منابع از ریاست معارف طالبان در بامیان میگویند که دروازههای مکتبهای دخترانه دورههای متوسطه و لیسه در این ولایت بهگونه غیررسمی باز شده و دختران به صنفهای درسی حاضر میشوند.
یک منبع که نمیخواهد نامش در گزارش ذکر شود، به روزنامه 8صبح گفت که هرچند وزارت معارف طالبان بهگونه رسمی در مورد بازگشایی مکتبهای دخترانه هدایت نداده، اما در برخی ولایتهای کشور به شمول بامیان دانشآموزان دختر بالاتر از صنف ششم اجازه یافتهاند به مکتب حاضر شوند. به نقل از منبع، دانشآموزان دختر که در دورههای متوسطه و لیسه مشغول آموزش هستند، توسط آموزگاران زن تدریس میشوند. به گفته منبع، صنفهایی که پیش از این مختلط بود، جدا شده است.
نظر به معلومات منبع، پیش از این هم برخی مسوولان ریاست معارف طالبان در بامیان، هدایت داده بودند که مکاتب متوسطه و لیسه دخترانه فعال شوند؛ اما این کار به دلایلی انجام نشده بود. به گفته منبع، نشستهایی میان ریاست معارف و مسوولان برخی مکاتب دایر و در نتیجه این نشستها فیصله شد که برای دختران دانشآموز نیز اجازه داده شود تا به صنفهایشان حاضر شوند. همینطور در نشستهایی که میان مسوولان ریاست معارف طالبان و مکاتب دایر شده، بر رعایت حجاب از سوی دانشآموزان دختر تأکید شده است. در نشستهای مذکور همچنان فیصله شده که صنفهای مختلط باید تفکیک شوند و تنها آموزگاران زن به دانشآموزان دختر تدریس کنند.
پس از سقوط حکومت پیشین، نهادهای تعلیمی و تحصیلی کشور برای مدتی از فعالیت باز ماندند. پس از مدتی، وزارت معارف طالبان اجازه ازسرگیری فعالیت مکاتب پسرانه را صادر کرد؛ ولی به مکاتب دخترانه اجازه فعالیت نداد. این کار طالبان در داخل و بیرون از کشور با واکنشهای تندی روبهرو شد. حتا برخی نهادهای بینالمللی این تصمیم طالبان را نقض صریح حقوق کودکان دانستند. طالبان اما این موارد را رد میکنند و میگویند که آنان مانع رفتن دختران به مکتب نمیشوند، بلکه روی مسایل ترانسپورتی و نحوه حضور دختران به مکتب کار میکنند و با نهایی شدن آن، دختران اجازه خواهند یافت تا به آموزش ادامه دهند.
90 درصد دانشآموزان لیسه پسرانه مرکز بامیان غیرحاضرند
در همین حال، شماری از آموزگاران لیسه پسرانه مرکز بامیان از غیرحاضری بیپیشینه دانشآموزان پسر ابراز نگرانی میکنند و میگویند در صورتی که وضعیت به همین منوال ادامه یابد، به روند تعلیمی در این ولایت و سراسر کشور ضربه جبرانناپذیری وارد خواهد شد. یک آموزگار این مکتب که نخواست از او نام برده شود، به روزنامه 8صبح گفت که در حال حاضر حدود 80 الی 90 درصد دانشآموزان پسر به مکتب حاضر نمیشوند. این آموزگار افزود که یکی از دلایل عمده غیرحاضری دانشآموزان پسر، ناامیدی و مهاجرت از کشور است. طبق معلومات این آموزگار لیسه پسرانه مرکز بامیان، شمار زیادی از دانشآموزانی که کشور را ترک نکردهاند، نیز به مکتب حاضر نمیشوند. طبق معلومات آموزگاران این مکتب، شماری از خانوادهها که در زمان سقوط بامیان به دست طالبان به ولسوالیها و مناطق دوردست فرار کرده بودند، به دلیل ترس و دلهره هنوز برنگشتهاند. براساس گفتههای این آموزگار، غیرحاضری 90 درصدی دانشآموزان مکتبی که حدود هفتونیم هزار دانشآموز دارد، چیزی جز بیباوری مردم به طالبان را نشان نمیدهد.
