واکنش‌ها به برگزاری نشست دوحه؛ زنان معترض به جاده ریختند
قرار است نشست سازمان ملل متحد با نماینده‌گان ویژه کشورها در امور افغانستان تا یک روز دیگر در پشت درهای بسته در دوحه، پایتخت قطر، بر سر چگونه‌گی تعامل با طالبان برگزار شود. سازمان ملل متحد، طالبان را در این نشست دعوت نکرده است. با این حال، جنبش‌های اعتراضی زنان افغانستان از دبیرکل سازمان ملل متحد خواسته‌اند که برای طالبان «لابی‌گری» نکند. زنان و دختران معترض با حضور در خیابان‌های کابل، برگزاری این نشست بدون حضور زنان را هم‌سویی با سیاست آپارتاید جنیستی طالبان خوانده‌اند. این زنان معترض با صدور قطع‌نامه‌ای طالبان را شایسته به رسمیت شناخته شدن به نماینده‌گی از شهروندان افغانستان نمی‌دانند. آنان تاکید می‌کنند که موضع سازمان ملل متحد در قبال زنان باید قاطع باشد و از مطالبات آنان حمایت واقعی و معنادار صورت بگیرد. از سوی دیگر، شماری از چهره‌های سیاسی نشست دوحه را به نفع ارتقای جایگاه سیاسی طالبان خوانده، از شهروندان افغانستان در سراسر جهان خواسته‌اند که به این اقدام سازمان ملل متحد اعتراض کنند. سازمان ملل اما گفته است که موضوع به رسمیت شناختن طالبان در این نشست مطرح بحث نیست.
سازمان ملل متحد اعلام کرده است که نشستی را به تاریخ ۱ و ۲ می سال روان میلادی در مورد افغانستان در دوحه، پایتخت قطر، برگزار می‌کند. براساس اطلاعات ارایه‌شده از سوی سازمان ملل، آنتونیو گوتریش، دبیرکل این سازمان و نماینده‌گان ویژه کشورهای مختلف در مورد افغانستان پشت درهای بسته گردهم می‌آیند و روی رویکرد واحد برای تعامل با طالبان گفتوگو می‌کنند. پیش از این امینه محمد، معاون دبیرکل سازمان ملل متحد، در دانشگاه پرینستون درباره بحث در مورد احتمال به رسمیت شناختن طالبان در این نشست سخن گفته بود که با واکنش‌های تند و گسترده شهروندان و چهره‌های سیاسی افغانستان مواجه شده است.
واکنش جنبش‌های اعتراضی زنان در مورد نشست دوحه
زنان و دختران معترض، کارزاری را در واکنش به نشست دوحه و روند عادی‌سازی تعامل جهان با طالبان راه‌اندازی کرده‌اند. معترضان با حضور در خیابان‌های کابل و برخی از ولایت‌ها، خواستار برخورد قاطع و جدی سازمان ملل متحد با طالبان شده‌اند. این زنان روز شنبه، ۹ ثور، در شماری از نقاط شهر کابل دست به راه‌پیمایی زده و شعارهایی علیه به رسمیت شناسی طالبان سر دادند. جنبش‌های اعتراضی زنان گفتند که نشست دوحه بدون حضور زنان «تطبیق آپارتاید جنسیتی طالبان» است. زنان و دختران معترض علاوه بر اعتراض در خیابان‌ها، در مکان‌های سربسته نیز دست به اعتراض زده‌اند. معترضان زن در کابل، بغلان، تخار و برخی از مناطق دیگر تاکید کرده‌اند که طالبان حقوق زنان و حقوق بشر را در افغانستان به گروگان گرفته‌اند تا به وسیله آن با جهان معامله کنند. این زنان، طالبان را به نقض گسترده حقوق بشری متهم کرده‌اند. آنان خطاب به سازمان ملل گفته‌اند که به رسمیت شناسی طالبان به معنای به رسمیت شناختن دیکتاتوری، تروریسم و آپارتاید جنسیتی است.
