گفت‌وگو با رییس پیشین شفاخانه وزیرمحمداکبرخان؛ «احتمال دارد سیستم صحی به کما برود»
اشاره: داکتر سیدعبدالله احمدی، متخصص اورتوپیدی و ستون فقرات است. او تخصص خود را از جاپان در رشته اورتوپیدی و ستون فقرات به دست آورده است. آقای احمدی نزدیک به دو سال بهعنوان رییس شفاخانه محمدوزیراکبرخان در کابل فعالیت کرده است. او یک‌ونیم سال قبل افغانستان را بنا بر تهدیدات ترک گفته و در حال حاضر در کشور فنلند در شفاخانه دانشگاه «اولو» بهعنوان محقق کار می‌کند. رییس پیشین شفاخانه محمدوزیراکبرخان می‌گوید که حتا پنج درصد از فناوری جدید در بخش اورتوپیدی در افغانستان استفاده نمی‌شود. به گفته او، ۹۸ درصد از شفاخانه‌های کشور از «برمه چوب» در بخش عملیات‌های استخوان استفاده می‌کنند.
آقای احمدی همچنان می‌گوید که اگر سیستم صحت از سیاست جدا نشود و چشم وزارت صحت به کمک‌کننده‌گان خارجی دوخته باشد و اشخاص «نافهم» همچنان در رأس نهادهای صحی قرار داشته باشند، احتمال دارد که سیستم صحی افغانستان به کما برود.
روزنامه ۸صبح با آقای احمدی این گفت‌وگو را انجام داده و مخاطبان گرامی را به خواندن آن دعوت می‌کند.
۸صبح: ممنون از این‌که فرصت را در اختیار ما قرار دادید. بهعنوان پرسش نخست، چه نوع بیماری‌ها و آسیب‌های اورتوپیدی قابل درمان و معالجه‌اند؟
احمدی: اورتوپیدی یک دیپارتمنت بزرگ است که شامل چند بخش تخصصی می‌شود. بعضی از بخش‌های آن عبارت‌اند از: «اورتوپیدی ستون فقرات، اورتوپیدی مفصل زانو، اورتوپیدی مفصل دیکک، اورتوپیدی مفصل شانه، اورتوپیدی دست، اورتوپیدی سپورت، اورتوپیدی تروما، اورتوپیدی مایکروسکوپیک و اورتوپیدی پاها.» در افغانستان نظر به کریکولم ریاست اکمال تخصص تنها یک دیپارتمنت اورتوپیدی و تروماتولوژی است که تمام متخصصان جوان از این دیپارتمنت پس از چهار سال فارغ می‌شوند، لیکن در زمان کار خود من دیپارتمنت اورتوپیدی شفاخانه وزیرمحمداکبرخان را به پنج بخش متفاوت که شامل اورتوپیدی ستون فقرات، دست، مفاصل، تروما و اورتوپیدی سوءشکل است، تقسیم کرده بودم. در کل باید گفت که اکثر تداوی‌های امراض اورتوپیدی در افغانستان صورت می‌گیرد.
۸صبح: برای موارد طبی خاص مثل آرتروز، چه نوع روش‌های درمانی وجود دارد؟
احمدی: آرتروز مفصل که در زبان طبابت به نام «اوستیوارتریت» یاد می‌شود، نظر به درجه وخامت مریض تصمیم به تداوی آن گرفته می‌شود. در درجه‌های اول و دوم تداوی محافظوی نزد مریض کار گذاشته می‌شود که شامل ادویه خوراکی و تمرینات است؛ اما در درجه سه، برای مریض مداخله داخل مفصلی که شامل تفتیش و پاک‌کاری داخل مفصل و همچنان زرق در صورتی که مریض از جریان تداوی راضی نباشد و تعویض مفصل صورت می‌گیرد. اما در درجه چهارم تعویض مفصل حتمی است و فعلاً تعویض مفصل در افغانستان قابل اجرا است.
۸صبح: درمان آسیب‌های استخوانی و مفصلی، چگونه انجام می‌شود؟
احمدی: آسیب‌های استخوانی را می‌توان به سه بخش یعنی بعد از تروما، امراض استخوانی و کهولت سن تقسیم کرد. هر کدام آن نظر به سبب پیش‌آمده تداوی می‌شود. مثلا اگر استخوان میکروبی شود، بعد از تشخیص نوعیت میکروب تداوی آن شروع می‌شود. آسیب‌های مفصلی را هم می‌توان به سه بخش تروما، امراض و همچنان کهولت سن تقسیم کرد؛ یعنی اگر مفصل یک جوان در جریان ورزش صدمه می‌بیند، او نیاز دارد پس از تشخیص دقیق مداخله صورت بگیرد و تداوی شود. فعلاً در افغانستان اکثراً امراض استخوانی و مفصلی قابل درمان است.
