حین نماز ظهر روز دوشنبه، ۳۰ جنوری، دو مهاجم انتحاری مواد منفجرهشان را درون یک مسجد در منطقه «پولیسلاین»، مربوط به پولیس پاکستان در شهر پیشاور منفجر کردند. این حمله تلفات ملکی و نظامی فراوان به همراه داشت و یکی از بیسابقهترین حملات در چند دهه اخیر در پاکستان بود. در این حمله بیش از 100 تن کشته و بیش از 270 تن دیگر زخمی شدهاند. آخرین حمله بزرگ و مرگبار در پاکستان به دسامبر سال 2014 باز میگردد که تحریک طالبان پاکستان بالای یک مکتب وابسته به ارتش در پیشاور حمله کرد و 155 تن، بهشمول دانشآموزان را کشتند. حمله روز دوشنبه در یکی از شلوغترین مکانهای پیشاور رخ داده است. در منطقه «پولیسلاین» هشت دیپارتمنت مربوط به پولیس خیبرپختونخوا فعالیت میکند و روزانه بیش از هزاران مراجعهکننده از سراسر ایالت خیبرپخنونخوا به این مکان برای حل مشکلاتشان میروند. به احتمال قوی، حملهکنندهها با نشان دادن کارت هویت خود وارد این محل شدهاند و مسجدی که در آن حمله به وقوع پیوسته، گنجایش حدود چند صد تن را در یک زمان دارد. این حمله از نظر مهندسی هم حسابشده انجام شده است. این بدان معنا است که حملهکننده اشراف کامل بر محل و هدف داشته است. مهاجمان مواد انفجاریشان را در کنار یکی از ستونهای مسجد انفجار دادند که به این دلیل سقف مسجد فروریخت و افراد زیادی زیر آوار کشته و مجروح شدند.
مسوولیتپذیری و مسوولیتگریزی
در ساعات اولیه حمله، سربهکف مهمند، یکی فرماندهان ارشد گروه جماعت احرار وابسته تیتیپی، مسوولیت حمله را برعهده گرفت و آن را تلافی کشته شدن یک فرمانده ارشدشان عنوان کرد. عمران طاهر، خبرنگار پاکستانی نیز ادعا کرد که احسانالله احسان، یکی دیگر از افراد تیتیپی نیز مسوولیت حمله را برعهده گرفته است؛ اما ساعاتی پس از حمله، محمد خراسانی، سخنگوی طالبان پاکستان، این موضوع را رد کرد. او تاکید کرد که براساس مرامنامه/ منشور این گروه، افراد تیتیپی هیچ وقت مساجد و سایر اماکن عمومی را هدف قرار نمیدهند.
برخی از اعضای تیتیپی با معیار قرار دادن طالبان در افغانستان میگویند: «طالبان در افغانستان نیز صدها حمله انتحاری را انجام دادند و در آنها به افراد ملکی آسیب رسیده است. آن زمان هیچ کسی اعتراض نمیکرد.» این دسته از اعضای طالبان پاکستان میافزایند: «اگر این شیوه عملیات برای افغانستان خوب بود، پس چرا برای پاکستان بد است؟» این گروه از اعضای تیتیپی اینگونه حملات را بخشی از جهاد میپندارند؛ اما تاکنون واضح نیست که کدام دیدگاه در میان نیروهای تیتیپی اولویت دارد؟
انتقام قتل عمرخالد خراسانی؟
عبدالولی، معروف به عمر خالد خراسانی از فرماندهان ارشد تحریک طالبان پاکستانی بود که با نامهای مستعار عبدالولی مهمند، مفتی حسن و حافظ دولتخان نیز شناخته میشد. او در سال 2014 گروه جماعت احرار را شکل داد و چندی بعد با طالبان پاکستان بیعت کرد. در آگست سال 2022 میلادی در ولایت پکتیای افغانستان همراه با سه تن از محافظانش کشته شد. تیتیپی در آن زمان آیاسای را مسوول این حمله قلمداد کرد. از خراسانی بهعنوان یکی از مخالفان مذاکره تیتیپی با دولت پاکستان یاد میشد. زمانیکه او کشته شد، افراد وابسته و وفادار به او همواره سخن از انتقام میزدند. بعد از حمله روز دوشنبه، سربهکف مهمند از افراد نزدیک و وفادار به خراسانی، مسوولیت حمله را پذیرفت و آن را تلافی کشته شدن فرماندهشان عنوان کرد.
