کمکهای بشری در افغانستان در جریان دستکم دو سال گذشته توانسته جلو فاجعه عمیق انسانی را بگیرد. این کمکها هرچند مانع فاجعه انسانی شده، اما نتوانسته از شدت بحران فقر و گرسنهگی در شهرها و روستاهای این کشور، بکاهد. اداره هماهنگکننده کمکهای بشری سازمان ملل متحد (اوچا) اعلام کرده که افغانستان با بزرگترین بحران بشری روبهرو است و کشورهای ثروتمند باید برای کمک به نیازمندان این کشور، دست به کار شوند. این نهاد با وجود درخواست کمک مالی از کشورهای ثروتمند، بهتازهگی اعلام کرده که موفق شده تنها کمتر از پنج درصد پول درخواستی برای سال ۲۰۲۳ میلادی به هدف کمک به نیازمندان در افغانستان را دریافت کند. از سوی دیگر، سازمان جهانی غذا به دلیل کمبود بودجه، کمکهایش را در ماه بعدی به چهار میلیون تن محدود میکند. اداره هماهنگکننده کمکهای بشری سازمان ملل متحد از جهان خواسته است که افغانستان را در این «لحظات حساس» رها نکنند. با این حال شماری از شهروندان کشور به شمول زنان از عدم توزیع شفاف و عادلانه این کمکها شکایت دارند. این در حالی است که تعلیق کار زنان در نهادهای سازمان ملل متحد باعث شده که شش سازمان بینالمللی از خطر مواجه شدن نیازمندان با گرسنهگی هشدار بدهند.
نهادهای کمککننده در حالی از کاهش کمکهای جامعه جهانی در افغانستان ابراز نگرانی میکنند که شماری از شهروندان کشور ادعا دارند که این کمکها بهشکل عادلانه توزیع نمیشود. براساس ادعای این شهروندان، کمکهای بشری تحت مدیریت طالبان و با گزینش کسانی که با این گروه تماس دارند، صورت میگیرد. به گفته این شهروندان، نمایندهگان شوراها و ناحیهها در انتخاب افراد دخیلاند و کمکهای بشری را براساس خانهها توزیع میکنند که برخی از نیازمندانی که خانه ندارند، نمیتوانند از کمکها مستفید شوند.
دیدگاه شهروندان در مورد توزیع کمکهای بشری
محمداکبر ۴۵ ساله، باشنده شهر غزنی، در این شهر کهنهفروشی دارد. این مرد کهنهفروش به روزنامه 8صبح میگوید که نانآور خانواده پنجنفری است و با مشکلات زیادی دستوپنجه نرم میکند. محمداکبر از نحوه توزیع کمکهای بشردوستانه انتقاد میکند و ادعا دارد که کمکها به افراد مستحق توزیع نمیشود.
این کهنهفروش تاکید میورزد که در کمتر از دو سال گذشته تنها یک بار «یک بوجی آرد و یک بوتل روغن» دریافته کرده است. این مرد علاوه میکند: «اینکمکها هیچ وقت به غریب نرسیده و نمیرسد. در هر موسسه که آمده، خود را ثبت نام کردم، به حوادث [ریاست مبارزه با حوادث طبیعی] رفتم، عریضه دادم، فقط یک دفعه که از طرف وکیل مسجد نامم در یک لیست داده شده بود، آرد و روغن برایم دادند.» محمداکبر ادامه میدهد: «خدا میفهمد که چه رقم لیست جور میشود. واسطه کار است. شناخت داشته باشی، مواد خودش در پشت خانه میآید. خودم شاهد هستم که یک نفر که ریکشا و دکان هم دارد، یک موسسه برایش کارت داده، هر ماه پول نقد هم میگیرد و روغن و آرد هم برایش میدهند. فقط گپ همین است که یک مامایش در دولت است.»