۸صبح: آیا انجام تمرینات استقامتی و تمرینات وزنه‌برداری می‌تواند به پیش‌گیری از آسیب‌های اورتوپیدی کمک کند؟
احمدی: بلی، در صورتی که تمام نزاکت‌های سپورت و معیارها را مراعات کند. اما در صورتی که شخص معیارهای وزرش را که با کدام وضعیت وزنه‌برداری کند و یا هم در کدام شرایط فعالیت‌های کششی را انجام بدهد، نداند، متاسفانه ورزش برایش مضر تمام می‌شود.
۸صبح: برای مراقبت از سلامت استخوان و مفصل، چه مواردی را یک فرد سالم باید در نظر بگیرد؟
احمدی: برای مراقبت از سلامت استخوان بهترین گزینه ورزش است. نباید ما با حرکات نامناسب و یا وضعیت نشست و برخاست خود را قسمی دوام بدهیم که سبب ایجاد مشکل شود. همچنان خوراک مواد لبنی خالی از مفاد نیست برای مفاصل.
۸صبح: آیا هر نوع آسیب استخوانی قابل درمان است؟
احمدی: بلی، اکثراً آسیب‌های استخوانی قابل درمان است؛ لیکن سرطان استخوانی که در مراحل پیش‌رفته قرار گرفته باشد، قابل درمان نیست.
۸صبح: آخرین فناوری که در دنیای اورتوپیدی مورد استفاده قرار می‌گیرد، چیست؟
احمدی: فناوری‌های دنیای اورتوپیدی به حد بلندی رشد کرده که متاسفانه کشور ما حتا پنج درصد از همین فناوری‌های جدید را ندارد. امروزه در اکثر عملیات‌های مفاصل از رباط کار گرفته می‌شود. وسایلی که به خاطر تثبیت کسرها و یا هم به خاطر تعویض مفصل کار گرفته می‌شود، از کیفیت خیلی عالی برخوردار است که در ۲۳ سال گذشته هیچ‌گاهی کشور ما چنین وسایل باکیفیت را نداشته و حتا پیش‌پا‌افتاده‌ترین وسایل اورتوپیدی که برمه استخوان می‌باشد، متاسفانه در ۹۸ درصد از شفاخانه‌های افغانستان قابل دسترس نیست. داکتران به جای آن از برمه چوب استفاده می‌کنند.
۸صبح: چگونه می‌توان از بروز مشکلات اورتوپیدی پیش‌گیری کرد؟
احمدی: برای اجتناب از مشکلات مختلف اورتوپیدی، وقایه‌های متفاوت نیاز است. برای جلوگیری از تروما، کوشش شود که در هنگام راننده‌گی از کمربند ایمنی کار گرفته شود. به خاطر داشتن مفصل خوب، باید متوجه وضعیت نشست و برخاست خود باشیم و برای جلوگیری از پوکی استخوان کوشش شود که غذاهای مفید مانند لبنیات استفاده شود.
۸صبح: چه عواملی باعث بروز بیماری‌های میکروبی اورتوپیدی می‌شود؟
احمدی: در رابطه با بیماری میکروبی باید بگویم که کشور ما یک کشور فقیر است. نبود رژیم غذایی خوب و محیط مناسب برای زنده‌گی، سبب می‌شود که افراد فقیر به بیماری‌های گوناگون میکروبی از جمله توبرکلوز استخوان مصاب شوند.
۸صبح: آیا بیماری‌های اورتوپیدی می‌تواند به‌صورت مزمن باشد؟
احمدی: بلی، اکثر امراض اورتوپیدی مزمن است، خصوصاً امراض مفاصل و ماهیچه‌ها.
۸صبح: در افغانستان از کدام فناوری‌ها برای تشخیص بیماری‌های اورتوپیدی استفاده می‌شود؟
احمدی: فعلاً در افغانستان از ام.آر.آی (MRI) با کیفیت خیلی پایین، سی.تی.اسکن با کیفیت متوسط و اکسری با کیفیت متوسط استفاده می‌شود. همچنان معاینات لابراتواری هم در حد کافی به خاطر تشخیص امراض گوناگون اورتوپیدی در دسترس نیست.
۸صبح: مهم‌ترین چالش در راستای تشخیص و درمان بیماری‌های اورتوپیدی در افغانستان چیست؟
احمدی: تشخیص ناموفق و اقتصاد ضعیف مریض.
۸صبح: کدام بیماری‌های اورتوپیدی در افغانستان شایع و قابل درمان است و کدام بیماران را جهت تشخیص و تداوی به کشورهای خارجی رجعت می‌دهید؟
احمدی: تقریباً تمام امراض اورتوپیدی در افغانستان قابل درمان است؛ اما بعضی از مشکلات ستون فقرات و یا هم امراض میتابولیک استخوان است که در کشورهای همسایه هم قابل تداوی نیست.
۸صبح: امراض ستون فقرات در افغانستان چه‌قدر گسترده است؟
احمدی: به خاطر وضعیت نادرست نشست و برخاست افراد، نبود رژیم ورزشی خوب و استفاده از غذاهایی که سبب اضافه‌وزن شدن بیشتر افراد میان‌سال می‌شود، واقعات شکایت از ستون فقرات در کشور بیشتر است.
