سازمان ملل متحد ۲۵ نوامبر را بهعنوان روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان نامگذاری کرده است. براساس گفتههای نهاد زنان سازمان ملل متحد، خشونت علیه زنان، معضلی جهانی است و زنان در همه کشورها براساس پیشداوریهای جنسیتی مورد خشونت قرار میگیرند. در حالی از این روز در جهان گرامیداشت میشود که زنان در افغانستان افزون بر تحمل انواع خشونتهای جنسیتی و بدرفتاری، از حوزه عمومی زندهگی نیز حذف شدهاند. تنها در یک ماه گذشته هشت زن به دلیل خشونتهای خانوادهگی و اعمال محدودیتهای طالبانی دست به خودکشی زدهاند. براساس گزارشها، بیش از ۲۷ زن در سه ماه گذشته از سوی طالبان محاکمه صحرایی و در محضر عام دره زده شدهاند. با این وصف، افغانستان بدترین مکان برای زنان شناخته میشود.
زنان در افغانستان در حالی از این روز یادبود به عمل میآورند که عملاً مورد خشونتهای ساختاری و سازمانیافته قرار گرفتهاند. دولتی در این کشور وجود ندارد که براساس مبانی قانونی از حقوق زنان دفاع و حمایت کند. طالبان با تسلط بر افغانستان، زنان را بهگونه کامل از زندهگی جمعی حذف کرده و آنها را در میدانهای ورزشی در محضر عام شلاق میزنند. دستگاه امر به معروف و نهی از منکر این گروه «مخوفترین و شنیعترین» مجازات را علیه زنان وضع میکند تا منجر به حذف کامل آنها از اجتماع شود. افزون بر این، خشونتهای خانوادهگی، هراس از بازجویی و وضع محدودیتهای گسترده طالبان سبب شده است که زنان علاوه بر گرفتار فشارهای روانی شدهاند، بلکه دست به خودکشی نیز زدهاند.
خودکشی زنان در یک ماه گذشته
در جریان یک سال گذشته دهها زن به دلیل خشونتهای خانوادهگی و محدودیتهای وضعشده از سوی طالبان دست به خودکشی زدهاند. براساس روزشمار روزنامه ۸صبح، تنها در ماه عقرب امسال هشت زن در کشور خودکشی کردهاند. یک دختر جوان در ولایت ننگرهار در ۳۰ عقرب دست به خودکشی زد. منابع به روزنامه ۸صبح گفتهاند که این دختر در ناحیه ششم شهر جلالآباد، مرکز ولایت ننگرهار، پس از آن دست به خودکشی زده است که خانوادهاش بدون رضایت، او را با پسر کاکایش نامزد کرده بود. براساس گفتههای منابع، او توسط شلیک گلوله کلاشنیکوف به زندهگیاش پایان داده است.
افزون بر این، یک دختر ۲۲ ساله به نام هاجره در ولسوالی شیرینتگاب ولایت فاریاب خودکشی کرده است. طالبان علت خودکشی این دختر جوان را مشکلات خانوادهگی عنوان کرده و گفتهاند که هاجره با خوردن مرگ موش خودکشی کرده است. مشکلات خانوادهگی در افغانستان باعث پایان بخشیدن زندهگیهای زیادی در میان زنان و دختران میشود. منابع روز شنبه، ۲۸ عقرب، به روزنامه ۸صبح گفتهاند که یک دختر جوان در قریه مورچهخوان ولسوالی کرخ ولایت هرات با شلیک گلوله به زندهگی خود پایان داده است.
براساس یافتههای روزنامه ۸صبح، ولایت فاریاب در جریان یک ماه گذشته بیشترین رقم خودکشی زنان را ثبت کرده است. زرغونه ۱۸ ساله به تاریخ ۲۲ عقرب در مرکز ولسوالی خانچهارباغ این ولایت خودش را به دار آویخت. علت و انگیزه خودکشی او تاکنون روشن نشده است. روزنامه ۸صبح دریافته است که در پنج ماه گذشته، هفت زن و دختر در مرکز و ولسوالیهای ولایت فاریاب خودکشی کردهاند.
