طالبانیزم او له ښځو څخه کرکه
په دې وروستیو کې طالبانو د خپل غایب مشر ملا هبت الله په حکم په پوهنتونونو کې هم د نجونو پر زده کړو بندیز ولګاوه. تر دې مخکې، څنګه چې دوی واک ته ورسېدل، طالبانو له شپږم ټولګي پورته نجونو ښوونځیو دروازې وتړلې. څه باندې یوه اوونۍ وړاندې ۸صبح ورځپاڼې یو سند خپور کړ چې ښيي د طالبانو د ښوونې او روزنې او لوړو زده کړو کمېسیون د جمهوریت په دوره کې د ښوونیز نصاب په اړه مفصل راپور چمتو کړ، د دې پر بنسټ د افغانستان د پوهنې او لوړو زده کړو په نصاب کې د طالبانو د خوښۍ او نړۍ ته د دوي له لیدلوري سره سم عمومي بدلونونه رامنځته شوي.
د دې موضوع په اړه، مناسبه ښکاري چې یو څو ټکو ته اشاره وکړو:
۱. د طالبانو له واکمنېدو د یو نیم کال په تېرېدو تل یو شمېر کسانو هڅه کړې چې د خلکو په منځ کې دروغجنې هیلې پیدا کړي او د طالبانو لخوا تر شپږم ټولګي پورته د نجونو پر زده کړو بندیز لګول لنډمهاله دي او ډېر ژر به منځني ښوونځي او عالي لېسې د زده کونکو پر مخ پرانستل شي. داسې برېښي چې دا ډول توجیهات په قصدي او غیر قصدي توګه پر طالبانو د فشار د کمولو او د دغې ډلې د مخ د سپینولو په خاطر ترسره شوي او د دغې ډلې د تعلیم ضد شکل ښودلو راکمولو ګې مرسته کړې ده. خو د طالبانو له نوي اقدام سره دا څرګنده شوه چې دغه دروغجنې هيلې په حقيقت کې ريښې نه لري او د پوهنې او لوړو زده کړو په ډګر کې به ډېر ژر مثبت بدلون رانشي، بلکې له شواهدو څخه څرګندېږي چې هغه ښځينه زده کوونکي چې بهر ته زدکړو لپاره نه شي تللی ترڅو له افغانستانه بهر خپلو زده کړو ته دوام ورکړي، مجبوري دي چې په خپلو کورونو کې پاتي شي او بې تعليمه رالوي شي او له يوه غمجن او تياره راتلونکي سره مخ شي. بې له شکه چې په دې خاوره کې د نجونو د یوه نسل بې سواده او بې تعلیمه ګېدل ناوړه پایلې لري چې پای یې معلوم ندی.
۲. د حالاتو یوه بله کتونکي ډله تل هڅه کوي ترڅو دا ثابته کړي چې د نجونو د تعلیم په اړه د طالبانو د مشرانو ترمنځ جدي اختلاف موجود دی. زلمي خلیلزاد هم په دې وروستیو کې دا خبره کړې او له هغو طالب مشرانو یې غوښتي چې د نجونو پر زده کړو له بندیز سره موافق نه دي چې خپل غږ دی پورته کړي او خپل مخالفت دې څرګند کړي. دا خلک غواړي چې د دې ټکي په وړاندې کولو سره طالبان په «منځلاري طالبانو» او «اورپکو طالبانو» وویشي. له کلونو راهیسې یو شمېر سیاسي فعالان او کارپوهان چې په یو نه یو ډول طالبانو ته ځان نږدې بولي او هڅه کوي چې د طالبانو د څېرې بد شکل کم رنګه وښایې له دې تقسیم بندی څخه کار اخلي. پدې ټکي د ټینګار له امله، دوی د یو شمیر خلکو په غولولو کې لاس لري او د طالبانو په چلند کې د بدلون هیله ورکړی. خو هر هغه څوک چې د طالبانو له جوړښت سره اشنا وي پوهېږي چې د طالبانو د رهبرۍ تصمیم په کندهار کې د څو کسانو په لاس کې دی او که د طالبانو په لوړ پوړو چارواکو کې څوک پر امیرالمومنین نیوکه لري، د هغه مخالفت به هیڅ ځای و نه نیسي او هیڅ به بدل نه کړي. په داسې حالت کې د منځلارو او افراطي طالبانو په اړه خبرې بې معنا دي او هېڅ اغېز نه لري. دا باید تل په یاد ولرو چې د طالبانو په ډله کې تصمیم نیول خورا مرکزي او د کندهار په کچه وي.