محمد خراسانی، سخنگوی تیتیپی، با رد کردن دخالت تیتیپی در این حمله گفت که اگر گروههای زیرچتر این گروه، این حمله را سازماندهی کرده باشند، به شدت مجازات خواهند شد. این بدان معنا است که حتا خراسانی هم دست داشتن گروههای زیر چتر تیتیپی را انکار نمیکند. تا هنوز روشن نیست که رهبری تیتیپی در مورد جماعت احرار چه تصمیم خواهد گرفت؟ آیا نورولی محسود اعضای جماعت احرار را طرد خواهد کرد یا به همکاری با این گروه ادامه خواهد داد؟
آیا داعش خراسان مسوول حمله است؟
بعد از اینکه طالبان پاکستانی مسوولیت حمله را بر دوش نگرفتند، داعش خراسان ادعا کرد که این گروه مسوول حمله به مسجد پولیسلاین پیشاور است. به باور آگاهان، بیانیه منسوب به سایت اعماق که در شبکههای اجتماعی دستبهدست میشود، جعلی است. از طرف دیگر، داعش خراسان از نظر لوژستیکی و نظامی توانایی فعالیت در پاکستان را برای فعلا ندارد. ایالت خیبرپختونخوا مرکز تیتیپی است و بعید به نظر میرسد که داعش خراسان بتواند در این منطقه حملهای با چنین بزرگی را طراحی کند.
داعش خراسان برای اینکه سر زبانها باشد، همواره مسوولیت حملاتی را برعهده میگیرد که سایر گروهها به دلایل مختلف از گرفتن مسوولیت آنها خودداری میکنند. به عبارت دیگر، داعش خراسان حملاتی را مسوولیت میگیرد که حتا در آن دخیل نبوده است. این موضوع در رابطه به حمله روز دوشنبه نیز صدق میکند. داعش خراسان از تاکتیکها قبلیاش در افغانستان استفاده کرده است.
جمعبندی
چرا تیتیپی از مسوولیت حمله فرار میکند؟
تیتیپی احتمالاً به دو دلیل حمله روز دوشنبه را گردن نمیگیرد:
- نفرت عمومی در برابر حمله: بعد از انتشار آمار تلفات، موج عظیمی از نفرت عمومی در مقابل حمله پیشاور شکل گرفت و شهروندان پاکستانی خواستار مجازات شدید طراحان این حمله شدند. تیتیپی برای اینکه در میان مردم محبوبیتاش را از دست ندهد و با نفرت عمومی روبهرو نشود، مسوولیت حمله را برعهده نگرفت.
- انتقام ارتش از تیتیپی: به دلیل واکنش بی سابقه مردم در برابر حمله روز دوشنبه، نخستوزیر و رییس ستاد ارتش پاکستان به پیشاور سفر کردند و وعده سپردند که عاملان این حمله را مجازات خواهند کرد. شام روز سهشنبه نیز ارتش پاکستان جلسه اضطراری برگزار کرد. رانا ثناالله، وزیر داخله پاکستان، گفت که تروریسم در حال حاضر مهمترین مسأله دولت پاکستان است.
این شیوه رفتار طالبان پاکستان، بسیار شیبه به طالبان افغانستان است. طالبان افغانستان نیز مسوولیت حملات مرگبار را برعهده نمیگرفتند.