محمدعلی اسلامی ندوشن، شاعر، نویسنده، مترجم، منتقد، حقوقدان و پژوهشگر نامدار زبان پارسی، دوشنبه، 5 ثور 1401، درگذشت. به گزارش رسانههای ایران، همسر ندوشن اعلام کرده است که جسد او در کانادا به خاک سپرده میشود.
او در سال ۱۳۰۳ در ندوشنِ یزد، دیده به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در ندوشن، یزد و تهران گذراند و سپس وارد دانشکده حقوق دانشگاه تهران شد. اسلامی ندوشن دکتورای حقوق خود را از دانشگاه سوربن فرانسه دریافت کرد و استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی، استاد کرسی ادبیات دانشگاه تهران و موسس فرهنگسرای فردوسی بود.
ندوشن شخصیت چندبعدی داشت. وی حقوقدانی بزرگ، قاضی، شاعر، پژوهشگر، استاد دانشگاه، منتقد ادبی، مترجم و روشنفکری ایرانی بود که در عرصههای مختلف قلم زده بود و آثار متعددی از خود برجا گذاشته است. فعالیتهای عمده این فرهیخته پرتلاش عرصه ادبیات، در زمینه نقد ادبی و ادبیات تطبیقی و نیز اجتماع و فرهنگ است.
درباره کتابهای داکتر محمدعلی اسلامی ندوشن، گفتهاند که کتابهای او دریچهای را میمانند که خواننده را به جنگلی از موضوعات و عناوین متنوع و مطلوب میکشانند و روش ندوشن در نقد و تحلیل این است که سعی میکند آن شاخ و برگهایی که در آثار هست و اجازه نمیدهد ما خطوط کلی را ببینیم، کنار بزند و ما را با خطوط کلی اثر آشنا میکند. نگاه وی، نگاه فرهنگی و تاریخی عام است که از جهانبینی خاص خود او تبعیت میکند. در واقع کتابهای وی سرشار از مفاهیم متعالی و زیباییهای زبانی است. در نوشتههای این نویسنده شهیر، مضامین و موضوعات فراوانی دیده میشود؛ از جمله: ایران، شاهنامه، فردوسی، مولوی، حافظ، انسان، عشق، آزادی، فرهنگ، تمدن، سنت، مدرنیته، شرق، غرب و … وی این موضوعات را با شاخصههایی چون: تیزبینی، بیطرفی، تواضع، دقت، صداقت، ایجاز، تطبیق و مقایسه، وسعت اندیشه، سلامت زبان، اطلاعات فراوان، شیوایی بیان و زیورهای ادبی میآراید و از تلفیق آنها نثری ماندگار میآفریند.
محمدعلی اسلامی ندوشن را میتوان یک سفرنامهنویس قهار، قصهگوی مسلط، محقق کامل و مترجم جامع دانست که در هرکدام از وادیهای نقد و داستان و ترجمه و تحقیق و سفرنامه ید طولانی داشت و در هرکدامی از این وادیها مسلط بود. او در مدت ۷۰ سال، بیش از ۷۰ کتاب و صدها مقاله درباره فرهنگ و تاریخ ایران و ادبیات فارسی، منتشر کرد.
مجموعه شعرهای «گناه» و «چشمه» و مجموعه مقالههای «به دنبال سایه هما»، «ایران را از یاد نبریم»، «جام جهانبین»، «آواها و ایماها»، «گفتیم و نگفتیم»، «سخنها را بشنویم»، «مرزهای ناپیدا» و «برگریزان»، بخشی از آثار منتشر شده او است.
در حسب حالنویسی چهار جلد کتاب شیرین و جذاب «روزها»، در سفرنامه نویسی کتابهای «صفیر سیمرغ»، «آزادی مجسمه»، «در کشور شوراها» و «کارنامه چین» را نوشته است.
از آثار پژوهشی او در پهنه ادبیات، حقوق، جامعهشناسی، تاریخ و ایرانشناسی هم میتوان از کتابهای «زندهگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه»، «داستان داستانها: رستم و اسفندیار در شاهنامه»، «درباره رستم و سهراب بنیاد شاهنامه»، «فرهنگ و شبهفرهنگ»، «روزهای سرگذشت»، «نوشتههای بیسرنوشت»، «ماجرای پایانناپذیر حافظ»، «نامه نامور: گزیده شاهنامه فردوسی»، «چهار سخنگوی وجدان ایران (فردوسی، مولوی، سعدی، حافظ)»، «ذکر مناقب حقوق بشر در جهان سوم»، «سرو سایهفکن: درباره فردوسی و شاهنامه»، «شهرزاد قصهگو»، «بهار در پاییز: سفینه هفتادوهفت رباعی»، «تأمل در حافظ: بررسی هفتادوهفت غزل در ارتباط با تاریخ و فرهنگ ایران»، «ایران چه حرفی برای گفتن دارد؟»، «ایران، لوکِ پیر»، «ایران و یونان در بستر باستان»، «از رودکی تا بهار: درباره بیستودو شاعر بزرگ ایران» و «سرو سخنگو: تکبیتهایی از چهار شاعر بزرگ ایران»، نام برد.
کتاب «روزها»، ماندگارترین اثر ادبی و «نامه به فرزند» آخرین اثر چاپ شده این استاد زبان و ادبیات فارسی است.