افزایش فقر و گرسنه‌گی؛ دو میلیارد و ۱۹۳ میلیون دالر کجا شده است؟
با سلطه طالبان، افغانستان در بحران عمیق بشری فرو رفته است. بساط فقر و گرسنه‌گی گسترده‌تر شده و بیشتر سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی کشور را ترک کرده‌اند. در پی خروج سرمایه، ده‌ها هزار شهروند کشور شغل‌شان را از دست داده‌اند. خشک‌سالی‌های متواتر و لغو قوانین، بر تداوم این بحران افزوده است. سازمان ملل متحد وضعیت انسانی در افغانستان را بزرگ‌ترین بحران بشری توصیف کرده و بیشتر از دو میلیارد و ۱۹۳ میلیون دالر به کابل ارسال کرده است. به‌تازه‌گی مسوول برنامه جهانی غذا گفته است که حدود بیش از ۵۰ درصد نفوس افغانستان شب‌ها با شکم گرسنه می‌خوابند. این نهاد سوءتغذیه حاد در کشور را «بالاتر از آستانه اضطراری» دانسته است. برنامه توسعه سازمان ملل متحد همچنان گفته که فقر باعث شده مردم کودکان خود را به فروش برسانند و دست به گدایی بزنند. با این وصف، شهروندان کشور می‌پرسند که هفته‌ای ۴۰ میلیون دالری که وارد افغانستان می‌شود، در کجا به مصرف می‌رسد. آنان نسبت به دست‌برد طالبان به این کمک‌ها نگرانند. سازمان ملل متحد می‌گوید که این پول به دسترس طالبان قرار نمی‌گیرد.
شائو لی، مسوول برنامه جهانی غذای سازمان ملل متحد در افغانستان، روز یک‌شنبه، ۲۴ ثور، در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی «اسکای نیوز» در لندن گفته است که حدود نیمی از شهروندان افغانستان با شکم خالی می‌خوابند. خانم لی در این گفت‌وگو افزوده است: «هر روز، حدود ۲۰ میلیون نفر در افغانستان غذای کافی ندارند و گرسنه می‌خوابند و چهار میلیون مادر و کودک در معرض خطر سوءتغذیه قرار دارند و خطر مرگ وجود دارد. پس از آگست ۲۰۲۱، بنیاد اقتصادی افغانستان سقوط کرده است. سه سال گذشته خشک‌سالی وجود داشته و قیمت مواد غذایی نیز افزایش یافته است.»
این مقام سازمان ملل متحد تصریح کرده که کاهش تولید مواد غذایی به دلیل خشک‌سالی و نداشتن توانایی خرید مواد غذایی به دلیل افزایش فقر و نبود شغل، بر شدت بحران گرسنه‌گی در افغانستان افزوده است. به گفته او، پس از روی‌کار‌آمدن مجدد طالبان، فرصت‌های شغلی به‌‌طور شدید کاهش یافته و این امر سبب شده که حدود ۲۰ میلیون شهروند افغانستان با شکم گرسنه بخوابند.
برنامه جهانی غذای سازمان ملل متحد سوءتغذیه حاد در افغانستان را «بالاتر از آستانه اضطراری» خوانده است. به گفته این نهاد، انتظار تشدید این وضعیت وجود دارد. برنامه جهانی غذا افزوده که در حال حاضر حدود نیمی از کودکان زیر پنج سال و یک‌چهارم زنان باردار و شیرده در ۱۲ ماه آینده به حمایت حیاتی غذایی نیاز شدید دارند. این نهاد خاطرنشان ساخته که برای شش ماه آینده به ۱.۴۶ میلیارد دالر «نیاز فوری» دارد تا بتواند به کمک‌رسانی در افغانستان ادامه دهد.
در همین حال، دفتر برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP) در گزارشی زیر نام «چشم‌انداز اقتصادی و اجتماعی ۲۰۲۳» گفته است: «تغییر رژیم سیاسی یک‌شبه فاجعه بزرگ اقتصادی و اجتماعی به بار» آورده است. به گفته این نهاد، افغانستان در میان دو یا سه فقیرترین کشورهای جهان قرار دارد که مردم آن مجبور می‌شوند دست به گدایی بزنند یا کودکان‌شان را به فروش برسانند.