جبنش‌های اعتراضی زنان افغانستان با صدور قطع‌نامه‌ای گفته‌اند که طالبان شایسته‌گی نماینده‌گی از مردم افغانستان را ندارند تا به رسمیت شناخته شوند. در بخشی از قطع‌نامه آنان آمده است: «مردم افغانستان طالبان را یک گروه متحجر و ضد بشری می‌دانند و تا زمانی که مردم کشور، طالبان را نپذیرند، تحمیل شدن آنان را نخواهند پذیرفت.» معترضان در قطع‌نامه شش‌ماده‌ای خویش، از سازمان ملل متحد خواسته‌اند که مطالبات زنان را مورد حمایت قرار دهد و زنان در نشست‌هایی که در موردشان تصمیم گرفته می‌شود، دعوت شوند. در قطع‌نامه زنان تاکید شده است که در صورت به رسمیت شناخته شدن طالبان از سوی سازمان ملل متحد، مسوول نقض حقوق بشری و گسترش تروریسم در افغانستان، سازمان ملل و کشورهای حامی طالبان خواهند بود.
زنان و دختران معترض چه شعارهایی سر دادند؟
زنان و دختران معترض روز شنبه، ۹ ثور، در تظاهرات خیابانی سیاست‌های طالبان در قبال زنان را نکوهش و این گروه را به نقض گسترده حقوق بشر و حذف کامل زنان از جامعه متهم کرد‌ند. «آنتونی گوتریش از لابی‌گری به طالب دست بکش»، «امینه محمد، تروریست را مکن حمایت»، «نشست کشورها در دوحه، تکرار اشتباهات گذشته»، «به رسمیت شناختن طالبان، مساوی به قتل زنان» و «اجلاس دوحه بدون زنان، تطبیق آپارتاید جنسیتی طالبان» از شعارهای کلیدی اعتراض‌های روز گذشته زنان بود. این در حالی است که شمار زیادی از سیاست‌مداران، فعالان سیاسی و مدنی، زنان و دختران معترض نیز با انتشار فراخوانی خواستار لغو نشست سازمان ملل متحد در دوحه شده‌اند. همه گروه‌های اجتماعی انزجارشان را از تلاش‌های سازمان ملل متحد برای تعامل جهان با طالبان، ابراز کرده‌اند. این شهروندان می‌گویند که برای تامین عدالت و آزادی در نقاط مختلف جهان گردهم می‌آیند تا صدای مردم را انعکاس بدهند.
در شعارهای زنان و دختران معترض آمده است: «نهادهای حقوق بشر، نهادهای حقوق زن، شرم بر شما باد که سرنوشت یک ملت را به بازی گرفتید، یک گروه بنیادگرا، افراط‌گرا و گروه زن‌ستیز را دارید به رسمیت می‌شناسید. مگر این گروه چه کار موثری برای مردم افغانستان انجام داده است که امروز شما می‌خواهید آنان را به رسمیت بشناسید؟» آنان طالبان را متهم به جنایت، قتل، سرکوب و کشتار شماری از شهروندان افغانستان کرده و تاکید ورزیده‌اند که این گروه افغانستان را برای شهروندانش به زندان مبدل کرده و هیچ کار موثری انجام نداده است.
فراخوان‌های اعتراضی در سراسر جهان در مورد نشست دوحه
شماری از سیاست‌مداران، فعالان حقوق بشر و به‌ویژه زنان در اکثریت شهرهای مشهور جهان، در پیوند به نشست دوحه فراخوان اعتراضی صادر کرده‌اند. در این فراخوان‌ها گفته شده که مردم افغانستان خواهان تامین حقوق و آزادی‌های مردم، مشارکت سیاسی و برابری جنسیتی هستند. در این فراخوان‌ها همچنان تاکید شده که معترضان انزجار و نفرت خود را در مورد عادی‌سازی وضعیت موجود در افغانستان اعلام می‌کنند. در فراخوان‌هایی که تاکنون همه‌گانی شده، آمده است که شهروندان افغانستان در شهرهای امریکا، آلمان و برخی از نقاط دیگر جهان گردهم می‌آیند.
