حدود 10 ماه از روی کار آمدن طالبان در افغانستان میگذرد. در این مدت، شهروندان کشور چالشهای گوناگونی را تجربه کردهاند. از محدودیتهای روزافزون بر زنان و دهها چالش جدی دیگر که بگذریم، این روزها غصه پیدا کردن یک لقمه نان، باری سنگین بر دوش باشندهگان ولایت بلخ شده است.
شماری از باشندهگان شهر مزارشریف، مرکز ولایت بلخ، از افزایش بیپیشینه بهای مواد خوراکی شکایت دارند. آنها میگویند که به دلیل نبود کار از یک سو و افزایش بهای مواد اولیه از سوی دیگر، توان رفع نیازمندیهایشان را ندارند. باشندهگان شهر مزارشریف تاکید دارند که طالبان در بلخ بر بازار کنترل ندارند و برخی بازرگانان بهگونه خودسر و به قیمت بلند، این مواد را به فروش میرسانند.
شماری از فروشندهگان نیز به دلیل نبود کار و تنگدستی مردم، دست روی دست نشستهاند و میگویند دادوستد تا نصف کاهش یافته است.
محمدرستم، مردی کهنسال است که با کراچی دستیاش صبح تا شام به دنبال بار میگردد تا با انتقال آن، لقمهای نان به خانوادهاش تهیه کند. او به 8صبح میگوید: «خانواده هشتنفری دارم و تنها نانآور خانه خودم هستم. صبح وقت قبل از خوردن چای دنبال کار بیرون میشوم و تا شام. روزانه متفاوت است، گاهی 150 افغانی و گاهی 200 افغانی یا کمتر و بیشتر پیدا میکنم. چون همه چیز بسیار قیمت است، کوشش میکنم آرد را یک سیر و برنج و روغن را کیلویی برای خانوادهام خرید کنم.»
مهرالله نیز مردی در حدود 55 ساله است که در بازار لبنیات، «چکه» میفروشد. او قبل از اینکه در مورد قیمت مواد خوراکی چیزی بگوید، از آزارواذیت نیروهای شهرداری طالبان در مزارشریف شکایت میکند و میگوید روزانه از سوی این نیروها لتوکوب میشود. میگوید: «من صبح وقت از خانه بیرون میشوم و گاهی حتا نماز خفتن را در همینجا ادا میکنم و بعد به خانه میروم. روزانه 200 تا 300 افغانی کار میکنم، اما با این پول هیچ چیزی خریده نمیتوانم. نزد نواسهام شرمنده شدم. وقتی به خانه رفتم، برایم گفت بابه جان برایم سیب بیار. برایش گفتم سیب هنوز پخته نشده، بگذار پخته شود، برایت میآورم. روز بعدش از روی تصادف در خانه همسایه سیب را دیده و وقتی شب به خانه رفتم، نواسهام برایم گفت بابه جان سیب پخته شده، چرا برایم دروغ گفتی.»
با این حال عزتالله نیز که برای خرید به مندوی شهر مزارشریف آمده است، از بهای بلند مواد خوراکی شکایت دارد. او اما طالبان را مقصر میداند. عزتالله میگوید: «مشکل از حکومت کنونی است، مشکل از ملت نیست. تاجر به سر خود است؛ هر کاری بکند، کسی نیست که از او بپرسد. دولت [طالبان] باید بالای تاجر فشار بیاورد و در بازار کنترل داشته باشد.»
از سویی هم شماری از فروشندهگان در شهر مزارشریف میگویند که فروشات آنان نسبت به گذشته تا نصف کاهش یافته است. آنان علت بلند رفتن بهای مواد خوراکی را کاهش واردات این مواد، محصولات بلند گمرکی و افزایش بهای این مواد در بازارهای جهانی عنوان میکنند.
برهانالدین، یکی از فروشندهگان در شهر مزارشریف، میگوید پس از تحولاتی که در کشور به وجود آمد، بیشتر مردم دچار فقر و بیکاری شدهاند و توانایی اقتصادی آنان کاهش چشمگیری یافته است. او در مورد دادوستد خودش و نرخ برخی از مواد اولیه میگوید: «هرچند همهروزه کار ما متفاوت است، اما در مجموع فروشات به نصف پایین آمده است. اگر در گذشته 50 هزار افغانی دخل میگرفتیم، اکنون 20 یا 25 هزار افغانی دخل میگیریم. قیمتها هم افزایش یافته است؛ مثلاً یک بوری آرد در گذشته به دو هزار و 100 افغانی به فروش میرسید، اما اکنون به دو هزار و 700 افغانی به فروش میرسد. یک خریطه برنج 24 کیلویی که قبلاً دو هزار و 500 افغانی قیمت داشت، اکنون به سه هزار افغانی رسیده است.»
حاجی نورالدین، یکی دیگر از فروشندهگان در مندوی شهر مزارشریف است که میگوید قیمتها به دلیل محصولات بلند گمرکی و بلند رفتن قیمت در بازارهای جهانی، افزایش یافته است. به گفته او، جنگ روسیه و اوکراین نیز تاثیراتی بر بهای آرد در کشور داشته است. وی همچنان میگوید: «مردم توان خرید مواد خوراکی را ندارند. کسی که برای کار در بدل 250 افغانی به روی جادهها میرود و کار پیدا نمیکند، چگونه یک دهلیتره روغن را به قیمت یک هزار و 750 افغانی خریداری کند؟ یک کیلو چای را چگونه به 300 افغانی خریداری کند؟ یک کلچه صابون 15 افغانی بود، حالا به 25 افغانی رسیده است. یک قطی رب از 80 افغانی به 150 افغانی رسیده است. نرخها در عموم بلند رفته است.»
محمدعارف هم که در شهر مزارشریف فروشگاه مواد خوراکی دارد، از چشمدیدهای روزانهاش میگوید: «وضعیت اقتصادی مردم بسیار خراب است، به حدی که نمیتوانند یک خریطه برنج خریداری کنند. کسی که قبلاً یک خریطه برنج میخرید، امروز آمد و از من یک کیلو برنج خریداری کرد. همینگونه کسی که یک بوری آرد خریداری میکرد، اکنون یک سیر آرد میخرد.»
باشندهگان مزارشریف با انتقاد از مقامهای محلی طالبان، میگویند آنها به جای فراهم ساختن زمینه کار برای مردم و کنترل بازار، دست به آزارواذیت مردم میزنند. به گفته آنها، با آنکه نیروهای این گروه از کسبهکاران پول جمعآوری میکنند، اما به آنان اجازه کار را نمیدهند.