فراهم شدن زمینه‌ها‌ی امنیتی برای بازسازی منار جام
سیدحسن حسینی
منار جام در ولایت غور پس از ماه‌ها، از محاصره‌ی جنگ‌جویان طالب نجات یافت و حالا امیدها برای بازسازی این سازه‌ی تاریخی رونق یافته است. نیروهای امنیتی توانستند در روزهای پایانی هفته‌ی گذشته در ادامه‌ی عملیات زمینی و هوایی «ضرب ظفر ۱۷»، جنگ‌جویان طالب را از اطراف این سازه‌ی باستانی متواری کنند.
منار جام در حالی از دست طالبان نجات پیدا کرده که روستاها و مناطق اطراف این منار از حدود شش ماه به این طرف زیر کنترل مستقیم طالبان قرار داشت. بر پایه‌ی گزارش‌های متعدد، نزدیک به ۵۰۰ نیروی جنگی طالبان در اطراف منار جام از ماه‌ها به این‌طرف در ایجاد ناامنی دست داشتند.
به گفته‌ی مسوولان محلی، همین اکنون نیروی کافی برای تامین امنیت منار جام و روستاهای اطراف آن وجود دارد و به زودی یک قطعه‌ی خاص تامین حفاظت آبده‌های باستانی به این منطقه اعزام می‌شود.
باورها در اداره‌ی محلی غور بر این است که با اعزام شدن نیروی کافی برای تامین امنیت منار جام، خوش‌بینی‌ها برای بازسازی آن افزایش می‌یابد.
قطعه ۰۱۲ اعزام شود
دگروال محمود اندرابی، رییس لوای نظم عامه در ولایت غور در صحبت با روزنامه‌ی ۸صبح گفت که عملیات «ضرب ظفر ۱۷» در همکاری با نیروهای خیزش مردمی در روستاهای «بیدان و مرغک‌ها» که در اطراف منار تاریخی جام است توانست جنگ‌جویان طالبان را از مناطق‌شان عقب بزند.
به گفته‌ی آقای اندرابی قرار است وزارت داخله در هم‌آهنگی با وزارت اطلاعات فرهنگ کشور، قطعه‌ی ۰۱۲ را که مسوول تامین امنیت آبدات تاریخی است، به این منطقه اعزام کند.
او وعده سپرد که همین اکنون هیچ مشکل امنیتی برای بازسازی منار جام وجود ندارد و نیروهای امنیتی آماده‌گی کامل برای انتقال مواد مورد نیاز به منطقه‌ی منار جام و تامین امنیت روند اجرایی کردن طرح بازسازی این منار تاریخی را دارند.
در سوی دیگر عبدالحی خطیبی، سخنگوی والی غور به روزنامه‌ی ۸صبح می‌گوید که همین اکنون شرایط بحرانی امنیتی که چندی پیش در اطراف منار جام وجود داشت، از بین رفته است.
او تاکید می‌کند که در آخرین اقدام، اداره‌ی محلی غور از مقام‌های مرکزی درخواست کرده است که برای بازسازی و نگهداری منار جام آستین بر زنند.
شورای ولایتی غور هم به این نظر است که با افزایش نیروی امنیتی، برنامه‌ی حفاظتی از منار تاریخی جام باید آغاز شود.
فضل‌الحق احسان، رییس شورای ولایتی غور می‌گوید که شمار نیروهای امنیتی که فعلا برای تامین امنیت منار جام اعزام شده‌اند، کم است و برای تامین امنیت بیشتر، نیاز به اعزام نیروی بیشتر احساس می‌شود. آقای احسان تاکید می‌کند که در کنار نیروهای خیزش مردمی، نیاز است که وزارت امور داخله با اقدام فوری برای جابه‌جا کردن نیروی بیشتر، زمینه‌ی کار اجرایی برای بازسازی کهن‌ترین مناره‌ی جهان را فراهم کند.
