واکنش‌ها به تغییر نصاب آموزشی؛ اقدام طالبان خانه‌برانداز و تروریست‌پروری است
طالبان در جریان یک‌ونیم سال گذشته، دروازه‌های مکتب‌های متوسطه و لیسه را به روی دختران مسدود کرده‌اند. آنان پس از فشارهای داخلی و خارجی مبنی بر بازگشایی مکتب‌های دخترانه، استدلال کرده‌اند که با تغییر نصاب آموزشی، دروازه‌های مکتب‌ها به روی دختران باز خواهد شد. مقام‌های وزارت معارف طالبان از این پیش خاطرنشان ساخته بودند که نصاب آموزشی زیر کار است و به‌زودی بازنگری خواهد شد، اما جزییات تغییرات را تاکنون همه‌گانی نساخته‌اند.
اکنون روزنامه ۸صبح به گزارش «کمیته بازنگری نصاب مکاتب عصری» طالبان دست یافته که در آن طالبان علاوه بر حذف برخی از مضامین آموزشی، ملاحظه‌ها و پیشنهادهایی را در مورد محتوای کتاب‌ها مبتنی بر ایدیولوژی خود ارایه کرده‌اند. با این حال شماری از آموزگاران، سیاست‌مداران، نهادهای حقوق بشری و شهروندان کشور این اقدام طالبان را «خانه‌برانداز و تروریست‌پروری» توصیف می‌کنند و از جامعه جهانی می‌خواهند که با آوردن فشارهای مضاعف بر طالبان، مانع تطبیق این سیاست شوند.
گزارش تحقیقی روزنامه ۸صبح نشان می‌دهد که اعضای کمیته بازنگری نصاب مکاتب عصری طالبان قصد دارند «خون‌ریزی و نفرت» را وارد نصاب آموزشی کشور بسازند. براساس این گزارش، طالبان حذف تصاویر ذی‌روح، تشویق به جهاد، نفی مردم‌سالاری و حقوق بشر، ستیز با جهان غیراسلام، بیگانه‌پنداری اهل تشیع، منع تجلیل نوروز، حذف تصاویر و معلومات دانشمندان غربی را از مهم‌ترین نکات مورد بازنگری نصاب آموزشی خوانده و به رهبری این گروه پیشنهاد کرده‌اند که موارد یاد‌شده حذف شود. این گزارش با واکنش‌های تند و گسترده سیاست‌مداران، فرهنگیان و بیشتر شهروندان کشور مواجه شده است. شماری از سیاست‌مداران این تغییرات را «انقلاب ارتجاعی و تقلیل‌زنی به شئ» نامیده‌اند.
واکنش آموزگاران
بانو کریمی، آموزگار یکی از مکتب‌های دولتی در هرات است. او می‌گوید که یافته‌های گزارش روزنامه ۸صبح از نصاب آموزشی طالبان، برایش تکان‌دهنده بوده است. او تاکید می‌ورزد که شهروندان افغانستان خواستار غیرسیاسی شدن نصاب آموزشی معارف‌اند.
این آموزگار می‌افزاید: «خواست مردم افغانستان این است که نصاب تعلیمی و یا کتب درسی وزارت معارف باید به‌شکل گذشته باشد. مطالب و محتوای کتاب‌ها حذف نگردد. برای رشد و پیشرفت یک جامعه تمرکز باید روی معارف همان کشور باشد. زمانی یک کشور به رشد ذهنی و فکری دست می‌یابد که دانش‌آموزان دانش امروزی و بشری را بیاموزند.» به گفته او، بسیاری از کتاب‌هایی که در سال جاری از مرکز به ولایات ارسال شده، به دلیل درج عکس زنان، اجازه توزیع نیافته است.
شمایل (نام مستعار) آموزگار دیگری در شهر کابل است. او می‌گوید که تغییر نصاب کنونی با وجود داشتن کلیشه‌های ضد زن در شرایط موجود «غنیمت» بوده است. به گفته او، اگر تغییرات مورد نظر طالبان عملی شود، کشور عملاً معیارهای آموزش مدرن را از دست می‌دهد. این آموزگار به این باور است که تغییر نصاب با پیشنهادهای کنونی برای معارف کشور و نسل‌های آینده نگران‌کننده و ویرانگر است. او از مردم افغانستان و جامعه جهانی می‌خواهد که در قبال این سیاست طالبان بی‌تفاوتی اختیار نکنند و نگذارند افغانستان به گذشته تاریک‌تر برگردد.
کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان
کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان از تغییر نصاب آموزشی توسط طالبان به‌شدت ابراز نگرانی کرده است. نعیم نظری، سرپرست کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، در گفت‌وگو با روزنامه ۸صبح، این‌گونه تغییر نصاب آموزشی را «نهادینه‌سازی تفکر خشونت و ترور» عنوان می‌کند. آقای نظری معتقد است که این تغییر «می‌تواند اثرات بی‌نهایت منفی بر برایند آموزش و پرورش و نسلی که از این نصاب بهره می‌گیرد، داشته باشد.» از نظر سرپرست کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، با شناختی که از ماهیت گروه طالبان وجود دارد، انتظار کار بهتر از آن‌ها نمی‌رود. او می‌گوید این مسوولیت جوامع ملی و بین‌المللی است که نگذارند بیشتر از این شاهد تغییرات منفی در عرصه‌های مختلف زنده‌گی جمعی باشیم.
آقای نظری پیامدهای تغییر نصاب آموزشی از سوی طالبان را نگران‌کننده می‌خواند و می‌گوید که این اقدام طالبان می‌تواند «تفکرات تروریستی و خشونت‌محور را نهادینه سازد، سبب تفرقه بزرگ ملی در درون اجتماع ملی افغانستان شود، مناسبات افغانستان را با جامعه بین‌المللی بیشتر مختل سازد، کرامت انسانی را به چالش بکشاند و فرصت‌ها را برای زنده‌گی انسانی محدود و محدودتر کند.» سرپرست کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان می‌افزاید: «ما جداً نگران هستیم و از ساختارهای مهم بین‌المللی مثل یونیسف، یونسکو و سایر نهادهای سازمان ملل که در زمینه فعال‌اند، می‌خواهیم که بر سیاست‌گذاران جامعه بین‌المللی فشارهای بیشتر وارد کنند.» آقای نظری خواستار بازتعریف مناسبات جامعه بین‌المللی با طالبان است و تاکید می‌ورزد: «مناسبات جامعه بین‌المللی یک بار دیگر بازتعریف شود و فشارهای زیادتری بر این گروه وارد گردد تا نتوانند با تغییر منفی در نصاب تعلیمی، برای نهادینه‌سازی خشونت، دیگر‌انگاری و اندیشه‌های ضد حقوق بشر و ضد دموکراسی، چالش‌های بیشتری را فراراه توسعه و ترقی مردم و کشور ما خلق کنند. این تصمیم طالبان می‌تواند اثر منفی برای کشورهای منطقه و جامعه جهانی نیز داشته باشد.»
سرپرست کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان به این باور است که طالبان در این مدت به هیچ‌یک از مطالبات «جامعه ملی و بین‌المللی» پاسخ مثبت ارایه نکرده است. او ابراز تاسف می‌کند که جامعه بین‌المللی در چنین وضعیت ناگوار هم با توجه به سازوکارهایی که در نظام بین‌المللی وجود دارد، اقدام قابل قبولی نمی‌کند.
آقای نظری تاکید می‌ورزد که جامعه بین‌المللی در سطح شورای امنیت سازمان ملل متحد، شورای حقوق بشر و سایر ساختارهایی که در این زمینه وجود دارد، می‌تواند گام‌های موثر در راستای پاسخگو‌سازی طالبان بردارد. او می‌افزاید: «متاسفانه تاکنون توقع مردم افغانستان از جامعه بین‌الملل برآورده نشده و به قضیه افغانستان صرفاً و صرفاً از دید منفعت سیاسی قدرت‌های بزرگ، نگریسته می‌شود و حقوق بشر، ارزش‌های دموکراتیک و موضوعاتی که برای تامین نظم امنیت بین‌المللی پایه‌ای و ریشه‌ای شناخته می‌شود، کمتر مورد توجه ساختارها و سیاست‌گذارهای بین‌المللی قرار می‌گیرد. این‌گونه رویکردها، سخت نگران‌کننده است.»