در این گزارش آمده که پس از سقوط افغانستان به دست طالبان، تعداد اندکی از مردم توان مقابله با شرایط نامساعد را داشته و اکثریت دچار بحران شده‌اند. در این گزارش آمده است: «به دور از سرخط خبرها، افغان‌های فقیر مجبور شده‌اند تا میزان مصارف‌شان به شمول مواد خوراکی را محدود بسازند، عمدتاً تقاضای قرضه نموده و همچنان دست به گدایی زده‌اند و به منظور بقای خود با هر گونه شرایط و اوضاع نامساعد دست‌وپنجه نرم کنند.»
در گزارش دفتر برنامه توسعه سازمان ملل متحد همچنان آمده است: «بعضی از افراد منازل، جایداد و داشته‌های درآمدزای خود را فروخته و عده‌ای نیز اعضای خانواده خود را به فروش گذاشته، اطفال خود را به کارهای شاقه مجبور ساخته و دختران نابالغ‌شان را به عقد نکاح در‌آورده‌اند.» این نهاد دورنمای اقتصادی افغانستان را دشوار توصیف کرده است. به گفته دفتر برنامه توسعه سازمان ملل متحد، اگر محدودیت‌ها بر اشتغال زنان در موسسه‌های غیردولتی منجر به کاهش توجه کمک‌های بین‌المللی و تشدید فشار بر نرخ ارز و تورم به‌ویژه مواد غذایی وارداتی شود، وضعیت دشوارتر خواهد شد.
دفتر برنامه توسعه سازمان ملل متحد تاکید کرده که افغانستان با بحران مالی روبه‌رو است. به گفته این نهاد، قطع کمک‌های خارجی که ۷۰ درصد بودجه دولت پیشین را تشکیل می‌داد، اکنون باعث شده که منابع ملی و عامه کشور به‌صورت قابل ملاحظه منقبض شود.
کمک‌های بشردوستانه و نگرانی نسبت به دست‌برد طالبان
دفتر برنامه توسعه سازمان ملل متحد نقش کمک‌های بشردوستانه را در افغانستان «کلیدی» توصیف می‌کند. این نهاد می‌گوید که اگر کمک‌های بشردوستانه جهان از سال ۲۰۲۱ میلادی تاکنون ادامه پیدا نمی‌کرد، اقتصاد «سریع‌تر و عمیق‌تر» به سمت سقوط می‌رفت و شرایط بشردوستانه بدتر می‌شد. این نهاد گفته است که براساس برآوردهای سازمان ملل متحد، کمک‌های بشردوستانه در سال ۲۰۲۲ میلادی به حدود ۶۰ درصد از همه خانوارها و حدود ۸۰ درصد از خانوارهایی که توسط زنان سرپرستی می‌شدند، به‌خوبی توزیع شده است. این نهاد سازمان ملل متحد تاکید کرده که دریافت کمک‌های بشردوستانه برای جلوگیری از وخامت بیشتر اوضاع در افغانستان، ضروری است. به باور این نهاد، هر گونه کاهش در کمک‌های بین‌المللی، چشم‌انداز اقتصادی افغانستان را بدتر خواهد کرد و فقر شدیدی برای چندین دهه تداوم خواهد داشت.
با این حال، شهروندان کشور از دست‌برد طالبان به کمک‌های بشردوستانه شکایت دارند. به گفته آنان، بیشتر این کمک‌ها به مستحقان نمی‌رسد و به افراد وابسته به طالبان و جنگ‌جویان این گروه توزیع می‌شود. عباس توکلی، یکی از باشنده‌گان ولایت دایکندی، به روزنامه ۸صبح می‌گوید که کمک‌های بشری در مناطقی توزیع می‌شود که در بین طالبان به قول او واسطه دارند. این باشنده دایکندی می‌افزاید: «می‌شنویم که کمک‌ها آمده، اما تا هنوز برای ما کسی کمک نکرده؛ چون ما کسی را نداریم یا طرف‌دار طالب نبوده‌ایم. بناءً کمکی هم به ما صورت نمی‌گیرد. در مناطقی که ارباب‌ها و کلان‌ها با کلان‌های طالبان دادوگرفت دارند، می‌شنویم که کمک شده است.»