۳. اوس چې طالبانو توره تړلې ده او له محافظه کارۍ او مصلحت پرته یې د نجونو له تعلیم سره خپل مطلق مخالفت اعلان کړی، اوس هم ځینې خلک هڅه کوي چې په خپلو تحلیلونو کې د طالبانو دې پرېکړې ته سیاسي رنګ ورکړي او دا د دې ډلې د رسمیت پیژندلو په لور یوه هڅه ګڼي. دغه شمېر شنونکي په دې باور دي، چې طالبان د پردې تر شا هغو تړونونو ته په پام سره، چې له امريکا سره يې کړي، تمه لري، چې د واک د بيا ترلاسه کولو پر مهال به دغه هېوادونه دوي په اسانۍ سره په رسمیت وپیژني، خو امریکا او متحدینو یې د طالبانو د رژیم له نسکوریدو یو نیم کال وروسته هم دغه ډله په رسمیت نه ده پیژندلې او آن د ځینو بندیزونو په لګولو سره لا هم پر طالبانو خپل فشار ته دوام ورکوي، که څه هم د اونۍوارو نغدو مرستو په لیږلو سره، دوی په عملي توګه د طالبانو د رژیم د اقتصاد د سقوط مخه نیسي. د دې شننې پر بنسټ، طالبان د افغان ښځو د زده کړې مسله د فشار د یوې وسیلې په توګه کاروي ترڅو د نړیوالې ټولنې باج واخلي او لویدیځ هیوادونه دې ته اړ کړي چې له دې ډلې سره رغنده او رسمي اړیکه ونیسي. دا تحلیل په دې څو ورځو کې دومره تکرار شوی چې ګواکې دا یو مطلق حقیقت دی او په اړه یې شک کول ځای نلري. خو زما په اند دا تحليل د تېرو تحليلونو تسلسل دی او غواړي په يو ډول د ښځو د زده کړو د منع کولو په برخه کې د طالبانو د بدنامی مخه ونیسي. اصلي خبره دا ده چې که ټاکل شوي وي نړیواله ټولنه طالبان په رسمیت وپېژني، د طالبانو لخوا د ښځو ضد کړنې نه یوازې دا چې په دې برخه کې مرسته نه کوي، بلکې د نړۍ هېوادونه نور هم د طالبانو په رسمیت نه پیژندني کلک هوډ ته تشویق کوي. د یو داسې رژیم په رسمیت پیژندنه چې له خپلو اتباعو سره یې ظالمانه چلند کړی او ښځې او نجونې یې د ټولنې له صحنې څخه په بشپړه توګه ایستلي وي، د هر هیواد له خوا به پرې نیوکې وشي او هغه هیواد به تر اخلاقي فشار لاندې راولي.
۴. دا غوره ده چې د تریخ واقعیت سره مخ کېدو څخه ویره ونه کړئ او د ناورین ریښه په سمه توګه ومومئ. حقیقت دا دی چې طالبان په اصل کې په ټولنه کې د ښځو له شتون سره مخالف دي او د ښځو تعلیم ته چې په ټولنه کې د ښځو د معنوي شتون اساس دی هیڅ پروا نه کوي او دا معنوي شتون په ټولنه کې د دوی د تسلط لپاره په اوږده مهال کې د سر دردی لامل کیدای شي. طالبان د یوه داسې جریان استازیتوب کوي چې له کلیو څخه راپورته شوی او له عصري بڼې او ښاري ژوند سره دښمني لري. دغه حرکت د شاه امان الله له وخته را په دې خوا میدان ته راغلی او په دې یوه پیړۍ کې یې چې کله هم فرصت موندلی، خپلې پنجې او غاښونه یې ښودلي دي. دا جریان د هیواد په شمال او سویل دواړو کې شتون لري. بې له شکه چې دا پدیده ښايي د افغانستان په جنوبي سیمو کې چې د طالبانو اصلي ټاټوبی دی، زیاتې ریښې ولري او پیاوړی وي. طالبان غواړي د خپل شاته پاتی کلیوالي چاپیریال فوسیلي تجربې او ارزښتونه په ټوله ټولنه کې عمومي کړي او هغه ارزښتونه او تجربې په ښارونو هم مسلطې کړي.
ورېځې، باد، سپوږمی، لمر او اسمان لاسونه سره يو ځای کړل او د افغان ولس پر سرنوشت يې د ماډرنيزم ضد او قبايليزم واکمني ته لا رهواره کړه. په اوسني حالت کې د بدلون لپاره لومړی ګام دا دی چې وضعیت په سمه توګه وپیژندل شي او د غلطو ادرسونو په ورکولو سره د خلکو ذهن ګمراه نشي. دا حقیقت چې موږ وینو چې طالبان د خپلو ناوړه او ظالمانه کړنو د توجیه لپاره آیاتونه او روایات په ګوته کوي دا حقیقت نه بدلوي چې دوی د مذهب په نوم خپل قومي او ښاري ضد نظرونه تنظیموي. د پام وړ خبره دا ده چې دوی په دې کار کې هم بې کفایتي کوي او دومره پوهه او علمي وړتیا نه لري چې د خپلو جاهلانه او علم ضد کړنو لپاره په بریالیتوب سره دیني جواز پیدا کړي. د طالبانو د لوړو زده کړو وزیر په خپله ټویټر پاڼه کې د نجونو له زده کړو سره د خپل مخالفت د توجیه کولو لپاره یو دروغ او موضوعي حدیث را نقل کړې ده. دا ځکه چې دوی د دیني متنونو د پوهې له ابتدایې مهارتونو سره هم بلد نه دي او فکر کوي چې کوم حدیث چې په متن کې یا د زاړه کتاب په حاشیه کې موندل کیږي د دوی د کار لپاره دیني اساس پیدا کولی شي. د طالبانو د لوړو زده کړو د وزیر دا کار سړي ته هغه کیسه ور یادوي چې د شوروي د اشغال پر وړاندې د افغانانو د جګړې پر مهال پېښه شوې وه. د جهاد په وخت کې د افغانستان په یوه لري پراته کلي کې له یوه مشهور ملا څخه وپوښتل شول: ایا پلانی روایت صحیح دی او ایا د اساس په توګه کارول کېدای شي؟ ملا ځواب ورکړ: «که دا حدیث په چاپ شوي کتاب کې وموندل شي، صحیح او سم روایت دی.» البته د دې امکان هم شته چې طالب چارواکي پوهېږي چې د نجونو له تعلیم سره په مخالفت کې د دوی دیني اسناد ضعیف او بې اساسه دي او کومه قانوني بڼه نلري چې د شرعي حکم اساس وګڼل شي، خو دوی د بې وسۍ هغه مرحلې ته رسېدلي لکه یو کس چې د ډوبېدو په حالت کې وي او هر بوټي ته لاس اچوي.
