هرچند روند ساختوساز جاده 40 متره برچی تا شاهراه کابل – قندهار موسوم به «جاده شهید مزاری» باید ماهها پیش پایان مییافت، اما این سرک همچنان نیمهکاره است. اکنون روزنامه 8صبح به اسنادی دست یافته است که نشان میدهد کار این جاده به دلیل دستبهدست شدن بین شرکتها، به تأخیر افتاده و بیش از 38 میلیون افغانی از بودجه آن حیفومیل شده است. قرداد ساختوساز این سرک دو بار توسط شرکت اولی به گونه کامل به شرکتهای دیگر واگذار شده است. در این میان بیش از 34 میلیون افغانی در یک قرارداد خطی که بر «محرمیت» آن تأکید شده، به جیب مسوولان شرکت اولی رفته است. همچنان چهار میلیون افغانی دیگر از این پول به دلیل وساطت، برای دو نفر دیگر در نظر گرفته شده است. اداره تدارکات ملی میگوید که شرکتهای قراردادی تنها در هماهنگی با شهرداری میتوانند 20 درصد قرارداد را به یک شرکت دیگر واگذار کنند. مسوولان در این نهاد تصریح میکنند که اگر بیش از 20 درصد پروژه بدون هماهنگی و ذکر در متن قرارداد واگذار شود، شرکت برای سه سال از دریافت پروژه محروم میشود. شهرداری کابل اما در مورد این موضوع سکوت اختیار کرده است. با این حال اعضای مجلس نمایندهگان میگویند که مسوولان خود در این فساد شریکاند و وضعیت دیگر پروژهها در کشور نیز تفاوت چندانی با وضعیت پروژه تمدید جاده شهید مزاری ندارد.
روزنامه ۸صبح به اسنادی دست یافته که نشان میدهد بیش از ۳۸ میلیون افغانی از پول پروژه ساخت جاده ۴۰ متره برچی الی شاهراه کابل – قندهار موسوم به «جاده شهید مزاری» از سوی شرکتهای قراردادی «پسران محمدنعیم» و «نوین حکیمزاده» حیفومیل شده است. ساختوساز این جاده به دلیل واگذاریهای غیرقانونی قرارداد از سوی شرکت قراردادی پسران محمدنعیم به شرکتهای دومی (شرکت انجنیر کیهان) و سومی (دایمند سیتی) و حیفومیل بودجه آن، نیمهکاره مانده است.
براساس اسناد، ۳۴ میلیون و ۹۸۳ هزار و ۵۵۴ افغانی از پول این پروژه توسط حاجی مجاهد، رییس شرکت پسران محمدنعیم، در اعطای قرارداد غیرقانونی و به قیمت کمتر از قیمت اصلی پروژه به شرکت سومی (شرکت دایمند) حیفومیل شده است. همچنان سه میلیون و ۸۵۰ هزار افغانی از ۳۸ میلیون افغانی را حاجی شجاعالدین، برادر حاجی مجاهد، در بدل وساطت بین شرکتهای پسران محمدنعیم و شرکت دایمند سیتی به دلیل اعطای قرارداد گرفته است.
بربنیاد این اسناد، کارهایی که تاکنون صورت گرفته، نیز از کیفیت خوب و مطابق قرارداد برخوردار نیست. هرچند سیخ گول این پروژه با کیفیت ۶۰ گرید قرارداد شده، اما شرکت قراردادی آن را با کیفیت ۴۰ گرید کار کرده است. همچنان سنگهایی که از سوی شرکت برای کنارهای جاده در نظر گرفته شده، آزمایش را پشت سر نمیگذارد و پس از یک زمستان تخریب میشود. در کنار این، به دلیل دستبهدست شدن این پروژه به صورت غیرقانونی و استفاده از مهر شرکت پسران محمدنعیم، هنوز کرایه دهها پایه ماشینری، دفتر، سرای و معاش انجنیران و کارمندان عادی از سوی شرکت سومی پرداخت نشده است. طبق قرارداد، این پروژه که ۳ اعشاریه ۷۹۱ کیلومتر طول دارد، باید در مدت ۱۵ ماه کاری تکمیل میشد. هرچند با صرف نظر از سه ماه زمستان و سه ماه قرنطین کرونا، میعاد تکمیل این پروژه گذشته است، اما پروژه همچنان ناتکمیل است.