خودکشی زنان در افغانستان بیشتر به عوامل خانوادهگی رجعت داده میشود؛ اما تهدیدات طالبان نیز مجاری نفس کشیدن را برای زنان تنگتر ساخته است. هاجره ۲۰ ساله از روستای «سیاهخاک» دره فولادی، از مربوطات مرکز ولایت بامیان، نیز خودش را حلقآویز کرد. به گفته منابع، او پس از آن دست به این اقدام زد که طالبان یک پسر جوان را که دوست او بوده، بازداشت و این دختر را تهدید به مرگ کردند. در ادامه خودکشی زنان، یک دختر جوان در ولسوالی جبلالسراج ولایت پروان نیز به زندهگیاش نقطه پایان گذاشت. این دختر ۱۵ ساله، ناوقت یکشنبه، ۸ عقرب، خودش را در خانه حلقآویز کرد. با این حال، یک زن دیگر روز پنجشنبه، ۱۲ عقرب، در قلعه محمدقدم، از مربوطات ولسوالی لعلوسرجنگل ولایت غور، دست به خودکشی زد. انگیزه خودکشی او خشونتهای خانوادهگی عنوان شده است. پیش از این یک دختر جوان دیگر به نام ریحان در روستای جرتیلک شهر فیروزکوه، مرکز این ولایت، دست به خودکشی زده بود. منابع روز دوشنبه، ۲ عقرب، خشونتهای خانوادهگی را دلیل خودکشی این دختر جوان عنوان کرده بودند، اما برخی منابع ادعا کردند که او دختر یکی از اعضای طالبان بوده و از سوی پدرش به قتل رسیده است. روزنامه ۸صبح به صحتوسقم این موضوع دست نیافته است. پیش از این روزنامه ۸صبح در ماه میزان سال روان خورشیدی دریافته بود که تنها در شش ماه پسین سال گذشته خورشیدی، ۴۹ تن که شامل زنان و مردان میشوند، در سراسر کشور خودکشی کردهاند.
برگشت طالبان به دادگاههای صحرایی و شلاق زدن زنان
تنها در کمتر از سه ماه گذشته طالبان ۲۷ زن را محاکمه صحرایی کرده و در برابر چشم صدها تن شلاق زدهاند. این گروه در همه نقاط افغانستان زنان را به اتهامهای گوناگون محاکمه صحرایی کرده است. در تازهترین مورد، طالبان یک زن و یک مرد را در تخار در محضر عام شلاق زدند. منابع روز پنجشنبه، ۳ قوس، به روزنامه ۸صبح گفتند که طالبان یک زن و یک مرد را در ولسوالی درقد این ولایت به اتهام صحبت تلفنی و رابطه خارج از ازدواج، ۳۰ تازیانه زدهاند. در جریان هفته گذشته، این سومین موردی بود که زنان در محضر عام شلاق زده شدند. پیش از این یک دختر و پسر جوان در ولسوالی ارگوی ولایت بدخشان شلاق زده شدند و از آن پیش سه زن در میدان ورزشی ولایت لوگر در محضر عام شلاق ضربات شلاق را تحمل کردند.
سرکوب اعتراضهای زنان و بازداشت توسط طالبان
طالبان پس از تسلط بر افغانستان، دروازههای مکتبهای متوسطه و لیسه را به روی دختران بستهاند. شماری از زنان و دخترانی که در واکنش به حذف و اعمال محدودیتهای وضعشده از سوی طالبان صدای اعتراض خود را بلند کردند، از سوی این گروه بهشدت سرکوب و در مواردی زندانی شدند. براساس گزارشها، در حال حاضر نیز سه تن از دختران معترض و مدافع حقوق زن از حدود یک ماه به این سو در بازداشت طالبان قرار دارند و به رغم فشارهای داخلی و جهانی هیچ اطلاعی از آنان در دست نیست. ظریفه یعقوبی، فرحت پوپلزی و حمیرا یوسف در ماه عقرب امسال از سوی افراد طالبان بازداشت شدهاند. طالبان از وضعیت این زندانیان تاکنون اطلاعی ندادهاند.
