در کنار فقر، بیکاری و خشک‌سالی، تخریب خانه‌های شهروندان در دو دهه جنگ طالبان، سبب شده است که هزاران تن به مناطق مختلف بلخ، به‌ویژه مزار شریف بی‌جا شوند. براساس آمارهای طالبان، 25 هزار تن از مناطق مختلف بلخ و ولایت‌های همجوار به این ولایت بی‌جاشده‌‌اند که اکثر آن‌ها در هفت کمپ زنده‌گی می‌کنند. اکنون این شمار از بی‌جاشده‌گان می‌گویند که به علت زنده‌گی در زیر خیمه، زمستان‌های سرد و تابستان‌های گرمی را با شکم‌های گرسنه سپری می‌کنند. آنان از طالبان و نهادهای کمک‌کننده بین‌المللی می‌خواهند که به بی‌جاشده‌گان توجه کنند و زمینه را برای بازسازی خانه‌های آنان و ایجاد مشاغل فراهم سازند. هرچند اداره پناهنده‌گان سازمان ملل در شمال گفته است که برای 40 خانواده سرپناه می‌سازد، اما مردم این شمار از سرپناه را برای هزاران بی‌جاشده کافی نمی‌دانند. گفتنی است که شماری از این بی‌جاشده‌گان با پایان یافتن درگیری‌ها، خواستار برگشت به خانه‌های‌شان هستند، اما به علت تخریب آن توسط طالبان، نمی‌توانند به زنده‌گی عادی‌شان بازگردند.
در جریان سال‌های گذشته صدها خانواده به دلیل جنگ و بیم آزار‌و‌اذیت از سوی طالبان، مجبور به ترک خانه‌های‌شان می‌شدند و از مناطق مختلف ولایت بلخ و حتا ولایت‌های همجوار به شهر مزارشریف و حومه‌های آن پناه می‌آوردند. پس از روی‌کار‌آمدن طالبان، بیشتر این بی‌جاشده‌گان به دلیل این‌که خانه‌های‌شان در اثر درگیری‌ها ویران شده، نتوانسته‌اند به مناطق خود بازگردند. علاوه بر این‌ها، صدها خانواده دیگر نیز به علت خشک‌سالی و بیکاری مناطق خود را در جریان دو سال حاکمیت طالبان ترک کرده‌اند و حالا در کمپ‌های مهاجرین حومه‌های شهر مزارشریف زیر خیمه‌ها زنده‌گی می‌کنند.
اکنون این خانواده‌های از فقر، بیکاری و نبود سرپناه شکایت دارند و می‌گویند که در وضعیت بد اقتصادی به سر می‌برند. آنان می‌افزایند که از ماه‌ها و سال‌ها به این‌سو زیر خیمه در هوای گرم و حالت بد صحی زنده‌گی می‌کنند. با این حال به گفته بی‌جاشده‌گان، به مشکلات آن‌ها از سوی گروه حاکم رسیده‌گی نمی‌شود.
امیرخان، باشنده‌گان اصلی ولسوالی دولت‌آباد بلخ، از سه سال به این‌سو در سرمای زمستان و گرمای تابستان زیر خیمه زنده‌گی پر‌دردی را تجربه می‌کند. او به روزنامه 8صبح گفت: «سه سال پیش در منطقه ما بین دولت و طالبان بسیار جنگ شد. هیچ روزی بدون جنگ نبود. از ترس جان خود، با اولادها خانه خود را رها کردیم و مزار آمدیم. چند شب خانه قوم‌ها بودیم. دیگر چاره پیدا نکردیم، بالاخره آمدیم این‌جا خیمه زدیم و روز خود را تیر کردیم. حال خانه‌های ما هم در جنگ‌ها خراب شده است. ما توان آباد کردنش را هم نداریم که پس برویم. این‌جا قریب است که از گرسنه‌گی بمیریم. نه کمکی است و نه پرسان. خدا گفته نشسته‌ایم. کار هم نیست که برویم کار کنیم. حیران مانده‌ایم.»