ماجرا از چه قرار است؟
بربنیاد اسنادی که به روزنامه 8صبح رسیده، پروژه ساختوساز جاده ۴۰ متره برچی تا شاهراه کابل – قندهار موسوم به جاده شهید مزاری با ارزش 284 میلیون و 983 هزار و 554 افغانی در بیستوسوم جوزای ۱۳۹۸ از سوی شهرداری کابل به شرکتهای پسران محمدنعیم (به ریاست حاجی مجاهدالدین مجاهد) و شرکت ساختمانی و سرکسازی نوین حکیمزاده (به ریاست فواد هاشمی) به صورت داوطلبی داده شده است. در مکتوبی که با شماره ۱۶۱۶ بر ۶۵۸ در دوازدهم سرطان ۱۳۹۸ از سوی ریاست تنظیم برنامهها و پروژههای معینیت ترانسپورت شهرداری کابل عنوانی شرکتهای پسران محمدنعیم و نوین حکیمزاده نوشته شده، این موضوع صراحت یافته است.
در این مکتوب آمده است: «پروژه امور ساختمان ادامه سرک ۴۰ متره دشت برچی الی سرک قندهار واقع ناحیه سیزدهم فیمابین اداره شاروالی کابل و شرکتهای ساختمانی و سرکسازی پسران محمدنعیم و نوین حکیمزاده به ارزش مجموعی 284 میلیون و 983 هزار و 554 افغانی به میعاد (۱۵ ماه کاری بدون وقفه زمستانی) به تاریخ ۲۳/۳/۱۳۹۸ عقد شده است.»
در ادامه این مکتوب تصریح یافته است: «بناءً به قراردادی محترم نامبرده [پسران محمدنعیم و نوین حکیمزاده] اطلاع داده میشود تا هرچه زودتر مطابق قرارداد اجراآت عملی خویش را در ساحه آغاز و غرض تسلیمگیری ساحه حاضر گردد و قراردادی محترم با درنظرداشت اطلاعیه فوق، این اداره را از اجراآت عملی خویش اطمینان داده ممنون سازد.»
شرکت پسران محمدنعیم پس از گرفتن مکتوب کار، خلاف قانون تدارکات ملی و پروژههای دولتی، این پروژه را به شرکت دیگری به نام «شرکت انجنیر کیهان» واگذار کرده است. این شرکت نیز پس از یک مدت، کار را پیش برده نتوانسته و ورشکست شده است. حاجی مجاهد، رییس شرکت پسران محمدنعیم، در ادامه این پروژه را به قیمت 250 میلیون افغانی به شرکت سومی به نام «شرکت دایمند سیتی» به ریاست حاجی زمان واگذار و ۳۴ میلیون و ۹۸۳ هزار و ۵۵۴ افغانی از بودجه آن را حیفومیل کرده است.
در یک قراداد خطی که 30 بند دارد و در بیستوپنجم حوت ۱۳۹۸ میان شرکتهای پسران محمدنعیم و شرکت دایمند سیتی امضا شده، موضوع واگذاری و چگونهگی پیشبرد کار شرح یافته است. در بند نخست این قرارداد آمده است: «قراردادخط فیمابین شرکتهای ساختمانی، سرکسازی و انجنیری پسران محمدنعیم و شرکت ساختمانی دایمند سیتی با نمبر جواز (۲۹۶۶۴D-) در رابطه به پروژه ادامه سرک ۴۰ متره دشت برچی الی کندهار (جاده کابل – کندهار) تحت شرایط زیر است». در بند سوم این قراردادخط تصریح یافته است: «قیمت مجموع پروژه 284 میلیون و 983 هزار و 554 افغانی بوده که ۲۵۰ میلیون افغانی به قردادی واگذار کردیم. بنابراین، ۳۴ میلیون و ۹۸۳ هزار و ۵۵۴ افغانی آن مربوط شرکت ساختمانی پسران محمدنعیم میشود.»
به همینگونه در بند سیام این قراردادخط از محرمیت این سند نام برده شده است: «در صورتی که قراردادی محرمیت قراردادخط را حفظ ننماید، در این صورت ۷٪ مالیه که از سوی دولت وضع میگردد، به دوش خودشان (شرکت دایمند سیتی) میباشد». با این حال اسناد نشان میدهد که حاجی مجاهد، رییس شرکت پسران محمدنعیم، قرارداد پروژه ساختوساز جاده ۴۰ متره برچی الی شاهراه کابل – قندهار را به وساطت شجاعالدین، برادر و انجنیر عبدالاحد طنین، انجنیر شرکت خود به شرکت «دایمند سیتی» واگذار کرده است. بدین ترتیب معامله به وساطت این دو تن در بدل ۵۰ هزار دالر امریکایی معادل ۳ میلیون و ۸۵۰ هزار افغانی صورت گرفته است.
در یک تفاهمنامه قلمی که در بیستوپنجم حوت ۱۳۹۸ میان شجاعالدین و حاجی زمان رییس شرکت «دایمند سیتی» نوشته شده، آمده است: «حاجی زمان تعهد میکند که بعد از تسلیمی ساحه و یک هفته بعد آن مبلغ ۵۰ هزار دالر امریکایی خود را به حاجی صاحب شجاعالدین میدهم».