واکنشهای بینالمللی نسبت به شکنجه زنان
سازمان ملل متحد در بیانیهای به مناسبت روز جهانی پایان دادن به خشونت علیه زنان، وضعیت زنان در افغانستان را نگرانکننده خوانده است. این سازمان در بیانیهای که روز جمعه، ۴ قوس، منتشر کرده، از طالبان خواسته است که گامهای عملی و فوری برای بهتر شدن وضعیت زنان بردارند. در بیانیه سازمان ملل آمده است که زنان افغانستان از تابستان سال ۲۰۲۱ میلادی تاکنون خشونتهای مبتنی بر جنسیت و وخامت قابل ملاحظهای حقوقی را تجربه میکنند. این سازمان همچنان پیش از این شلاق زدن شماری از شهروندان به شمول زنان از سوی طالبان را اقدامی «ظالمانه» توصیف کرده است.
در همین حال، سازمان عفو بینالملل نیز روز جمعه، ۴ قوس، گفته است که زنان در افغانستان با خشونت و آزارواذیت روبهرویند. این سازمان تأکید کرده که به رغم این خشونت، مبارزه زنان افغانستان برای حمایت از حقوق بشر نباید نادیده گرفته شود. در بیانیه این نهاد آمده است: «حقوق زنان و دختران در افغانستان به مدت ۱۵ ماه بهطور مداوم توسط طالبان نقض شده است.»
افزون بر این، پارلمان اروپا با تصویب قطعنامهای در مورد احترام به حقوق بشر گفته است آنچه در افغانستان در برابر زنان انجام میشود، مصداق «آپارتاید جنسیتی» است. پارلمان اروپا افزوده است: «اگر جامعه بینالمللی بخواهد با طالبان تعامل داشته باشد، این [تأمین حقوق زنان] باید یک شرط کلیدی باشد.»
با این حال، رینا امیری، نماینده ویژه وزارت امور خارجه امریکا در امور زنان افغانستان، در واکنش به شلاق خوردن ۱۴ تن به شمول زنان در ولایت لوگر گفته است که طالبان بیش از گذشته در برابر جهان سرکش شدهاند. او این رفتار طالبان را «وحشتناک و خطرناک» توصیف کرده و گفته است که این رویکرد بیانگر استقبال طالبان از سیاستهای دوره قبلی تسلطشان بر افغانستان است.
این در حالی است که دستگاه امر به معروف و نهی از منکر طالبان در تازهترین مورد به زنان در نُه ولسوالی ننگرهار هشدار داده است که بدون محرم به شفاخانهها، کلینیکها و معاینهخانههای شخصی مراجعه نکنند.
سازمان ملل متحد در سال ۱۹۸۱ میلادی، ۲۵ نوامبر را برای گرامیداشت از خواهران میرابال برگزیده است. خواهران میرابال در ۲۵ نوامبر ۱۹۶۰ پس از شکنجه توسط ارتش دومنیکن، به قتل رسیدند. مجمع عمومی سازمان ملل این روز را به خاطر یادبود از خواهران میرابال و تعهد جهانی برای مبارزه با خشونت علیه زنان اختصاص داده است. در این روز کشورهای عضو سازمان ملل متحد مجدداً تعهدات خود را در امر مبارزه با خشونت و رفع کامل انواع خشونتهای جنسیتی اعلام میکنند.
با این حال ریچارد بنت، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد، روز جمعه، ۴ قوس، با نشر توییتی گفته است که به مناسبت روز جهانی منع خشونت علیه زنان «من در کنار زنانیام که در ماههای اخیر در افغانستان مورد ضربوشتم قرار گرفته، بازداشت شده و بهگونه فزاینده ابتداییترین حقوق بشریشان نادیده گرفته شده است.»