روز ملی خبرنگاران؛ گزارشگران زیر سانسور طالبان و فشارهای روانی قرار دارند
۸صبح، پروان
همزمان با فرا رسیدن روز ملی خبرنگاران، ده‌ها گزارشگر و کارمند رسانه‌ای در داخل کشور می‌گویند که زیر فشار فزاینده استخبارات طالبان قرار گرفته‌اند. به گفته آنان، خبرنگاران زیر پرچم طالبان به خودسانسوری شدید رو آورده و از ترس بازداشت، تهدید و ارعاب طالبان به مشکلات روحی و روانی دچار شده‌اند. افزون بر این، بیشتر خبرنگاران در داخل کشور با مشکلات شدید اقتصادی دست و گریبان‌اند. برخی از نهادهای حامی خبرنگاران نیز وضعیت وخیم این خبرنگاران را تأیید می‌کنند. دفتر نی، حمایت‌کننده رسانه‌های آزاد افغانستان، گفته است که صدها خبرنگار در نزدیک به دو سال حاکمیت طالبان بر کشور با توقف فعالیت رسانه‌ها، بیکار شده و یا کشور را ترک کرده‌اند. بررسی این نهاد نشان می‌دهد که خشونت‌ها در برابر خبرنگاران نیز هر روز بیشتر می‌شود. همچنان اتحادیه ملی ژورنالیستان افغانستان، می‌گوید که سرنوشت قوانین حمایت از رسانه‌ها و خبرنگاران در حالت ابهام باقی مانده و وضعیت بد اقتصادی سبب شده که تعدادی از خبرنگاران به کارهای شاقه روی بیاورند.
مصطفا (نام مستعار) یکی از خبرنگارانی است که بیش از هفت سال می‌شود در رسانه‌های مختلف کشور کار می‌کند. او که به دلیل حساسیت موضوع نمی‌خواهد نامش در این گزارش درج شود، از وضع محدودیت‌های دست‌وپاگیر از سوی طالبان بر گردش آزاد اطلاعات انتقاد می‌کند. مصطفا به روزنامه ۸صبح می‌گوید که خبرنگاران از زمان تسلط طالبان بر کشور تاکنون تحت خودسانسوری شدید، بازداشت، تهدید، ارعاب و فشارهای جدی روحی ـ روانی قرار دارند.
این خبرنگار می‌افزاید: «طالبان همه‌روزه شرایط را بالای ما تنگ‌تر ساخته‌اند. استخبارات این گروه به بهانه‌های مختلف خبرنگاران را بازداشت، زندانی و در مواردی شکنجه می‌کنند. ما ناگزیر هستیم که خودسانسوری کنیم.» مصطفا ادعا دارد که دست‌کم سه بار به بهانه‌های مختلف از سوی طالبان در هنگام تهیه گزارش از مربوطات پایتخت بازداشت و برای ساعاتی زندانی شده است.
این خبرنگار علاوه می‌کند: «طالبان سه بار مرا در جریان پوشش رویدادها و تهیه گزارش بازداشت کرده‌اند. در جریان بازداشت قسمی با ما برخورد می‌کنند که کسی با تروریست هم آن‌‌چنان برخورد زشت نمی‌کند. به بهانه‌های ناحق می‌خواهند بالای ما فشار روحی و روانی و وحشت ایجاد کنند تا همیشه زبان ما بسته بماند.»
طالبان بر فعالیت خبرنگاران زن نسبت به خبرنگاران مرد محدودیت‌های بیشتری وضع کرده‌اند. فیروزه ابراهم‌خیل که مدت سه سال می‌شود در رسانه‌ها به‌عنوان خبرنگار کار می‌کند، می‌گوید که افراد طالبان در مواردی حتا اجازه تهیه گزارش را برای وی نمی‌دهند. خانم ابراهیم‌خیل می‌افزاید: «در حال حاضر برای ما در برخی موارد حتا اجازه تهیه گزارش هم از سوی طالبان داده نمی‌شود. اگر ما بخواهیم با مقامات طالبان مصاحبه‌ای داشته باشیم، حتا حاضر نمی‌شوند. حتا در شماری از برنامه‌هایی که از طرف خودشان هم برگزار می‌شود، با خبرنگاران زن مصاحبه نمی‌کنند.»