خواستیم نظر ریاست اطلاعات و فرهنگ ولایت غور را در مورد قدم‌های وزارت اطلاعات و فرهنگ در راه نگهداری و عملکرد این وزارت برای حفاظت از منار جام با خود داشته باشیم، اما با تلاش زیاد موفق به برقراری تماس با مسوولان آن اداره نشدیم.
منار جام بی‌طرف باشد
گفتنی است که پیش از این گزارش‌هایی نشر شده بود که برخی از تفنگ‌داران شناخته نشده، زمین‌های اطراف منار جام را به هدف یافتن اشیای قدیمی و گران‌بها کندوکاو کرده بودند. هر چند معلوم نشد که در نهایت این افراد به چه چیزی دست یافتند، اما فعالان مدنی در ولایت غور این اقدام را نکوهش کردند.
حسن حکیمی، فعال مدنی در ولایت غور، به این نظر است که حفاظت از منار تاریخی جام تنها وظیفه‌ی دولت نیست، بلکه گروه طالبان هم نباید چشم به ویرانی آن داشته باشد. به گفته‌ی او، دره‌ی جام به صورت کامل باید جزو مناطق بی‌طرف شناخته شود تا به این ترتیب این مناره‌ی عظیم از گزند ناامنی در امان بماند.
یونسکو به وعده‌اش وفا کند
«یونسکو» یا سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد وعده‌ی اختصاص دو میلیون دالر امریکایی برای بازسازی منار جام را داده بود. دولت افغانستان هم از کنار گذاشتن بودجه‌ای هر چند نامشخص برای حفاظت از این بنای تاریخی خبر داده بود.
به رغم این وعده‌ها اما ظاهراً افزایش تهدیدهای امنیتی و حضور گسترده طالبان جنگ‌جو در آن منطقه، نگذاشت حتا نخستین گام‌ها برای حفاظت از منار برداشته شود. در همین حال از سرنوشت مبلغی که دولت و یونسکو وعده‌ی پرداخت آن را داده بودند، نیز خبری در دست نیست.
با تمام این‌ها فعالان مدنی از یونسکو و دولت خواهان وفا به عهدهای‌شان هستند. نجیب‌الله نظری، از فعالان مدنی در غور می‌گوید که یونسکو باید به وعده‌ای که سپرده بود، وفا کند. آقای نظری فرصتی که هم اکنون برای منار جام پیش آمده را غنیمت شمرده و می‌افزاید که دولت هم باید از شعار به عمل تغییر عملکرد نشان دهد.
منار تاریخی خشتی جام از شاهکارهای صنعت معماری قدیم به شمار می‌رود. این میراث فرهنگی افغانستان پس از قطب منار در دهلی، بلندترین سازه خشتی جهان محسوب می‌شود.
منار جام از معدود آثار تاریخی ثبت شده افغانستان در سازمان یونسکو است، اما جنگ و رسیده‌گی نکردن حکومت به میراث‌های فرهنگی در سال‌های اخیر، این بنای خشتی بزرگ جهان را با خطرات جدی روبه‌رو ساخته است.
باستان‌شناسان معتقد اند «قطب منار» در هند که بلندای آن به ۷۳ متر می‌رسد، نیز با الهام از منار جام غور در اوایل سده‌ی سیزدهم ساخته شده است. رسانه‌های بین‌المللی از جمله نیویارک‌تایمز از برج جام به عنوان بنای با‌ارزش فراتر از مرزهای افغانستان یاد کرده‌اند.
با این وصف بیم آن وجود دارد که اگر دولت به موقع عمل نکند، با فرا رسیدن فصل زمستان، مسیرهای منتهی به منار جام بسته شود و دوباره مانند اواخر سال گذشته و بهار امسال، سرازیر شدن سیلاب به آن صدماتی وارد کند.
این منار که بارها با سیلاب و ناملایمات جوی جنگیده است، اکنون خسته و کوفته منتظر اجرایی شدن بازسازی‌اش است تا برای اندکی هم که شده، رمق گذشته‌ی دوران باشکوهش را تجربه کند.
