آماده‌گی‌های نوروزی در سایه حاکمیت طالبان
سید‌محمود هم‌رزم
در بهار نو مردم در حالی به پیش‌واز نوروز، این رستاخیز طبیعت، می‌روند که طالبان مخالفت شدید با برگزاری جشن‌های نوروزی دارند. رخصتی رسمی نوروز را از تقویم حذف کرده‌اند و کارمندان دولتی مکلف‌اند در روز نخست سال نو به کارشان حاضر باشند. برخی از امامان مساجد شهرها و دهات، مدارس دینی و مکاتب که با طالبان نزدیکی فکری دارند، علیه جشن نوروز موضع‌‌گیری می‌کنند و برگزاری نوروز را حرام می‌دانند. آن‌ها برگزارکننده‌گان این را به کفر و الحاد متهم و تهدید به مجازات می‌کنند.
مختار، باشنده ولایت کندز، می‌گوید که امسال برگزاری نوروز بسیار کم‌رنگ است و مردم دلی خوش ندارند. به گفته او، میله‌‌های نوروزی با جنب‌و‌جوش برگزار نمی‌شوند و دشت آبدان که یکی از تفریحگاه‌های معروف برای خانواده‌ها بود، خالی است.
او می‌گوید که سال‌های گذشته با وجود ناامنی و تهدیدات بلند امنیتی مردم با شور و شوق، رقص و بازی، موسیقی و ساز به برگزاری جشن‌های بزرگ، سمنک‌پزی، سفره هفت‌سین و خانه‌تکانی و مسابقات بزکشی و سبزه لگد کردن نوروز را تجلیل می‌کردند و آرزو می‌کردند که سال پیش رو برای‌شان خوشی، سلامتی و خوش‌بختی را به ارمغان بیاورد.
علی، باشنده تخار، می‌گوید که تب‌و‌تاب نوروزی کاملا تغییر کرده است و مردم چندان علاقه‌ای به برگزاری جشن نوروز ندارند. به گفته وی، تبلیغات کر‌کننده حاکمان علیه نوروز، ترس مردم از برخورد شدید طالبان، فقر و بیکاری از جمله دلایلی‌اند که به فرهنگ پاس‌داری از نوروز آسیب زده است.
به باور وی، برگزاری نوروز رونق کارو‌بار است. برای بسیاری زمینه روزگار را مساعد می‌کند، باعث رشد اقتصادی می‌شود و مردم بعد از زمستان سرد و طولانی به کار و فعالیت‌های اقتصادی رو می‌آورند. او معتقد است که حالا این زمینه‌ها به دلیل تسلط طالبان از مردم گرفته شده و بسیاری از دست‌فروشان، دهقانان و دکان‌داران محلی ورشکسته شده‌اند.
او می‌گوید که بهار امسال خیلی پژمرده است. نغمه و ساز و سرود نیست. در مجموع روان مردم تحت حاکمیت طالبان و فقر کمرشکن خسته است. مردم امید به زنده‌گی و آینده درخشان را از دست داده‌اند. نوای موسیقی و خبر پای‌کوبی شنیده نمی‌شود. او می‌گوید که مردم روزگار خوشی ندارند، افسرده و غمگین‌اند و فکر می‌کنند در شهر ارواح زنده‌گی دارند. به گفته او، تفریح و برگزاری نوروز بدون موسیقی و رقص و شادی، شباهت زیادی به مراسم جنازه و فاتحه‌خوانی و غم‌شریکی دارد.
آمنه، باشنده ولایت بلخ است. وی که دانشجوی دانشگاه بلخ بود و اکنون از تحصیل محروم شده است، می‌گوید که افغانستان برای زنان زندانی بیش نیست. به گفته او، در حاکمیت طالبان حقوق و آزادی‌های زنان کاملا نابود شده است.
به باور وی، نوروز در جامعه سنتی و مردسالار افغانستان، فرصت خوبی برای قشر زنان بود که آنان با تجلیل از سال نو حس آزادی و آرامش می‌کردند و غم و پریشانی را برای لحظاتی بیرون می‌ریختند. او می‌گوید که برای زنان شاغل که مسوولیت خانواده‌های‌شان را بر دوش داشتند، برگزاری جشن نورزو رونق کار و روزگار بود و این جشن در بافت اجتماعی و اقتصادی نقش ارزنده‌ای داشت؛ اما حالا همه چیز نقش بر‌آب شده و زنان از همه فعالیت‌های اجتماعی حذف شده‌اند که به گفته او برده‌وار زنده‌گی رقت‌باری را زیر سایه طالبان تجربه می‌کنند.
آمنه سال‌های گذشته در آستانه سال نو میزبان اقارب و دوستانش از کابل ولایات دیگر بود، اما امسال هیچ مهمانی ندارد. تنها به خانه‌تکانی و پاک‌کاری و پختن سمنک و تهیه سفره هفت‌سین بسنده کرده است. او می‌افزاید که میله سمنک‌پزی و چارشنبه‌سوری، بدون رقص و موسیقی برگزار شد و مردم در خانه‌های‌شان فرهنگ نوروزداری را با وجود مشکلات اقتصادی و تهدید همچنان زنده نگه داشته‌اند. مرد‌ها جدا و زنان جدا به دشت و دامن کوه‌ها به دیدن گل‌های لاله می‌روند و از مشکلات اقتصادی و فقر و آینده مبهم‌شان با هم‌دیگر قصه می‌کنند. حتا در حسرت تحصیل و آینده نامعلوم کودکان‌شان اشک می‌ریزند.
نوروزستیزی، حرام دانستن و محدودیت‌های برگزاری جشن نوروز از سوی طالبان به لحاظ فرهنگی و اقتصادی ضربات جبران‌ناپذیری را بر پیکر این فرهنگ باستانی و قدیمی که از نیاکان به ارث مانده، وارد کرده است.
طالبان با اعمال محدودیت‌ها بر فرهنگ و عنعنات پسندیده به‌طور منظم و سیستماتیک فرهنگ و رسوم مردم را هدف قرار می‌دهند و کسانی که مخالف عقایدشان باشند، سرکوب کرده با ظلم و استبداد و ایجاد فضای ترس و خفقان زنده‌گی را به مردم جهنم ساخته‌اند.
اما جشن نوروز برای مردم افغانستان و منطقه از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در بسیاری از نقاط جهان مردم جشن‌های نوروزی را باشکوه و گسترده برگزار می‌کنند. افغان‌ها نیز با تمام مشکلات در دیار غربت سال نو را جشن می‌گیرند و در ترویج فرهنگ نوروز میان ملت‌ها در عالم مهاجرت، هویت‌شان را به نمایش می‌گذارند.
نظر به گفته آگاهان، طالبان نمی‌توانند با ممانعت‌ها فرهنگ باستانی نوروز را نابود کنند. به گفته آنان، مردم از هر طریق ممکن با وجود مشکلات اقتصادی و تحولات سیاسی و در هر شرایطی از فرهنگ عنعنوی‌شان که نماد هویت و فرهنگ‌شان است، دست‌بردار نخواهند بود. تاریخ و تحولات چهار دهه اخیر در افغانستان نشان داده است که مردم با وجود فقر، تنگ‌دستی و حاکمیت گروه طالبان، نوروز، این جشن ملی و باستانی را به هر طریق ممکن برگزار کرده و زنده نگه داشته‌اند.