میرویس، باشنده شهر مزارشریف، میگوید: «کمکها که تا هنوز بیشتر از یک سال و یکونیم سال به مردم شده، بسیار کم به مستحقش رسیده است. به خاطری که در این کمکها خوردوبرد زیاد میشود، بسیار درصدی کم تقریباً ۳۰ یا ۴۰ درصدش اگر به مردم مستحق برسد، دیگرش کسانی که پولدار هستند، واسطه دارند، از خود نظام [طالبان] میباشند، همینها مثل یک شریک برایشان داده میشود؛ اما به مردمی که مستحق هستند، رسیدهگی نشده است.» این باشنده ولایت بلخ میافزاید: «شخصاً خودم یکونیم سال کم یا زیادتر یک بار از این کمکها مستفید نشدهام. چندین بار پیش کلانتر رفتم، پیش ملاامام مسجد رفتم که در همین کمکها نام مرا هم بگیرند، چندین بار آمدند و سروی کردند، خانه و کل گپ زندهگی مرا دیدند، اما تا حال کدام کمکی دریافت نکردهام.»
در همین حال این روزها یک نوار تصویری از یک خانم در رسانههای اجتماعی دستبهدست میشود که براساس اظهارات کاربران شبکههای اجتماعی، او مدیر لیسه حبیبه در شهر کابل است؛ اما اکنون بوتپالشی میکند. این خانم میگوید: «شرایط [محرومیت زنان] بسته سر افغانستان آمده، روی مجبوریت است. روزی را پیدا کردن آسان نیست، چاره نداریم. 10 سر عیال میشویم، خداوند است و همین خودم هستم.» این خانم میافزاید: «روزانه ۳۰۰ هم میشود، ۲۵۰ روپیه هم میشود. اینطور روزهایی شده که تنها پیسه نان خشک برآمده است. روزی ۲۰ دانه نان برای سه وقت میبرم. روزهای بارانی هم تا که توان دارم، در باران مینشینم.»
موثریت کمکهای بشری در کاهش گرسنهگی
علاوه بر شکایت شماری از شهروندان از نحوه توزیع کمکها و عدم تاثیر آن در کاهش بحران گرسنهگی، شماری از افراد باور دارند که این کمکها در کاهش گرسنهگی در کشور سودمند واقع شده است. به گفته آنان، در صورتی که در جریان 20 ماه گذشته کمکهای بشری به مردم افغانستان نمیرسید، وضعیت خانوادههای نیازمند وخیمتر از امروز میبود.
بیبیماه، باشنده شهر فیضآباد، مرکز ولایت بدخشان است. او از توزیع کمکهای بشری راضی به نظر میرسد و خواستار افزایش این کمکها است. این باشنده بدخشان توضیح میدهد: «اول در هر ماه برای ما یک بوجی آرد، یک سیر دال، حدود 10 لیتر روغن، ۳۰ قوتی پلمپی و بستههای خوراکی میداد. حالا به دو فامیل یک کارت داده است. سر هر ماه کارت را میبریم، مواد مورد ضرورت خود را از دکانها میگیریم. موسسه با دکانداران قرارداد کرده است. این بسیار خوب است، چون چیزهایی که ضرورت داریم، میخریم. این کمکها بسیار دست ما را گرفته و برای مستحقین بسیار مفید واقع شده است.»
علاوالدین صدیقی باشنده ولایت بغلان است که به گفته خودش، در اوج تنگدستی از کمکهای بشری مستفید شده است. علاوالدین میگوید: «اگر طالبها مداخله نکنند، کارمندان موسسهها هم خدا و رسول را حاضر و شاهد بگیرند، خیلی خوب است. اگر این کمکها در بدل کار هم شود، اگرچه که در بیشتر جاها همین قسم است، اما کسانی که معیوب هستند، مریض هستند، مشکل دیگر دارند، در نظر گرفته شوند، بدون کار برایشان کمک صورت بگیرد، خیلی کمک میکند.» او میافزاید: «این کمکها به خودم واقعیت خیلی کمک کرده است. در وقت بسیار حساس، دستم را از دراز کردن پیش مردم کوتاه کرده است. بیکار هستم، کار نیست، وضعیت پولدار و بیپول همه خراب است. اگر همین موسسهها هم نباشند، مردم چه کار کنند.»