در کنار محدودیت‌های سخت‌گیرانه از سوی طالبان بر گردش آزاد اطلاعات و محدود ساختن فضا برای رسانه‌ها، بیشتر خبرنگاران کشور با مشکلات شدید اقتصادی نیز دست و گریبان‌اند. بربنیاد گزارش‌های موجود، برخی از خبرنگاران به دلیل توقف فعالیت شماری از رسانه‌ها به کارهای شاقه روی آورده‌اند. از این میان، خبرنگاری در ولایت فاریاب با از دست دادن کارش برای اعاشه خانواده خود در مسیر میمنه – مزارشریف راننده‌گی می‌کند. براساس ویدیوهایی که در صفحات اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود، این خبرنگار محمدحسن سرداش نام دارد و از ۱۵ سال به این سو در رسانه‌های مختلف کار کرده، اما پس از تسلط طالبان بر کشور، وظیفه‌اش را از دست داده و برای مدتی به ایران رفته است. سرداش اما بنا بر مشکلاتی به کشور برگشته و مجبور شده در مسیر میمنه – مزارشریف راننده‌گی کند. او در صحبت با رسانه‌ها در حالی که اشک می‌ریزد و بغض گلویش را می‌فشارد، توضیح می‌دهد که ایرانی‌ها برخورد زشتی با او و سایر پناهنده‌گان مهاجر داشتند، کار و زنده‌گی در ایران نهایت دشوار بوده و از همین رو ناگزیر شده به کشور برگردد.
سرداش اکنون یک موتر نوع تونس را از دوستانش گرفته و در میسر میمنه – مزارشریف مسافربری می‌کند. همانند سرداش ده‌ها خبرنگار دیگر در حال حاضر در کشور در وضعیت بد اقتصادی قرار دارند.
با این حال، اتحادیه ملی ژورنالیستان افغانستان به مناسبت ۲۷ حوت، روز ملی خبرنگاران، اعلام کرده که با بسته شدن نزدیک به ۵۰ درصد از رسانه‌ها، حدود ۵۳ درصد خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای شغل خود را از دست داده‌اند.
در اعلامیه این نهاد آمده است: «شمار زیادی از ژورنالیستان و کارمندان رسانه‌ای، کشور را ترک کرده‌اند. سرنوشت قوانین حمایتی رسانه‌ها و خبرنگاران در حالت ابهام باقی مانده است و همچنان وضعیت بد اقتصادی سبب شده که تعدادی از خبرنگاران به کارهای شاقه رو آورند.» این اتحادیه از نهادهای بین‌المللی و طالبان خواستار رفع نگرانی‌ها و مشکلات خبرنگاران شده است؛ خواستی که با گذشت نزدیک به دو سال از حاکمیت طالبان تاکنون نتیجه مثبت در قبال نداشته است.
همچنان دفتر نی، حمایت‌کننده رسانه‌های آزاد افغانستان، به مناسبت روز ملی خبرنگاران گفته است که وضعیت کار رسانه‌ای و خبرنگاری در کشور هر روز بدتر از پیش در حال وخیم شدن است و بسیاری از رسانه‌ها به دلیل چالش‌های موجود و مشکلات اقتصادی فعالیت‌های خود را متوقف کرده‌اند.
این نهاد روز جمعه، ۲۶ حوت، با نشر اعلامیه‌ای نوشته است که صدها خبرنگار در این مدت با توقف فعالیت رسانه‌ها، وظایف خود را از دست داده و یا کشور را ترک کرده‌اند. دفتر نی افزوده است که خشونت‌ها در برابر خبرنگاران هر روز بیشتر می‌شود.
در اعلامیه نی آمده است: «آغاز سال ۲۰۲۳ میلادی به رسانه‌ها، خبرنگاران، فعالیت رسانه‌ای و خبرنگاری نسبتاً چالش‌آفرین بوده است. هنوز دیری از آغاز این سال نمی‌گذرد که شاهد اوج‌گیری خشونت‌ها در برابر خبرنگاران هستیم.»
گفتنی است که طالبان از بدو تسلط مجدد بر افغانستان تاکنون محدودیت‌های زیادی را بر فعالیت خبرنگاران و رسانه‌ها وضع کرده‌اند. افزون بر این، شمار زیادی از رسانه‌ها در کشور به دلیل مشکلات اقتصادی ورشکسته شده‌اند. در دو سال گذشته بارها نهادها و کشورهای جهان خواستار رفع محدودیت‌های طالبان بر رسانه‌ها شده و از این گروه خواسته‌اند که از بازداشت خودسرانه خبرنگاران دست بردارند. طالبان اما بدون توجه به این خواست‌ها، هنوز هم از گردش آزاد اطلاعات جلوگیری می‌کنند و به بازداشت، تهدید و سرکوب رسانه‌ها ادامه می‌دهند.
