به طالبان گفته است که آنان باید به نظر و مشورت شهروندان متخصص و باتجربه خارج از حلقه رژیم خود نیز گوش بدهند. نماینده ویژه اتحادیه اروپا از انحصار قدرت سیاسی توسط طالبان انتقاد کرده و گفته است که انحصار قدرت سبب فروپاشی حکومت پیشین در افغانستان شده است. توماس نیکلاسون از طالبان خواسته است که به تشکیل حکومت همهشمول تن بدهند و اجازده دهند که نمایندهگان همه اقشار جامعه در تصمیمگیریهای بزرگ سیاسی مرتبط به افغانستان، سهم داشته باشند.
طالبان نیز دیدار نماینده ویژه اتحادیه اروپا با معاون سیاسی رییسالوزرای این گروه را تأیید کردهاند. دفتر مولوی عبدالکبیر با نشر خبرنامهای گفته است که معاون سیاسی رییسالوزرای این گروه در دیدار با توماس نیکلاسون تأکید کرده که رژیم آنان خواستار تعامل با جامعه جهانی و متعهد به ایجاد حکومت فراگیر در افغانستان است. در این خبرنامه جزییات بیشتر ارایه نشده است.
نماینده ویژه اتحادیه اروپا در امور افغانستان در حالی بهگونه غیرمستقیم به طالبان گوشزد کرده که انحصار قدرت سبب فروپاشی رژیم آنان خواهد شد که طالبان با تسلط بر افغانستان همه کرسیهای بلند حکومت را به افراد خود واگذار کردهاند. رهبری این گروه در حالی جنگجویان خود را در بستهای بلند دولتی مقرر کردهاند که بیشتر آنان سواد کامل و تجربه مسلکی برای پیشبرد امور ندارند.
ریچارد بنت، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد، در تازهترین گزارشش از تشدید قومگرایی توسط طالبان خبر داده است. در این گزارش آمده است که در جریان دو دهه گذشته شهروندان افغانستان متناسب با ترکیب قومی محلی با حضورشان در دوایر ولایتی وظیفه اجرا میکردند، اما از زمان بازگشت طالبان به قدرت، ترکیب قومی ساختارهای حکومتی به شمول سطوح ولایتها و ولسوالیها بهگونه جدی تعویض شده است. این گزارش میافزاید: «در ولایات بامیان، دایکندی و غور، در ریاستهای عدلیه، زراعت و آبیاری، معادن و پترولیم، معارف، به شمول دانشگاه بامیان و شهرداریها یک تعداد منسوبان طالبان جاگزین کارمندان دولت پیشین شدهاند که عمدتاً ناشی از وابستهگی قومی میباشد.»
طبق این گزارش، موارد مشابه در سایر ولایتهای شمالی کشور نیز گزارش داده شده است. گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در این گزارش توضیح داده است: «از میان 30 تن اعضای کابینه دولت مقامات بالفعل، تنها پنج تن آنان به گروههای قومی غیرپشتون تعلق دارند (دو تن تاجیک، دو تن اوزبیک و یک تن نورستانی).» بنابراین، نمایندهگان بیشتر اقلیتهای قومی در دیدار با گزارشگر ویژه خاطرنشان ساختهاند که احساس میکنند بهگونه کامل از همه پروسههای تصمیمگیری حذف شدهاند. ریچارد بنت خواستار تأمین حقوق اقلیتهای قومی، مذهبی و زبانی از سوی طالبان شده است.
از سوی دیگر، اعلامیه نشست سازمان ملل متحد که در سال 1992 میلادی صادر شد، مقامهای حکومتها را مکلف ساخته تا حقوق افراد متعلق به اقلیتهای مذهبی، قومی و زبانی را رعایت کنند و زمینه مشارکت کامل و موثر آنان در حیات فرهنگی، مذهبی، اجتماعی، اقتصادی و همچنان تصمیمگیری آنان در سطوح ملی و منطقهای را فراهم بسازند.
طالبان اما برعکس با فرار محمداشرف غنی، رییس جمهور پیشین کشور و بیشتر مقامهای بلندپایه دولت، نظامیان پیشین را بازداشت، شکنجه و تیرباران کردهاند، زنان را از حوزه سیاسی و اجتماعی حذف و گروههای قومی و فکری مخالف خود را از بدنه نهادهای دولتی دور راندهاند. حامد کرزی، رییس جمهور پیشین کشور، عبدالله عبدالله و دهها سیاستمداری که در کشور باقی ماندهاند، سلب صلاحیت شده و حتا از گشتوگذار آزادانه و سفرهای خارجی محروم گشتهاند. طالبان از سیاستمدارانی که با فروپاشی نظام جمهوری به کشورهای دیگر آواره شده، نیز خواستهاند که به کشور برگردند، مشروط بر اینکه هیچ دخالتی در امور سیاسی نداشته باشند. با اینهمه، مقامهای طالبان رژیم کنونی خود را همهشمول توصیف میکنند و از کشورها و سازمانهای بینالمللی خواستهاند که در امور داخلی افغانستان دخالت نکنند.
توماس نیکلاسون، نماینده ویژه اتحادیه اروپا در امور افغانستان، در حالی از احتمال فروپاشی رژیم طالبان به سبب انحصار قدرت هشدار داده است که طبق گزارش «سیگار» نیروهای نظامی حکومت پیشین به سبب انحصار قدرت توسط محمداشرف غنی در 24 اسد سال گذشته خورشیدی، فروپاشیده است. گزارش اداره بازرس ویژه ایالات متحده امریکا (سیگار) توضیح داده که رییس جمهور غنی در اواخر دوره جمهوریت جنرالان غیرپشتون را از بدنه ارتش حذف و افراد وابسته به قوم پشتون و وفادار به خودش را به جای آنان مقرر میکرد. در کنار گزارش سیگار، سیاستمداران و مقامهای برحال و معزول حکومت اشرف غنی نیز در دور دوم ریاست او از انحصار قدرت توسط آقای غنی انتقاد میکردند.