با ورود به صحن انستیتوت، تصاویری از هنرمندان و نوازندهها توجهم را جلب میکند؛ تصاویر قشنگ و پر از حرف هنرمندانی که به شوق حضور یافتهاند و در چهرههایشان خوشی، عشق به موسیقی، صمیمیت و همدیگرپذیری موج میزند. یکبهیک تصاویر را با شوق معرفی میکند. چهرههای محبوب و نوازندههای مشهور کشور به چشم میخورد. حالا که منزل سخت بوده است، دیگر از هیچ سختیای نمیهراسند. به آینده به شدت نامعلوم، بسیار خوشبین هستند و امیدوار. برایشان موسیقی فراتر از یک پدیده است؛ پدیدهای که یک جنبش آن را به راحتی برباید. دانشآموزان نیز از روزنه تاریک، آینده را میبینند. هرچند همه چیز ناپیدا است، اما باور دارند که آینده هنر همیشه روشن است.
انستیتوت موسیقی افغانستان در سال 2010 آغاز به کار کرد و به زودی از سوی نهادهای تاثیرگذار ملی و بینالمللی تقدیر شد. حالا که بیش از یک دهه از کار این انستیتوت میگذرد، تا حال 100 تن از آن فارغ شدهاند و 350 تن دیگر نیز هم اکنون آموزش میبینند. احمدناصر سرمست، بنیانگذار انستیتوت، میگوید که آن زمان آموزشها را با 100 دانشآموز آغاز کرده بود و دانشآموزان نیز از مکتب هنرها آمده بودند. به دنبال این اقدام، خیلی زود پای کودکان آسیبپذیر، خیابانی و پرورشگاهی به آنجا باز شد. حالا که شمار دانشآموزان بیشتر شده، 50 درصدشان را همین کودکان تشکیل میدهند.
سرمست اولین بار در تاریخ موسیقی کشور، آرکستر بانوان را زیر نام «آرکستر زهره» ایجاد کرد که رهبر و نوازندهگان آن دختران بودند. برای او، این بزرگترین دستاورد در 300 سال موسیقی افغانستان است. از میان 100 دانشآموزی که فارغ شدهاند، بیشترشان حالا یا صاحب کارند یا هم برای تحصیل به امریکا و هندوستان رفتهاند.
این پایان تلاش سرمست نبود. او زمینهسازی کرد تا دانشآموزان به گونه مستقیم وارد دانشگاه کابل شوند و در کنار دریافت امتیاز امتحان ویژه موسیقی، از انستیتوت نیز امتیاز دریافت کنند.
حالا از میان دانشآموزان حاضر، 30 درصدشان دخترانی هستند که با شوق به دنبال هنر افتادهاند. به باور سرمست، در 20 سال اخیر اتفاقات خوبی در صحنه موسیقی افغانستان افتاده است که نمیشود از آن انکار کرد. با وجود این، او اعتقاد دارد که هنوز چالشها و بنبستهای بزرگی فراراه این هنر وجود دارد. احمدناصر سرمست اما از وضعیت نابهسامان امروز هراسی ندارد. به گفته خودش، از آمدن طالبان نیز نمیترسد، به ویژه اینکه جوانان امروزی طالبان را نمیخواهند. سرمست میگوید که این نخواستن از «قیامهای ملی» پیدا است و با توجه به شناختی که جوانان از حقوقشان دارند، دیگر حاضر نخواهند شد که زیر هیچ نامی به آزادیهای فردی و جمعیشان پشت پا بزنند.
به نیروهای امنیتی بسیار اعتقاد دارد. میگوید: «از گروه طالبان به جز تخریب چیزی دیگری ساخته نشده است. نسل جوان و نیروهای دفاعی و امنیتی کشور برای طالب اجازه نمیدهند که یک بار دیگر قدرت سیاسی را در مملکت به صورت کلی در دست بگیرند و باز هم سیاستهای تنگنظرانه و پُر از تبعیض و تعصبشان را در این کشور تطبیق کنند.» به باور او، طالبان هیچگاهی پیروز نخواهند شد. با این هم، آرزو دارد که جنگ پایان یابد و جنگجویان گروه طالبان نیز از راه صلح سهیم شوند.
برای او دیگر موسیقی تنها یک پدیده هنری نیست، بلکه میگوید که از این راه سرودههایی را برای رفع چالشهای اجتماعی و بیداری اذهان عامه ایجاد کرده است. به گفته سرمست، «سرود زن» را برای رفع چالشهای فراراه برابری جنسیتی، «سرود کودکان» را به منظور دادخواهی برای حقوق کودکان افغانستان و «سرود دختر» را برای دادخواهی حقوق دختران زیر سن که با چالشهای اجتماعی-فرهنگی روبهرو هستند، آماده کرده بود. او به آینده بسیار خوشبین است، چرا که به گفته خودش اگر روند همینگونه باشد و فسادهای دردسرساز فراراه انستیتوت رفع شود، تا 10 سال آینده دستکم پنج تا شش آرکیست سمفونی تقدیم میکند.
دانشآموزان انستیتوت موسیقی نیز به آینده امیدوارانه مینگرند. مینه کریمی، یکی از دانشآموزانی است که پنج سال در این انستیتوت «چیلو» مینوازد. او آینده موسیقی را روشن میبیند؛ زیرا به گفته او، افغانستان امروز با دیروز خیلی فرق دارد. مینه هرچند نگران آینده کشور است، اما امیدش را از کف ننهاده و برای آینده روشن تلاش میکند. به باور او، آموزش حق هر شهروند است و حکومت باید این حق را زیر هر شرایطی فراهم سازد.
آرسن فهیم، پیانو نواز، رهبر آرکستر و آهنگساز است. او از حدود نُه سال به اینسو موسیقی مینوازد. آرسن هرچند اعتقاد دارد که طالبان با آمدنشان کار را برای هنر سخت میکنند، اما به گفته او، حالا زمان سابق نیست و طالبان نمیتوانند مانند گذشته عمل کنند. آرسن اعتقاد دارد که هیچ تهدیدی نمیتواند جوانان امروز را از پا بیندازد، اما به گفته او، حکومت نیز برخلاف توقع، حلقه را بر موسیقی تنگتر ساخته است که وضع محدودیت بر ترانهخوانی، بخشی از آن بوده است.
در آستانه یک جنگ خانمانسوز، طالبان آینده موسیقی را با نظام گره میزنند؛ نظامی که در گذشته همه راهها را به سوی هنر بسته بود. ذبیحالله مجاهد، سخنگوی این گروه، میگوید که نظام آینده با سهمگیری طالبان قانون خود را خواهد داشت و عالمان فیصله خواهند کرد که با موسیقی چگونه برخورد شود. او میگوید که نمیخواهد پیشبینی یا قضاوت یکطرفه کند، اما زمانی که صلح برقرار شد، در این مورد تصمیم گرفته خواهد شد.
آینده موسیقی در حالی به صلح پیوند میخورد که این مهم در روزهای سخت افغانستان ناپیدا است. این روزها هرچه خبر به گوش میرسد، از جنگ است و ویرانی. باید دید موسیقیای که دلها را آرامش میدهد، میتواند وطن را نیز به آرامش برساند یا نه.