کدام چهره‌های سیاسی به این فراخوان پیوسته‌اند؟
فراخوان لغو نشست دوحه و عدم به رسمیت شناختن طالبان تاکنون با واکنش‌های گسترده مواجه شده است. پیش از این نیز حدود ۸۱ تن از فعالان مدنی، سیاسی و دانشگاهیان افغانستان در یک نامه سرگشاده به آنتونیو گوتریش، دبیرکل سازمان ملل متحد، خواستار لغو نشست دوحه شده‌اند. آنان گفته‌اند: «ایده دخالت سازمان ملل در تسهیل به رسمیت شناختن یک رژیم سرکوبگر و تروریستی توسط کشورهای عضو سازمان ملل متحد» اقدامی غیر قابل جبران خواهد بود.
در همین حال، محمد محقق، رهبر حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان، با همه‌گانی ساختن فراخوان‌های اعتراضی، از شهروندان کشور خواسته است که با حرکت‌های مدنی «ضد استبداد طالبانی» صدای مردم را به گوش ملت‌های جهان برسانند. او این راه‌پیمایی‌ها را «فریاد علیه مظالم طالبانی» عنوان کرده و خواستار اشتراک گسترده مردم در این اعتراض‌ها شده است.
رهبر حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان گفته است: «حرکت‌های مدنی شما در مقابل انحصار و استبداد طالبانی، نشان‌دهنده بلوغ سیاسی شما است.»
هیله نجیب، فعال حقوق بشر و دختر نجیب‌الله، رییس جمهور پیشین افغانستان است که پدرش به دست طالبان کشته شده است. هیله نجیب نیز در این کارزار اشتراک کرده و در یک نوار تصویری از شهروندان کشور خواسته است که با استفاده از هشتگ انگلیسی (DoNotRecognizeTaliban) در فضای مجازی به این کارزار بپیوندند. او از شهروندان دعوت کرده که پیام‌های تصویری و صوتی را با ضمیمه قطع‌نامه به نشر برسانند تا جهان بداند که در ۱۹ ماه گذشته چه حقوقی از مردم گرفته شده است و چرا طالبان به رسمیت شناخته نشوند.
این فعال حقوق بشر در یک نوار تصویری می‌گوید: «طالبان وطن من، آزادی من و حق من را گرفته‌اند. آنان در حاکمیت دور نخست خود خانواده مرا گرفتند، حالا وطن و هویت مرا گرفته‌اند. من طالبان را قبول ندارم، طالبان برایم مشروعیت ندارند و جهان نباید آنان را به رسمیت بشناسد.»
واکنش کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان
کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان روز شنبه، ۹ ثور، با نشر اعلامیه‌ای گفته است که کشورهای جهان از تعامل با طالبان که خلاف ارزش‌های دموکراتیک، موازین حقوق بشر و حقوق بشردوستانه بین‌المللی و خلاف معیارهای پذیرفته‌شده حقوق و مناسبات بین‌المللی عمل می‌کنند، بپرهیزد. این کمیسیون تاکید کرده که طالبان دشمن ایدیولوژیک حقوق بشر، دموکراسی و به‌ویژه حقوق زنان‌اند. این نهاد افزوده است که طالبان به هدف به رسمیت شناخته شدن و جذب حمایت‌های بشردوستانه، از حقوق زنان به‌عنوان فشار استفاده می‌کنند.
