مخالفت طالبان با برگزاری جشن نوروز و بحران اقتصادی در کشور سبب شد که مراسم نوروزی در ولایت بلخ برگزار نشود. مراسم جهندهبالا و میله گل سرخ در بلخ همهساله در کنار شادی و سرور برای اشتراککنندهگان، فرصت خوبی برای فروشندهگان نیز فراهم میساخت تا فراوردههای خود را به فروش برسانند و عواید خوبی به دست بیاورند. زنان تجارتپیشه بلخ همهساله به پیشواز از جشن نوروز و میله گل سرخ، برنامههای گوناگونی از جمله پختن سمنک و برگزاری نمایشگاههای صنایع دستی و تولیدات داخلی راهاندازی میکردند. با راهاندازی این برنامهها، از یک سو شهر مزارشریف حالوهوای دیگری به خود میگرفت و از سوی دیگر بر کسب درآمد زنان تجارتپیشه اثر مثبت میگذاشت. اکنون اما این فروشندهگان شکایت دارند که در نوروز امسال به سبب نبود فروش بین 50 تا 100 هزار افغانی «پسمان» شدهاند.
زینت (نام مستعار) یکی از دکانداران در مارکیت تجارتی رابعه بلخی، بازار ویژه بانوان، است. او در صحبت با روزنامه 8صبح میگوید: «پیش از آمدن طالبان 20 روز پیش از سال نو دختران و بانوان در بازار رابعه بلخی گردهم میآمدند و برای جشن نوروز برنامهریزی میکردند. خانوادهها برای خرید میوههای سال نو به این مارکیت میآمدند. ولی اکنون از چنین برنامهها خبری نیست. هر چه هست، از محدودیت علیه زنان میشنویم.»
شبنم (نام مستعار) فروشنده دیگری در این مارکیت، میگوید: «طی یک ماه سال نو دهها خانوادهای که از سایر ولایات برای اشتراک در مراسم جشن نوروز به مزارشریف میآمدند، از مارکیت رابعه بلخی سوغات خریداری میکردند که هر بانوی دکاندار 50 تا 100 هزار افغانی درآمد داشت، اما از زمانی که طالبان آمدهاند، همه برنامهها برهم خورده و بازار رابعه بلخی به یک ویرانه مبدل شده است.»
هرچند فروشندهگان زن در ولایت بلخ محصولات و تولیدات خود را در نمایشگاههای دیگری نیز به فروش میگذاشتند، اما بیشتر به فروشات نوروز دل میبستند. بلخ که بهعنوان خاستگاه جشن نوروز شناخته میشود، همهساله در نوروز میزبان هزاران شهروند کشور میبود. اشتراککنندهگان جهت تماشای مراسم جهندهبالا که یک مراسم مذهبی پنداشته میشود و سیاحت، به این ولایت سفر میکردند. این مسافران پس از برگشت به ولایتهای خود هزاران افغانی را صرف خرید تحفهها و سوغاتی میکردند. شیرپیره، کلچه سمنک، نبات و دیگر شیرینیباب بلخ از شهره ویژهای برخوردار است. در جریان دو سال گذشته اما به دلیل مخالفت طالبان با جشن نوروز و اقتصاد ضعیف مردم، بیشتر خانوادهها از سفر به بلخ خودداری کردهاند. کاهش سیاحان و زایران در بلخ سبب شده که فروشات بازرگانان زن در این ولایت با رکود مواجه شود، تا جایی که شماری از این فروشندهگان مجبوربه ترک پیشه شدهاند.
ظریفه ساحل (نام مستعار) یکی از این زنان تجارتپیشه است. او به روزنامه ۸صبح میگوید: «حدود یک سال میشود که دکانم را در مارکیت تجارتی رابعه بلخی بسته کرده و خانهنشین شدهام؛ چون دیگر کسی به آن مارکیت نمیآمد. هر سال مردم به خاطر خرید به مارکیت میآمدند و باز سال نو که میشد، بسیار مردم میآمدند و کاروبار ما خیلی خوب بود. حالا طالبان به جز از زنان دیگر به هیچ کسی اجازه نمیدهند که به داخل این مارکیت داخل شود. چند دکان مانده، دیگر همه مجبور شدهاند دکانهای خود را بسته کنند.»
مارکیت تجارتی رابعه بلخی در مرکز شهر مزارشریف موقعیت دارد و ویژه زنان است. در این مارکیت در کنار دکانهای لباس گند افغانی و صنایع دستی، کارخانههای تولید مواد غذایی نیز فعالیت داشتند که برای دهها خانم زمینه کار را فراهم کرده بودند، اما اکنون این فرصت کاری به دلیل محدودیتهای طالبان، از بانوان گرفته شده است.
یکی از این زنان فروشنده توضیح میدهد که حدود دو ماه میشود به دلیل رکود کاروبار تغییر مکان داده است. او که قبلاً در مارکیت رابعه بلخی دکان داشت، میگوید: «من در قسمت تولید چتنی و مربا فعالیت دارم و همیشه مشتریان از دکان من خریداری میکردند و در سال نو من نزدیک به 500 بوتل از تولیداتم را به فروش میرساندم، اما اکنون مجبور شدهام دکانم را به یک نقطه دیگر شهر منتقل کنم. اگر با سالهای دیگر مقایسه کنیم، در نوروز امسال حدود 60 درصد فعالیت ما کاهش داشته است.»
اینهمه در حالی است که طالبان امسال محدودیتهای بیشتری بر تجلیل از جشنهای نوروزی وضع کردند. افراد این گروه در بلخ به خانوادهها اجازه ندادند که در نوروز به دامنههای کوه بروند. حتا گشتوگذار افراد در اول حمل در داخل شهر مزارشریف منع شده بود. در سالهای پیش از رویکارآمدن رژیم طالبان جشن نوروز و میله گل سرخ از اول حمل تا دهم ثور به مدت چهل روز ادامه میداشت. باشندهگان بلخ، مسافران و زایرانی که از ولایتهای دیگری وارد مزارشریف میشدند، در آن چهل روز به شادی، سرور و تفریح میپرداختند و با پایین کردن جهنده زیارت سخی، دوباره به خانه برمیگشتند.