وعده‌های غیرعملی بانک مرکزی؛ شهروندان نسبت به سیستم بانکی بی‌باور شده‌اند
بهنیا
همزمان با اعلام تصمیم جدید بانک مرکزی زیر کنترل طالبان مبنی بر افزایش سقف برداشت پول از حساب‌های بانکی، شماری از حساب‌داران می‌گویند که بانک‌های خصوصی این تصمیم طالبان را رعایت نمی‌کنند. بانک مرکزی به‌تازه‌گی سقف برداشت پول از حساب‌های بانکی را از ۲۰ هزار به ۵۰ هزار افغانی در هفته افزایش داده است. این بانک همچنان شهروندان را به افتتاح حساب‌های جدید بانکی ترغیب کرده و خاطرنشان ساخته که بر برداشت پول از حساب‌های جدید هیچ نوع محدودیتی وجود نخواهد داشت. هرچند مقام‌های طالبان تلاش دارند اعتماد افراد و سرمایه‌داران را به نظام بانکی جلب کنند، اما شماری از حساب‌داران می‌گویند که انتظار طولانی در پشت دروازه بانک‌ها برای به دست پول خودشان، آنان را نسبت به سیستم بانکی در کشور بی‌باور ساخته است.
میرویس (نام مستعار) یکی از باشنده شهر کابل و کارمند حکومت پیشین است. او در زمان جمهوریت در یکی از بانک‌های خصوصی حساب باز کرده بود و مقداری از معاش هر ماه خود را در این حساب ذخیره می‌کرد. پس از سقوط نظام جمهوری، او جهت دریافت پول ماه‌ها شب و روز پشت دروازه بانک انتظار کشیده و تاکنون موفق به دریافت کامل پولش نشده است. میرویس در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید: «من روزها و شب‌ها به خاطر پولی که حق خودم است، مجبور بودم انتظار بکشم و در آخر هم مقدار پول ناچیز تحویلم می‌دادند.» او در پیوند به تصمیم تازه بانک مرکزی زیر کنترل طالبان می‌افزاید: «از طرف طالبان وعده‌های گوناگون و مثبت شنیده‌ایم، ولی هیچ‌گاه در عمل پیاده نکرده‌اند. خودم بالای این گفته‌های بانک مرکزی باور نمی‌کنم و دیگر به حساب خود پول پس‌انداز نمی‌کنم. به جای آن، ترجیح می‌دهم پول نزد خودم در خانه باشد.» میروس اضافه می‌کند که هر زمانی بتواند همه پول را از حساب خود برداشت کند، حساب بانکی خود را می‌بندد.
زینب، دیگر باشنده شهر کابل و کارمند یکی از سازمان‌های خارجی است. او که نیز تجربه تلخی از انتظار طولانی در پیش دروازه بانک دارد، می‌گوید: «روزهای اول سقوط ماه‌ها می‌رفتم صف بانک و هیچ نوبتم نمی‌رسید و پس می‌آمدم خانه تا به زحمت یک روز نوبت رسید، ولی فقط توانستم ۱۰ هزار افغانی برداشت کنم. بعد از آن نیز پنج یا شش بار در فاصله‌های چند روز به مقدار ۱۰ یا ۱۵ هزار افغانی پول را بیرون کشیده توانستم.»
زینب که مانند دیگر حساب‌داران به سیستم بانکی کشور بی‌باور شده است، می‌افزاید: «به گفته بانک‌ها و این حکومت هیچ باور نیست. یک بار معاشم در بانک حواله شد. دفعتاً آن را کشیدم، چون می‌ترسیدم که باز هم گپی شود و پیسه کشیدن مشکل شود.» این حساب‌دار علاوه می‌کند: «بعد از این اگر بانک بگوید همه چیز اطمینانی است و پول‌تان را در بانک ذخیره کنید و جایزه هم تعیین کند، باز هم این کار را نمی‌کنم.»
بانک مرکزی زیر کنترل طالبان در کنار بالا بردن سقف برداشت پول از حساب‌های موجود، مردم را به ایجاد حساب جدید بدون قیدوشرط در بانک‌ها دعوت کرده است. در اعلامیه بانک مرکزی که در ۱۶ حمل امسال همه‌گانی شد، آمده است: «د افغانستان بانک تمام محدودیت‌ها را برای حساب‌هایی که جدید در بانک‌های تجارتی افتتاح می‌شود، برداشته است و کسانی که حساب‌های جدید افتتاح می‌کنند، می‌توانند هر زمانی که بخواهند به اندازه نیاز خود از حساب خود پول دریافت کنند.»