۸صبح: دلایل امراض ستون فقرات در افغانستان چیست؟
احمدی: امراض ستون فقرات، دلایل زیادی دارد، از جمله کهولت سن، اضافه‌وزنی، نشست و برخاست نادرست، زورآزمایی با وزن اضافه از توان و نبود رژیم خوب غذایی و ورزشی.
۸صبح: زمانی که شما رییس شفاخانه محمدوزیراکبر خان بودید، امکانات این شفاخانه در تداوی امراض چگونه بود؟ کدام گروه بیماران را به خارج از کشور رجعت می‌دادید و حالا وضعیت را چگونه بررسی می‌کنید؟
احمدی: نه‌خیر، من هیچ واقعه‌ای را به خارج از کشور در بخش اورتوپیدی رجعت نداده‌ام و فعلاً هم اکثراً مریضان اورتوپیدی در داخل کشور تداوی می‌شوند؛ چون تعداد زیادی از داکتران مستعد هستند که مهارت کافی در تداوی امراض اورتوپیدی دارند.
۸صبح: چند مرکز صحی یا شفاخانه دولتی در افغانستان در بخش ستون فقرات/ ارتوپیدی خدمات عرضه می‌کنند؟
احمدی: در افغانستان دو بخش که شامل اورتوپیدها و جراحان عصب باشند، تداوی امراض ستون فقرات را انجام می‌دهند. از شفاخانه‌های دولتی می‌شود از وزیراکبرخان، جمهوریت و شیخ زاهد نام برد. از شفاخانه‌های خصوصی، شفاخانه موسا وردک، شفاخانه فرانسوی‌ها و شفاخانه اطلس است. در ولایت‌ها در ولایت بلخ، شفاخانه کیهان توسط پروفیسور داکتر سهراب رحمانی و در هرات شفاخانه جامی توسط پروفیسور داکتر جاوید اخگر عرضه خدمات دارند. بقیه شفاخانه‌های خصوصی هم هستند که چنین خدماتی را در حد ابتدایی به بیماران عرضه می‌دارند.
۸صبح: آیا خدمات بخش اورتوپیدی در کشور تکافوی نیازمندی‌های مشکلات اورتوپیدی را در کشور دارد؟
احمدی: بلی، با تجربه‌ای که متخصصان افغانستان دارند، اکثراً مشکلات اورتوپیدی را در داخل کشور تداوی می‌کنند.
۸صبح: مشکلات عمده خدمات صحی در افغانستان مخصوصاً در بخش اورتوپیدی چیست؟
احمدی: مشکلات عمده خدمات صحی در بخش اورتوپیدی، نبود حمایت دولت است؛ چون وسایل اورتوپیدی خیلی قیمت است و اقتصاد مردم هم ایجاب پرداخت فیس عملیات و یا هم معاینات را نمی‌کند. بنابراین خیلی دشوار است که به یک متخصص اورتوپیدی بتواند با وسایل موجود در افغانستان بیماران را تداوی کند، به‌ویژه داکترانی که در بیرون از کشور آموزش دیده‌اند.
۸صبح: خدمات جراحی یا پروسیجرهای اورتوپیدی در افغانستان چه‌قدر معیاری است؟ آیا قابل مقایسه با خدمات صحی در کشورهای همسایه است یا خیر؟
احمدی: چیزی که ما در افغانستان کمبود داریم، کیفیت وسایل و نبود تجهیزات اورتوپیدی است. در غیر آن، طبیبان حاذق زیادی هستند که نظیرشان در منطقه نیست.
۸صبح: مقام‌های طالبان در روند خدمات صحی چه‌قدر مداخله می‌کنند؟ این مداخله چه تاثیری بر کیفیت و کمیت خدمات صحی برجا می‌گذارد؟
احمدی: طالبان در هیچ موردی نمانده که مداخله نکنند و در همین اواخر مشت محکمی بر بدنه صحت هم کوبیده‌اند که روند اخذ امتحان اکمال تخصص از بانوان بود. اگر این جریان به‌صورت دایمی توقف بیابد، متاسفانه تا چند سال بعد متخصص خانم نخواهیم داشت.
۸صبح: برای بهبود خدمات، پیشنهادات عمده یا راه‌حل چیست؟
احمدی: برای بهبود وضعیت خدمات صحی، اول باید سیستم صحت از سیاست جدا ساخته شود و اشخاص وطن‌دوست و با‌ظرفیت در این سیستم جذب شوند تا بتوانند انقلابی را در این سیستم رونما کنند که بسنده مردم افغانستان باشد. به نظر من تا زمانی که چشم وزارت صحت به دونرهای بیرونی باشد و اشخاص نافهم هم در راس ادارات صحی قرار داشته باشند، ابداً این سیستم یک سیستم کامل نخواهد بود و احتمالاً به کما هم برود.
۸صبح: داکتر صاحب احمدی، سپاس از این‌که به پرسش‌های ما پاسخ دادید.
احمدی: تشکر، از شما هم سپاس‌گزارم!