قانون چه میگوید؟
رامین ایاز، سخنگوی اداره تدارکات ملی، در صحبت با روزنامه ۸صبح گفت که روش قرارداد این پروژه به شکل داوطلبی باز بوده و میان شرکتهای ساختمانی و سرکسازی پسران محمدنعیم و شهرداری کابل امضا شده است. آقای ایاز میافزاید که شرکتهای قراردادی میتوانند در هماهنگی با شهرداری، 20 درصد قرارداد را به یک شرکت دیگر واگذار کنند. او اما تأکید میکند که این کار باید در هماهنگی با شهرداری صورت بگیرد و در قرارداد نیز ذکر شده باشد. سخنگوی اداره تدارکات ملی اضافه میکند: «در صورتی که بیشتر از ۲۰ درصد پروژه از سوی یک شرکت به یک شرکت دیگر بدون هماهنگی قراردادکننده و متن قرارداد واگذار شود، این شرکت برای سه سال از دریافت پروژه محروم میشود».
سمیرا رسا، سخنگوی شهرداری کابل، اما حاضر نشد که درباره اعطای قرارداد از سوی شرکت پسران محمدنعیم به شرکت دایمند سیتی صحبت کند. با این حال اسناد نشان میدهد که شرکت پسران محمدنعیم همه این پروژه را به شرکت دومی (شرکت انجنیر کیهان) و با ورشکست شدن این شرکت، این پروژه را به شرکت سومی (شرکت دایمند سیتی) واگذار کرده است. بدین ترتیب اکنون این پروژه به دلیل حیفومیل از بودجه آن نیمهکاره مانده است.
این در حالی است که در حکم 150 طرزالعمل تدارکات آمده است: «هرگاه قرارداد به اثر تخطی قراردادی فسخ گردد، قراردادی مکلف به جبران خساره وارده به اداره طبق مندرجات شرطنامه و قرارداد میباشد و یا اداره تدارکات باقیمانده را طی پروسه داوطلبی جدید در میعاد اعتبار قرارداد اولی فراهم و تفاوت قیمت آن را از قراردادی اولی به عنوان جبران خساره حصول مینماید».
اعضای مجلس: مسوولان در فساد نقش دارند
شماری از اعضای مجلس نمایندهگان با انتقاد از مسوولان حکومتی میگویند که روابط نزدیک شرکتهای قراردادی با مسوولان حکومتی، سبب فساد در این پروژه شده است و مسوولان نیز در کنار شرکتهای قراردادی در حیفومیل و فساد این پروژه دست دارند. فوزیه ناصر گلدرهای، نماینده مردم کابل در مجلس نمایندهگان، در صحبت با روزنامه ۸صبح گفت که نه تنها در این پروژه فساد بیش از حد صورت گرفته، بلکه در تمام پروژهها وضعیت همینگونه است. این عضو مجلس افزود: «شرکتهایی این پروژهها را دریافت میکنند که با حکومت روابط نزدیک دارند و مسوولان حکومتی در حیفومیل و فساد این پروژه با شرکتهای قراردادی همدست هستند».
همچنان گلاحمد نورزاد، نماینده مردم نیمروز در مجلس، در صحبت با روزنامه ۸صبح گفت که در همه پروژههایی که در افغانستان از سوی مسوولان حکومتی قرارداد میشود، در آغاز و پایان قرارداد فساد صورت میگیرد. به گفته او، این بار نخست نیست که در پروژه جاده برچی الی شاهراه کابل – قندهار فساد صورت میگیرد، بلکه میلیاردها افغانی پولهای کمک شده از سوی کشورهای کمککننده همینگونه به دلیل فساد و دست داشتن مسوولان حکومتی حیفومیل شده است. او افزود: «اگر مسوولان حکومتی در فساد در این پروژه دست نمیداشتند، بدون شک این پروژه به شکل درست آن تکیمل میشد و اکنون قابل استفاده بود».
نمایندهگان از مقامهای حکومتی میخواهند که مسوولان شرکتهای قراردادی را مطابق قانون به پای میز محاکمه بکشانند تا با پرداخت خساره، این پروژه تکمیل و به بهرهبرداری سپرده شود. این در حالی است که شهرداری کابل به تازهگی با نشر ویدیویی در صفحه فیسبوکش، تصریح کرده است که «کار ساختمان جاده شهید مزاری الی شاهراه کابل – قندهار به شدت ادامه دارد». گفتنی است که پیش از این بارها از فساد در پروژههای ساختوساز جادهها گزارش شده و مسوولان حکومتی متهم به فساد در پروژههای عمرانی شدهاند.