شاه‌محمد نیز هشت ماه قبل از ولسوالی زاری بلخ بی‌جاشده است و در یک کمپ در جنوب‌غرب شهر مزارشریف زیر خیمه زنده‌گی می‌کند. وی در گفت‌وگو با 8صبح گفت: «هفت نفر نان‌خور هستیم. چیزی برای خوردن نداشتیم. گفتیم می‌رویم مزار که از خنکی و گرسنه‌گی نمیریم. زمستان بود که این‌جا در کمپ زیر خیمه آمدیم. اول که چیزی نمانده بود یخ‌بندان ما را بکشد. بعدش هم هوای گرم به جان ما آمد. باور کنید ما به امید کمک آمدیم، مگر هیچ کمکی به ما نرسید. چند بار تجار همین‌جا آرد و روغن و برنج آوردند که خیر ببینند. دیگر هیچ کمکی از دفترها به ما نکرده‌اند. همین‌گونه بیچاره به امید خدا نشسته‌ایم که چه می‌شود.»
در همین حال، دفتر مطبوعاتی وزارت مهاجرین و عودت‌کننده‌گان تحت کنترل طالبان با نشر خبرنامه‌ای گفته است که لاچین حسنوا، رییس اداره پناهنده‌گان سازمان ملل متحد در زون شمال، در دیدار با مقام‌های طالبان در بلخ، از آغاز کار بخش دوم کارخانه قالین‌بافی و ایجاد سرپناه برای 40 خانواده بی‌جاشده در شهرک قالین‌بافان شهر مزارشریف خبر داده است. موضوع ایجاد سرپناه برای خانواده‌های بی‌جاشده در بلخ در حالی از سوی رییس اداره پناهنده‌گان سازمان ملل مطرح می‌شود که با گذشت هر روز به علت خشک‌سالی، افزایش نرخ بیکاری، برگشت اجباری مهاجران از کشورهای همسایه و ده‌ها چالش دیگر، بر شمار بی‌جاشده‌گان در ولایت بلخ افزوده می‌شود.
سهیل سرداری (نام مستعار) یکی از استادان دانشگاه، به این باور است که برنامه‌های کوتاه‌مدت و محدود سازمان‌های بین‌المللی در افغانستان هیچ دردی را برای این بی‌جاشده‌گان درمان نمی‌کند. او گفت: «برداشت ما این است که یا سازمان‌های بین‌المللی اراده‌ای برای کمک به نیازمندان ندارند، یا هم محدودیت‌هایی از سوی طالبان وجود دارد که این نهادها را اجازه کار نمی‌دهند. اگر چنین نیست، شما ببینید که چگونه بر ملت گرسنه و برهنه ما تمسخر می‌کنند. از میان هزاران خانواده که همین اکنون دنبال یک لقمه نان جان می‌دهند، در گرمای سوزان و سرمای زمستان در زیر خیمه‌ها افتاده‌اند و برای کمک فریاد می‌زنند، اداره پناهنده‌گان سازمان ملل می‌آید و برای 40 خانواده سرپناه می‌سازد. این چه عدالتی است؟ مردم افغانستان به‌گونه واقعی نیازمند کمک هستند و نهادهای بین‌المللی اگر واقعا برای مردم کار می‌کنند، پس باید برنامه‌های جامع و بنیادی را روی دست گیرند تا برای شهروندان شغل ایجاد شود و از زیر خیمه‌های سوزان بیرون کشیده شوند.»
همزمان با این، مقام‌های طالبان در اداره مهاجرین ولایت بلخ می‌پذیرند که بیش از 25 هزار خانواده بی‌جاشده از مناطق مختلف ولایت بلخ و ولایت‌های همجوار در حال حاضر در هفت کمپ به شمول کمپ ابودوجانه، کمپ البرزیان، کمپ جعفریه، کمپ یونیک و کمپ حضرت بلال در زیر خیمه‌ها زنده‌گی می‌کنند.
گفتنی است که با به قدرت رسیدن دوباره طالبان در افغانستان، هزاران تن از شهروندان بیکار و خانه‌نشین شده و این موضوع سبب شده است که در جریان دو سال گذشته فقر افزایش یابد. از سوی دیگر، خشک‌سالی‌های پیهم نیز سبب شده است که مردم به علت نبود آب آشامیدنی به مناطق دیگر بی‌جا شوند. این در حالی است که خانه‌های تعدادی از شهروندان به دلیل دو دهه جنگ طالبان تخریب شده است و آنان توان بازسازی ندارند.