بانک مرکزی زیر کنترل طالبان در حالی شهروندان را به افتتاح حساب‌های جدید بانکی تشویق می‌کند که فقر در دو سال گذشته به حد کافی گسترش یافته و در حال حاضر سه بر چهارم درصد شهروندان به کمک‌های جهانی نیازمند هستند. از سوی دیگر، پول کافی از کشور بیرون کشیده شده و سرمایه‌داران حاضر به سرمایه‌گذاری در داخل کشور نیستند. دفتر هماهنگ‌کننده امور بشردوستانه سازمان ملل متحد (اوچا) در گزارش تازه‌اش در مورد وضعیت فقر در افغانستان گفته است که بیش از شش میلیون تن با فقر شدید روبه‌رو هستند و تنها یک قدم با قحطی فاصله دارند. همچنان در دو سال گذشته حدود ۸۰ درصد شهروندان کشور با معضل کاهش درآمد مالی مواجه شده‌اند.
مریم، مشتری یکی از بانک‌ها است. او در یکی از مکتب‌های خصوصی شهر کابل به‌عنوان معلم کار می‌کند. شوهر مریم پس از سقوط نظام جمهوری بیکار شده است و مریم اکنون با مقدار معاش ناچیز معلمی مخارج خانه‌اش را تامین می‌کند. مریم می‌پرسد: «مردم با چه پولی حساب بانکی باز کنند؟ همه از فقر و بیکاری جان‌شان را در خطر انداخته و برای یک لقمه نان غیرقانونی وارد کشورهای دیگر می‌شوند، آن وقت پول از کجا شود که در بانک‌ها ذخیره کنیم؟» وی همچنان می‌افزاید: «با چهار هزار معاش معلمی که شاید دو روز بعد همین وظیفه نیز از من گرفته شود، شکم ما سیر نمیشود. چطور می‌توانم حساب بانکی باز کنم؟»
حدیثه، شهروند دیگر، در این رابطه می‌گوید: «مردم نان شب و روزشان را به‌سختی پیدا می‌کنند، آن وقت پول از کجا شد که حساب بانکی باز کنند؟» او که به سیستم بانکی در کشور بی‌اعتبار شده است، اضافه می‌کند: «اگر پول هم داشته باشم، در این شرایط پول خود را در بانک بند نمی‌کنم.»
با روی‌کار‌آمدن دوباره رژیم طالبان در کشور، سیستم حکومت‌داری نوین به حد کافی مختل شده است. در کنار آن نظام اقتصادی کشور نیز ورشکسته شده است. بسیاری از شهروندان در جریان ۲۰ سال گذشته از ذخیره پول به‌گونه سنتی دست‌بردار شده و به سیستم بانکی نوین روی آورده بودند. در آن مدت آنان جهت ذخیره پول و کسب درآمد، دارایی‌های‌شان را به بانک‌های خصوصی و دولتی می‌سپردند، اما همزمان با فروپاشی نظام جمهوری و ایجاد اغتشاش، شهروندان برای برداشت پول خود به بانک‌ها هجوم بردند، اما موفق نشدند پول خود را به دست بیاورند.
بیشتر مشترکان ماه‌ها در پشت دروازه بانک‌ها صف بستند تا به‌صورت قسط‌وار یک مقدار پول خود را دوباره تصاحب کردند. همزمان با هجوم بردن مردم به بانک‌ها برای خارج کردن پول، بانک‌ها با بحران بی‌پولی مواجه شدند و قادر به پرداخت پول به‌گونه کامل به دارنده‌گان حساب نبودند. بنابراین، بانک‌ها روی برداشت پول از حساب‌های انفرادی و تجارتی محدودیت وضع کردند و پس از آن حساب‌داران تنها حق برداشت ۲۰ هزار افغانی در هفته را داشتند. اکنون اما با وجود این‌که بانک مرکزی زیر کنترل طالبان سقف برداشت پول از حساب‌های انفرادی را از ۲۰ هزار به ۵۰ هزار افغانی در هفته افزایش داده است، اما بانک‌های خصوصی این تصمیم بانک مرکزی را رعایت نمی‌کنند و استدلال می‌کنند که پول کافی در اختیار ندارند تا به مشتریان خود بپردازند.
این در حالی است که بانک مرکزی زیر کنترل طالبان در گزارش سالانه خود از افزایش عواید این بانک خبر داده و گفته است که «د افغانستان بانک» در یک سال گذشته بیش از هشت میلیارد عواید داشته که در مقایسه با سال‌های گذشته ۵۹٫۵ درصد افزایش را نشان می‌دهد. درآمد این بانک طبق اظهارات مقام‌های طالبان در حالی افزایش یافته است که جیبهای شهروندان هر روز خالیتر می‌شود و مردم نه‌تنها پولی برای افتتاح حساب در بانک‌ها ندارند، بلکه بسیاری از شهروندان پول نان شب خود را نیز ندارند.
