محمدحسین نیک‌خواه
اداره ترافیک هرات می‌گوید که اخیرا شمار موترهای فاقد اسناد قانونی، غیر مجاز و دست پاکستان در این ولایت، به بیش از وسایط قانونی و دارای جواز سیر افزایش یافته است.
افزایش موترهای فرمان راسته‌ی یک کلید که در هرات به موترهای «ویشی» شهرت یافته، از دید برخی‌ها به معضلی بزرگ بدل شده است. مقام‌های محلی هرات پیش از این چند بارتلاش کردند آن‌ها را گردآوری کنند، اما برخی چهره‌های با نفوذ و اعضای شورای ولایتی، ساز مخالف کوک کردند.
انجمن واردکننده‌گان موتر در هرات باور دارد که ورود موترهای ویشی زیان بزرگ اقتصادی را برای آنان به‌بار آورده و بازار فروش موترهای قانونی مانند گذشته رونق ندارد.
از دید کنش‌گران مدنی در پس ورود این موترها حلقه‌های مافیایی دخیل‌اند و حتا برخی کارمندان حکومت نیز در زنجیره‌ی فساد گسترده هستند و از این رهگذر سود می‌برند.
مقام‌های امنیتی نیز تایید می‌کنند که بخش بزرگی از جرایم جنایی با استفاده از همین موترها صورت می‌گیرد و در هنگام وقوع رویدادهای ترافیکی راننده‌گان آن‌ها به‌راحتی پا به فرار می‌گذارند.
آمار مدیریت ترافیک هرات نشان می‌دهد که شمار موترهای ویشی از موترهای قانونی بیش‌تر شده است. غلام‌سخی حسینی، مدیر ترافیک هرات به روزنامه‌ی 8صبح می‌گوید موترهای ویشی صد درصد باید جمع شود و آن‌ها منتظر رسیدن فرمان شورای امنیت برای توقف موترهای غیر قانونی هستند.
فساد گسترده و حلقه‌های مافیایی
طی چندسال پسین شمار موترهای فرمان راست یا «ویشی» در هرات افزایش چشم‌گیری داشته است؛ موترهایی که فرمان آن‌ها خلاف جهت حرکت جاده یا به اصطلاح «دست پاکستان» است.
این موترها بدون پرداخت تعرفه‌ی گمرگی به‌شکل پرزه وارد شده و پرزه‌جات‌شان دوباره سرهم می‌شود یا هم داخل کانتینرها و به نام کالاهای مصرفی وارد می‌شود. موترهای ویشی جواز سیر قانونی ندارد و با شماره پلیت و جواز سیر جعلی و غیر قانونی رفت و آمد می‌کند.
خاموشی حکومت در برابر ورود موترهای ویشی و نداشتن برنامه برای گردآوری‌شان، در کنار قیمت مناسب نسبت به موترهای قانونی سبب شده مردم از آن‌ها استقبال کرده و با بهای نازل موترهای مدل بالای غیر قانونی را بخرند.
در شرایطی که موترهای ویشی آزادانه در شهر گشت و گذار می‌کند، نیروهای امنیتی در ایست‌های بازرسی موترهای قانونی را متوقف کرده و آن‌ها را به خاطر تمدید نشدن جواز سیر قانونی‌شان جریمه‌ی نقدی می‌کنند. این امر برای مردم غیر قابل قبول است و بسیاری آن را «قانون شهرخربزه» می‌دانند، اما پولیس می‌گوید آن‌ها بر اساس قانون رفتار می‌کنند.
فعالان مدنی باور دارند در پس پرده‌ی حلقه‌های بزرگ مافیایی و قاچاق‌چیان مواد مخدر دست دارند. به عقیده‌ی جواد عمید، فعال مدنی در هرات، مافیای مواد مخدر از این موترها در پول‌شویی استفاده می‌کنند به‌گونه‌ای که مواد مخدر از افغانستان به خارج فرستاده می‌شود و به جای پول مواد مخدر موترهای غیرقانونی وارد می‌شود.
رازمحمد احمدی، عضو هیأت مدیره انجمن فروشنده‌گان موتر در هرات می‌گوید ورود موترهای ویشی زیان بزرگ اقتصادی را برای وارد کننده‌گان موترهای قانونی به‌باور آورده و سبب رکود بی‌پیشینه‌ی بازار فروش موتر شده است.