هدف نشست دوحه چیست؟
سازمان ملل متحد پیش از این اعلام کرده است که نشستی به ریاست آنتونیو گوتریش، دبیرکل این سازمان، در پشت درهای بسته در دوحه برای بحث روی چگونه‌گی تعامل با طالبان، برگزار می‌شود. سازمان ملل متحد برگزاری نشست پشت درهای بسته را «گام‌های اولیه» برای «عمل‌گرایی» تعامل با طالبان خوانده است. این نشست در تاریخ ۱ و ۲ می سال روان میلادی با حضور نماینده‌گان ویژه کشورها در امور افغانستان به میزبانی سازمان ملل متحد برگزار می‌شود. با این حال، استیفان دوجاریک، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل، اعلام کرده که طالبان را در این نشست دعوت نکرده‌اند. به گفته او، این نشست روزهای دوشنبه و سه‌شنبه هفته جاری در مورد «تقویت تعامل بین‌المللی پیرامون اهداف مشترک برای یک راه پایدار پیش‌رو در افغانستان» برگزار می‌شود.
چرا برگزاری نشست دوحه واکنش‌برانگیز شده است؟
امینه محمد، معاون دبیرکل سازمان ملل متحد، چندی قبل در دانشگاه پرینستون امریکا گفته بود که در نشست دوحه «گام‌های کوچک» در مسیر به رسمیت شناختن طالبان برداشته خواهد شد. این مقام بلندپایه سازمان ملل همچنان گفته بود: «امیدواریم که گام‌های کوچکی در مسیر به رسمیت شناختن طالبان براساس اصول برداریم، ولی آیا این امر ممکن است، من نمی‌دانم. اما این بحث باید مطرح شود. طالبان آشکارا خواهان به رسمیت شناخته شدن هستند و این اهرمی است که ما داریم.»
آیا موضوع نشست دوحه به رسمیت شناختن طالبان است؟
زنان و دختران معترض، شماری از چهره‌های سیاسی و فعالان مدنی و رسانه‌ای خواستار لغو نشست دوحه شده‌اند. به باور آنان، این نشست به منظور به رسمیت شناسی طالبان برگزار می‌شود، اما سازمان ملل اعلام کرده که موضوع مورد بحث این نشست، به رسمیت شناختن طالبان نیست. استیفان دوجاریک، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل متحد، روز جمعه، ۸ ثور، در یک نشست خبری گفت که این نشست به منظور تقویت مجدد تعامل بین‌المللی به هدف یافتن راه‌حل پایدار برای وضعیت افغانستان است. او گفت که در این نشست در مورد حکومت فراگیر، مقابله با تروریسم و قاچاق مواد مخدر و حقوق زنان بحث خواهد شد. سخنگوی سازمان ملل متحد تاکید کرد: «برای چندمین بار می‌گویم، به رسمیت شناختن [رژیم طالبان] موضوع روی میز نیست.» پیش از این وزارت خارجه امریکا نیز اعلام کرده بود که بحث به رسمیت شناختن طالبان در نشست دوحه، برای این کشور «غیرقابل قبول» است.
نگرانی‌ها از مساله به رسمیت شناخته شدن رژیم طالبان در حالی مطرح می‌شود که طالبان نیز خواستار اشتراک در نشست دوحه شده‌اند. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی این گروه، گفته است: «نماینده‌گی افغانستان [طالبان] باید در آن‌جا باشد تا ما موقف‌گیری خود را داشته باشیم و دوم این‌که موقف کشورها هم باید با افغانستان سازنده و همکاری باشد.»
سازمان ملل متحد در حالی از تقویت تعامل مجدد جامعه بین‌المللی با طالبان سخن می‌گوید که پیش از این دفتر هیات معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) هشدار داده است، در صورتی که ممنوعیت کار زنان در این سازمان رفع نشود، سازمان ملل متحد مجبور خواهد شد افغانستان را ترک کند. این سازمان هشدار داده است که پیامدهای منفی ناشی از تصمیم ترک افغانستان، بر دوش طالبان خواهد بود. گفتنی است که به‌تازه‌گی شورای امنیت سازمان ملل متحد با صدور قطع‌نامه‌ای، محدودیت‌های طالبان بر زنان در افغانستان و نهادهای سازمان ملل متحد را محکوم کرده و از این گروه خواسته است تا ممنوعیت‌های وضع‌شده را هرچه زودتر لغو کند.