روزنامه ۸صبح در یک گزارش تحقیقی دریافته است که در نتیجه دست‌برد طالبان به کمک‌های بشردوستانه، ۴۲ هزار خانواده نیازمند در ولایت غور از دسترسی به این کمک‌ها محروم شده‌اند. سال گذشته میلادی مارتین گریفیتس، مسوول بخش کمک‌های بشری سازمان ملل متحد، در نشست شورای امنیت این سازمان گفته بود که طالبان در توزیع کمک‌های بشری مداخله می‌کنند. حدود یک ماه قبل، بازرس ویژه ایالات متحده امریکا (سیگار) نیز گفت که مداخله طالبان در روند توزیع کمک‌های بشردوستانه، توانایی سازمان‌های کمک‌کننده را محدود ساخته است.
در همین حال شماری از مقام‌های حکومت پیشین و رهبران سیاسی، تداوم ارسال پول نقد به کابل را کمک به تداوم حاکمیت طالبان خوانده‌اند. محمدیونس قانونی، عضو شورای مقاومت برای نجات افغانستان، گفته است که بعضی از کشورها با ارسال بسته‌های نقدی به طالبان، بر شدت فاجعه در افغانستان افزوده‌اند. به‌تازه‌گی امرالله صالح، معاون رییس جمهور پیشین کشور، نیز از ارسال پول‌های نقد به کابل انتقاد کرده است. او گفته که بربنیاد توافق دوحه، طی دو روز ۸۰ میلیون دالر زیر نام کمک‌های بشری برای تحکیم حاکمیت طالبان به کابل فرستاده شده است. او تاکید کرده که ارسال این پول‌ها «مبهم» و «توطیه‌آمیز» است و در توزیع آن شفافیت وجود ندارد.
در ۲۱ ماه گذشته چند میلیارد دالر به افغانستان آمده است؟
براساس گزارش‌ها در نزدیک به دو سال گذشته بیش از دو میلیارد و ۱۹۳ میلیون دالر به افغانستان آمده است. بربنیاد گفته‌های مسوولان سازمان ملل متحد، این پول نقش مهمی در ثبات نرخ و ارزش پول افغانی در برابر دالر داشته، اما در اختیار طالبان قرار نگرفته است. اعلامیه‌های بانک مرکزی تحت کنترل طالبان نیز تایید می‌کند که در نزدیک به ۲۱ ماه گذشته، ۳۱ بسته ۴۰ میلیون دالری و بیش از ۳۰ بسته ۳۲ میلیون دالری به کابل رسیده است. هرچند ارسال محموله‌های نقدی به کابل ادامه دارد، اما سازمان ملل متحد گفته که در سال جدید میلادی تنها تعهد پنج درصدی تقاضای کمک مالی برای کمک‌های بشردوستانه را دریافت کرده است. این در حالی است که آنتونیو گوتریش، دبیر کل سازمان ملل متحد، پیش از این وضعیت افغانستان را بزرگ‌ترین بحران بشری در جهان توصیف کرده است. او پس از برگزاری نشست سازمان ملل متحد در دوحه با نماینده‌گان ویژه کشورها در مورد افغانستان گفته است که ۹۷ درصد مردم افغانستان نادار‌ند و حدود ۲۸ میلیون شهروند این کشور در سال جاری نیاز به کمک فوری دارند. این سازمان بارها گفته است که شش میلیون تن دیگر در افغانستان در یک‌قدمی قحطی قرار دارند. آقای گوتریش از کمبود کمک‌های بشری ابراز نگرانی کرده و گفته است: «سازمان ملل بیشتر از شش میلیارد دالر برای کمک به افغانستان درخواست کرده است، اما کمتر از هفت درصد، حدود ۳۰۰ میلیون دالر، به‌عنوان کمک دریافت کرده است.»
این در حالی است که منابع در ولایت‌های شمال کابل از قطع کمک‌های بشری خبر می‌دهند. منابع می‌گویند که نهادهای کمک‌کننده کارت‌های توزیع مواد کمکی را در برخی از نقاط ولایت‌های پنجشیر، پروان و کاپیسا جمع‌آوری کرده‌اند. این منابع ابراز نگرانی دارند که در صورت قطع شدن کمک‌ها در مناطق جنگ‌زده چون پنجشیر، مردم با فاجعه انسانی روبه‌رو خواهند شد. مسوولان برنامه جهانی غذای سازمان ملل متحد (WFP) کاهش کمک‌ها در افغانستان را تایید کرده، اما گفته است که کمک‌های بشردوستانه به مردم این کشور قطع نخواهد شد.