مسوولان لیسه پسرانه مرکز بامیان پیشتر در مراسم بزرگداشت از روز معلم نیز گفته بودند که از مجموع هفتونیم هزار دانشآموز این مکتب، تنها دوصد تن به درسهایشان حاضر میشوند؛ آماری که بسیار نگرانکننده است.
با این حال، جواد، یکی از دانشآموزان صنف دوازدهم لیسه پسرانه مرکز بامیان، میگوید که شماری از همصنفان او پس از تحولات اخیر، به کشورهای همسایه و یا ترکیه مهاجرت کردهاند. جواد میافزاید، آنهایی که در بامیان هم هستند، بنا بر دلایلی از جمله ناامیدی به مکتب حاضر نمیشوند. برخی از همصنفیهای جواد به وی گفتهاند: «مکتب را چه کنیم، وقتی که میان بیسواد و باسواد هیچ فرقی نباشد؟»
اسدالله امانی، آمر لیسه پسرانه مرکز بامیان، نیز میگوید که طالبان به روز ششم ماه سنبله سال جاری خورشیدی، هدایت دادهاند تا شاگردان صنف اول الی ششم به درسهای خود حاضر شوند؛ اما طبق معلومات آقای امانی، از آن روز تاکنون بسیاری از دانشآموزان به مکتب حاضر نمیشوند. او از خانوادههای بامیانی خواست که فرزندانشان را به مکتب بفرستند تا روند آموزش و پرورش آسیب نبیند. آمر لیسه پسرانه مرکز بامیان تأکید کرد که آموزگاران به وظایف خود حاضرند و از این ناحیه مشکلی وجود ندارد.
آموزگاران لیسه پسرانه مرکز بامیان میگویند که هرچند یک نشست نیز در خصوص غیبت دانشآموزان، با شورای والدین و مسوولان ریاست معارف طالبان برگزار شده، اما با آن هم تغییری در آمار دانشآموزان غیرحاضر به میان نیامده است.
در آغاز سال تعلیمی 1400، ریاست معارف بامیان آمار درشتی از کودکانی را با روزنامه ۸صبح در میان گذاشته بود که یا ترک آموزش کردهاند و یا با وجود تکمیل کردن هفتسالهگی، تاکنون شامل مکتب نشدهاند. طبق معلومات ریاست معارف، در سراسر این ولایت، ۵۱ هزار و ۲۱۲ کودک از آموزش و رفتن به مکتب عملاً محروماند. از این میان، ۲۸ هزار و ۹۲۲ کودک به دلایل مختلفی چون مهاجرت، کمبود آموزگار، فقر اقتصادی، ازدواج زودهنگام و محدودیتهای خانوادهگی ترک مکتب کردهاند. ۱۳ هزار و ۶۱۷ نفر از این دانشآموزان را دختران تشکیل میدهند. مسوولان ریاست معارف بامیان در آن زمان گفته بودند که در ولسوالیهای کهمرد و سیغان، بیشتر به دلیل سنتی بودن خانوادهها و محدودیتهای فرهنگی، دختران مکتب ترک میکنند.
همینطور یافتههای ریاست معارف بامیان نشان میدهد که ۲۲ هزار و ۲۹۰ کودک واجد شرایط مکتب، در سراسر این ولایت تاکنون حتا در مکاتب نامنویسی نشدهاند. ۱۰ هزار و ۸۴ تن از این کودکان بازمانده از مکتب، دختر میباشند. با این وجود، به نظر میرسد شمار دانشآموزان بامیانی که ترک آموزش کردهاند، بسیار بیشتر از گذشته شده است؛ این بار اما به دلیل فروپاشی حکومت پیشین و فقر و ناامیدی ناشی از آن. چنانچه به نظر میرسد، تا زمانی که امید به مردم نگردد، حاضر کردن این شمار دانشآموزان غیرحاضر به مکتب، بسیار دشوار خواهد بود.