آقای احمد اضافه می‌کند واردکننده‌گان موتر تلاش کرده‌اند جلو واردات، خرید و فروش موترهای غیر قانونی را بگیرند، اما با وجود فرمان شورای وزیران وزارت‌های مسوول اقدامی در این زمینه نکرده‌اند.
چرا موترهای غیرقانونی متوقف نمی‌شوند؟
دیدگاه مردم و مسوولان در پیوند موترهای غیر قانونی در هرات دوپهلو است؛ برخی گشت و گذار آن‌ها را خلاف قانون و سبب به میان آمدن بی‌نظمی‌شهری می‌دانند، اما از سوی دیگر کسانی هم هستند که مخالف جمع‌آوری آن‌ها هستند. پیش از این مقام‌های محلی هرات دوبار تلاش کردند این موترها را متوقف کنند، اما در پی اعتراض مالکان موترهای ویشی و مخالفت کامران علی‌زایی، رییس شورای ولایتی، رییش شورای عالی علما و روحانیون و برخی چهره‌های با نفوذ روند جمع‌آوری متوقف شد.
غلام‌حبیب هاشمی، عضو شورای ولایتی هرات باور دارد که شورای ولایتی به چند دلیل مخالف جمع‌آوری موترهای ویشی است. از دید آقای هاشمی ابتدا باید جلو ورود این موترها از خارج کشور گرفته شود، در روند جمع‌آوری فساد وجود نداشته باشد، چرا که به گفته‌ی او موترهای متوقف شده با پرداخت پول دوباره رها می‌شود، موترهای کارمندان دولتی، منسوبان نیروهای امنیتی، و افراد زورمند باید متوقف شود و در اخیر روند جمع‌آوری موترهای ویشی همزمان در تمامی ولایت های کشور آغاز شود و قانون در کل کشور یک‌سان اجرا گردد.
از سوی دیگر فرماندهی پولیس وجود فساد در روند جمع‌آوری موترهای ویشی و گرفتن پول از مالکان موترهای غیرقانونی در ایست‌های بازرسی پولیس را رد می‌کند.
جیلانی فرهاد، سخنگوی والی هرات، هم تاکید دارد که موترهای ویشی خلاف قانون است و نهادهای مسوول به شمول مدیریت ترافیک و بخش‌های امنیتی مکلف هستند قانون را در مورد این موترها اجرا کنند و اگر این نهادها تصمیم بر توقف موترهای ویشی بگیرند اداره محلی و شورای نظامی هرات از تصمیم آن‌ها پشتی‌بانی می‌کنند.
منتظر دستور شورای امنیت هستیم
مسوولان مدیریت ترافیک هرات می‌گویند آمار دقیقی از شمار موترهای غیر قانونی در دست نیست، اما یافته‌های این نهاد نشان می‌دهد که تعداد موترهای غیرقانونی از موترهای قانونی بیش‌تر است. غلام‌سخی حسینی، مدیر ترافیک هرات به روزنامه‌ی 8صبح می‌گوید که نزدیک صدهزار موتر ویشی در هرات گشت و گذار می‌کنند.
به عقیده‌ی مدیر ترافیک هرات تردد موترهای ویشی غیرقانونی است و این نوع موترها صد درصد باید متوقف شود. به‌گفته‌ی او شورای امنیت کشور هم مخالف رفت و آمد موترهای غیر قانونی است و آن‌ها برای آغاز روند جمع‌آوری موترهای ویشی منتظر دستور شورای امنیت هستند.
از دید مدیر ترافیک هرات، این نهاد در نظر دارد برای سر و سامان دادن به و ضعیت موترهای ویشی روند انگشت‌نگاری یا «بایومتریک» مالکان آن‌ها را آغاز کند و از مالک هر موتر برای انجام «بایومتریک» سه هزار افغانی دریافت می‌شود.
آقای حسینی اضافه می‌کند جمع‌آوری موترهای ویشی کار ساده‌ای است و در صورت رسیدن دستور شورای امنیت به زودترین فرصت موترهای ویشی متوقف می‌شوند.
از جانبی هم مالکان موترهای ویشی می‌گویند اگر روند جمع‌آوری این موترها همزمان با هرات در سراسر کشور آغاز شود و در کنار مردم عادی موترهای زورمندان و کارمندان نهادهای امنیتی و دولتی متوقف شود، آنان با این روند حاضر اند موترهای‌شان را متوقف کنند.
ولی با این همه سرنوشت موترهای غیرقانونی به درستی مشخص نیست و آن‌گونه که به نظر می‌رسد، حکومت هم برنامه‌ی مشخصی در این زمینه ندارد.