با اینهمه، نهادهای کمککننده اما نگران کاهش کمکهای بشری در سال پیش رو برای افغانستان هستند. این نهادها میگویند که تنها پنج درصد از کمکهای مطالبهشده را از سوی جامعه جهانی دریافت کردهاند.
رامز الاکبروف، معاون هیات معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) بهتازهگی گفته است: «جهان نمیتواند مردم افغانستان را در این لحظات حساس رها کند.» او همچنان افزوده است: «در حالی که ما جهت یافتن راه حل برای این فرامین [ممنوعیت کار زنان در سازمان ملل] با مقامهای بلندپایه طالبان کار میکنیم، ولی همزمان از جامعه بینالمللی میخواهیم که با قطع کردن کمکهای مهم و حیاتی مالیشان، مردم افغانستان را بیشتر مجازات نکنند.»
به باور رامز الاکبروف، نهادهای امدادرسان ملی و بینالمللی با وجود شرایط بسیار دشوار با کمکهای نجاتبخش به میلیونها نفر ادامه داده و برنامههای خود را در سه ماه گذشته تطبیق کردهاند.
همچنان دفتر هماهنگکننده کمکهای بشری در افغانستان (اوچا) روز پنجشنبه، ۱۷ حمل، با نشر گزارشی گفته است که افغانستان با بزرگترین و شدیدترین بحران بشردوستانه در جهان مواجه است. این نهاد افزوده است که کمبود شدید بودجه و محدودیت بر زنان، کمکرسانی را در افغانستان شدیداً متاثر ساخته است. به گفته این نهاد، در حال حاضر ۲۸.۳ میلیون تن برای نجات زندهگیشان نیازمند شدید کمکهای بشریاند.
اوچا افزوده است که ۲۰ میلیون تن در افغانستان با گرسنهگی شدید مواجهاند و شش میلیون تن دیگر در یکقدمی قحطی قرار دارند. این نهاد افزوده است که افغانستان بزرگترین درخواستکننده کمکهای بشری در سطح جهان شمرده میشود. اوچا همچنان اضافه کرده که در سال جدید میلادی خواستار ۴.۶ میلیارد دالر کمکهای بشردوستانه شده است، اما تاکنون کمتر از پنج درصد آن را که مبلغ ۲۱۳ میلیون دالر میشود، دریافت کرده است. به گفته مسوولان این سازمان، این پایینترین سطح کمکهای بشری در سطح جهان است. به گفته این نهاد سازمان ملل، سطح سوءتغذیه نسبتاً حاد در بالاترین میزان در افغانستان ثبت شده است. احتمال دارد که در سال جاری حدود چهار میلیون کودک و مادر حامله و شیرده از سوءتغذیه حاد رنج ببرند. این نهاد توضیح داده که در 20 ماه گذشته طالبان مجموعهای از فرامین را علیه زنان و دختران برای محدود ساختن مشارکت آنان در کلیه عرصههای زندهگی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی صادر کردهاند.
در همین حال، سازمان غذایی جهان در افغانستان گفته است که به دلیل محدودیتهای شدید بودجه، کمکهای خود را در ماه اپریل سال روان میلادی به چهار میلیون نفر محدود میکند. این سازمان افزوده که قرار بود در ماه اپریل به ۱۳ میلیون تن رسیدهگی شود، اما این سازمان به دلیل کمبود بودجه چهار میلیون تن را تحت پوشش کمکهایش قرار خواهد داد. سازمان غذایی جهان همچنان گفته است که در شش ماه آینده به ۸۰۰ میلیون دالر نیاز دارد.
اینهمه در حالی است که شماری از شهروندان کشور در برخی از ولایتها از روند توزیع کمکهای بشردوستانه انتقاد میکنند. به گفته آنان، طالبان در روند توزیع کمکها نقش دارند و کسانی را که در زمان جمهوریت با این گروه مخالف بودهاند، از کمکهای بشری محروم کردهاند.