سیاست‌مداران و دیپلماتان
دکتر رنگین دادفر اسپنتا، وزیر امور خارجه و مشاور پیشین جمهوری اسلامی افغانستان، این اقدام طالبان را «مدرسه انتحاری‌پرور» توصیف کرده است. آقای سپنتا در توییتی نگاشته است: «ما با یک انقلاب عظیم ارتجاعی روبه‌رو هستیم؛ انقلابی که جامعه را هزار سال به عقب خواهد برد. با طرح بدوی‌ترین باورها زنان جامعه را به شئ تقلیل دادند و حال با این نصاب تعلیمی یک جامعه را تا سطح یک مدرسه انتحاری‌پرور تقلیل می‌دهند.» مشاور امنیت ملی سابق افغانستان تاکید کرده است: «فرزندان ما به کسب دانش‌های امروزی و بشری نیاز دارند.»
منیژه باختری، سفیر افغانستان در اتریش، این اقدام طالبان را «دست‌کاری مزدورانه نصاب تعلیمی و تحصیلی» به سود یک ایدیولوژی خاص خوانده است. خانم باختری افزوده است: «یکی از شاخصه‌های نظام استبدادی و عقب‌گرا، تغییر و دست‌کاری مزدورانه نصاب تعلیمی و تحصیلی به نفع یک ایدیولوژی یا تفکر است.» سفیر افغانستان در ناروی می‌افزاید: «طالبان با تغییر نصاب تعلیمی مکاتب، دست به توزیع عادلانه جهل می‌زنند و با همگون‌سازی نصاب با تفکرات نادرست و دور از ارزش‌های انسانی، خطر تربیت خشونت‌بار نسل‌های آینده افغانستان را به میان می‌آورند.»
خانم باختری تاکید ورزیده است: «شاگردان و دانشجویان حق دارند دانش و علم را به دور از هر گونه ایدیولوژی از جمله تفکرات سلفی، دیوبندی، بنیادگرایی و افراطیت بیاموزند. حذف یک‌سری مضامین از نصاب درسی، جفایی بزرگ به اطفال و جوانان است. تعلیمات مدنی و فرهنگ از مضمون‌های مهم و جامعه‌سازند و هنر رسامی صورت ظریف و قشنگ استعداد انسانی است که در استحاله انسان از حیوانیت به آدمیت نقش مهم و شگرفی داشته است.»
سفیر افغانستان در اتریش افزوده است: «خصومت با عکس زنده‌جان، مجسمه‌ها و لباس‌های رسمی و بیگانه‌هراسی، ریشه در بلاهت کژفهمی از درک درست هنر، فرهنگ و تاریخ دارد.» او حذف تصاویر اناتومی بدن انسان و تشویق دانش‌آموزان به جنگ و خون‌ریزی و خشونت را نگران‌کننده خوانده است. خانم باختری گفته است که «طالبان با فروکاست هنر، مدنیت و تعاملات مثبت انسانی به ضد ارزش‌ها با سرنوشت میلیون‌ها شهروند افغانستان و با فرهنگ و هنر و انسانیت و بالاخره با تبسم شادی و زنده‌گی ستیزه‌جویی می‌کنند.»
باری سلام، مشاور وزارت خارجه حکومت پیشین، در واکنش به طرح تغییر نصاب آموزشی معارف از سوی طالبان گفته است: «با خواندن این گزارش، خواب از چشم‌تان خواهد پرید و آرزو خواهید کرد که ای کاش طالبان پسران را نیز از مکتب خواندن و دانشگاه رفتن منع کنند.»
شماری از رسانه‌های فارسی‌زبان نیز گزارش روزنامه ۸صبح را انعکاس داده‌اند. افغانستان انترنشنال با تدویر برنامه‌های تلویزیونی و گزارش‌های خبری این موضوع را به‌شکل ویژه پوشش داده است. بی‌بی‌سی فارسی و روزنامه اطلاعات روز که اکنون در تبعید فعالیت می‌کند، نیز یافته‌های این گزارش تحقیقی را انعکاس داده‌اند.
افغانستان انترنشنال
شبکه تلویزیونی «افغانستان اننترنشنال» با نشر گزارشی زیر نام «نسخه طالبان برای مکاتب؛ آموزش ترس و پرورش مرگ» گفته است که بسیاری از مردم آرزو می‌کنند مکتب‌ها بسته بماند؛ زیرا از فرستادن کودکان‌شان به مکتب‌های زیر مدیریت طالبان هراس دارند. در گزارش گفته شده که علاوه بر حذف برخی از مضامین، بخش‌هایی از مفاهیم علمی و تاریخی «جعل» شده است. سردارمحمد رحیمی، معین وزارت معارف حکومت پیشین، در گفت‌وگو با افغانستان انترنشنال گفته است: «آن‌ها [طالبان] نصاب آموزشی معارف افغانستان را به‌گونه‌ای شکل می‌دهند که نسل‌های آینده ما به‌گونه‌ای پرورش پیدا کنند که مفکوره‌های طالبانی و رادیکال داشته باشند. تهدید اصلی این‌جا است که اگر این نصاب آموزشی در افغانستان اعمال شود، برای آینده افغانستان دیگر نمی‌توان امیدی داشت.»
بی‌بی‌سی فارسی
بی‌بی‌سی فارسی برخی از یافته‌های روزنامه ۸صبح را در گزارش خبری خود بازتاب داده است. در گزارش بی‌بی‌سی فارسی به نقل از بازرس ویژه امریکا در بازسازی افغانستان که در گزارش ۸صبح نیز آمده، گفته شده است: «کمیسیون آموزشی طالبان روشن می‌کند که این گروه در صدد آوردن تغییرات آموزشی با هدف حذف آن‌چه که نفوذ خارجی می‌داند، از برنامه درسی مکاتب افغانستان است.» بی‌بی‌سی به نقل از وزارت خارجه امریکا گفته است: «این وزارت هنوز هیچ شواهدی دال بر تدوین برنمه درسی طالبان در دست ندارد.»
اطلاعات روز
روزنامه «اطلاعات روز» که در حال حاضر در تبعید فعالیت می‌کند، یافته‌های روزنامه ۸صبح از نصاب آموزشی طالبان را در گزارش خبری خود منتشر کرده است. اطلاعات روز به نقل از گزارش کمیته بازنگری نصاب مکاتب عصری طالبان نوشته است که نصاب آموزشی کنونی «زیر نظر اداره دست‌نشانده کابل» ساخته شده و باید تغییر کند. در این گزارش آمده است که تغییرات طالبان «روند عینی جهاد، جنگ و ویرانی کشور تعبیر شده است.»
واکنش کاربران شبکه‌های اجتماعی
شمار زیادی از کاربران شبکه‌های اجتماعی یافته‌های روزنامه ۸صبح از نصاب آموزشی طالبان را «منشور ظلمت» می‌خوانند. این کاربران با راه‌اندازه هشتگ «نه به منشور ظلمت» بخش‌هایی از یافته‌های گزارش روزنامه ۸صبح را به اشتراک گذاشته و تاکید دارند که نباید از کنار آن به‌ساده‌گی گذشت.
سید‌نجیب‌الله مصعب، یکی از کاربران شبکه‌های اجتماعی، با شریک تصویری از صفحه اول گزارش «کمیته ارزیابی نصاب عصری مکاتب» طالبان، گفته است: «این سند مانیفیست یک تبعیض، تحجر و تروریسم سازمان‌یافته است. نباید از کنار این اقدام طالبان به ساده گذشت. این سند پایه کابوس خانه‌برانداز است.»
زرقا یفتلی، از فعالان حقوق زن، نیز در این مورد واکنش نشان داده است. او در برگه فیس‌بوکش نگاشته است: «آن‌چه گروه افراطی طالب برای نظام آموزشی کشور در نظر گرفته، تربیت یک نسل تروریست، خشونت‌طلب و ضد زن، ضد آزادی و ضد تمام ارزش‌های انسانی و مدنی خواهد بود. زیان عملی شدن این نوع نظام آموزشی، بیشتر از بسته بودن مکاتب خواهد بود.»
شمار زیادی از کاربران شبکه‌های اجتماعی در این مورد واکنش نشان داده و گفته‌اند که نصاب آموزشی باید برای دانش‌آموزان تربیت سالم و احترام به فرهنگ‌های متنوع را آموزش بدهد و دانش‌آموزان بایسته‌های حقوقی و قانونی را فرا بگیرند. به باور شهروندان، این اقدام طالبان می‌تواند افراطیت را در جامعه ترویج دهد و بستر بنیادگرایی دینی را گسترش دهد. از نظر این شهروندان، نصاب آموزشی باید دانایی و آگاهی را تعمیم بدهد و این امر در نظام آموزشی با‌کیفیت و مجهز با دانش مدرن ممکن و میسر است.
