خطر کم‌آبی در افغانستان و یک‌چهارم کشورهای جهان
محمد‌شعیب صبوری٬ متخصص منابع آب
امروز کشورهای پر‌نفوس چون هند، آفریقا جنوبی، مکسیکو، ایران و هفده کشور دیگر جهان که خانه بیش از یک چهارم نفوس کشور جهانیان می‌باشد، شدیداً با خطر کم‌آبی مواجه‌اند. اکثر این کشورها که جزء کشورهای خشک و یا نیمه‌مرطوب‌اند، قسمت اعظم منابع آبی سطحی خویش را به مصرف رسانیده و شدیداً به منابع آبی زیر زمین خویش روی آورده‌اند، حال‌آن‌که آب‌های زیرزمینی ذخایر استراتژیک در حالات خشک‌سالی و بحرانی تلقی می‌گردد.
شهر‌های بزرگ چون ساوپاولو برازیل، چِنی هند و کیپ‌تاون آفریقای جنوبی از مثال‌هایی‌اند که طی چند سال گذشته تمام منابع آبی‌شان خشکید و با معضل شدید کم‌آبی مواجه شدند. باستی آتو، مسوول برنامه‌های جهانی آب، اظهار داشته که با در‌نظرداشت شرایط کنونی، کشورهای بیش‌تری چنین روز‌های کم‌آبی را در پیش‌رو خواهند داشت.
تغییرات اقلیمی خطرات را تسریع می‌بخشد. چنان‌چه بارنده‌گی متغیر گردیده و این تغییرات از یک سو کشورها را با بحران کم‌آبی و از سوی دیگر وقوع سیلاب‌های مهلک مواجه می‌سازد. علاوه بر آن، پی‌آمد دیگر تغییرات اقلیم، افزایش گرمای زمین است که سبب افزایش تبخیر آب بند‌ها و دریا‌ها می‌گردد.
پایین رفتن آب‌های زیرزمینی در کشورهای منطقه هر‌یک هند، بنگله‌دیش، ایران و پاکستان امروز زنگ خطر را به صدا درآورده است. این در حالی است که در دهات افغانستان استخراج بی‌رویه آب‌های زیرزمینی جهت آبیاری مزارع کوکنار، سبزیجات و میوه‌جات و در شهر‌های بزرگ حمام‌ها، موتر‌شویی‌ها، صنعت‌کاران و ده‌ها مورد دیگر به گونه‌ی بی‌رویه آن این نعمت نایاب را به هدر می‌دهند. ادامه این حالت و بی‌توجهی دولت‌مردان کشور را با بحران مهار‌ناپذیر مواجه نموده و عامل مهاجرت‌های میلیونی ساکنان آن خواهد گردید.
براساس محاسبات انستیتوت جهانی منابع طبیعی امروز در جهان حدوداً ۲۵۵ میلیون انسان شدیداً در معرض کم‌آبی قرار داشته و نظر به پیش‌گویی‌ها این رقم به ۴۷۰ میلیون نفر در سال ۲۰۳۰ خواهد رسید که کشور‌هایی چون هند، چین، ایران، پاکستان، افغانستان، ایالات متحده امریکا، کشورهای آسیایی میانه، بعضی کشورهای لاتین امریکا، اروپا و آفریقا جزء لست کشورهای در حال خطر اند.
راه‌های حل:
در شهر‌ها و کشور‌هایی که تقریباً تمام منابع آبی‌شان را به مصرف رسانیده‌اند، وقوع خشک‌سالی کوتاه‌مدت سبب اتفاق فاجعه خواهد گردید، چنان‌چه در شهر‌های کیپ‌تاون، لاس‌آنجلس و بنگلور طی سال‌های گذشته به وقوع پیوست. راه‌های حل این معضل نظر به شرایط کشورها و شهر‌ها متفاوت بوده است؛ ما در این‌جا به چند گزینه مدیریت منابع آبی که مناسب حال افغانستان می‌باشد، اشاره می‌کنیم:
نخست از همه، جلوگیری از حفر چاه‌های عمیق خودسر و تطبیق قانون استفاده آب‌های زیرزمینی کشور، هر‌چه عاجل باید عملی شود. افزایش ساحات سرسبز و ساحات جذبی جهت جذب آب‌های باران نیز باید از جمله اولویت‌های وزارت زراعت، آبیاری و مالداری و شاروالی‌ها گردد. جهت تنظیم منابع آب آبیاری و صنعتی کشور از طرف وزارت انرژی و آب کشور پالیسی‌های مشخص ارایه و تطبیق شود. ترویج و تطبیق پروژه‌های سرتاسری جهت مهار آب‌های باران در کشور و جلوگیری از وقوع سیلاب‌ها، هم باید روی دست گرفته شود. توسعه شبکه‌های آب آشامیدنی در تمام شهر‌های بزرگ کشور طی ۵ سال آینده و نصب سیستم‌های منظم و سرتاسری جهت کنترل و تصفیه فاضلاب در تمام شهر‌های بزرگ کشور که تا اکنون هیچ شهر کشور وجود ندارد. نهایتاً ترویج و اطلاع‌رسانی جهت صرفه‌جویی آب برای تمام شهروندان کشور از جمله موارد مهم پنداشته می‌شود تا از بحران کم‌آبی و خشکی در سال‌های آینده در امان بمانیم.
منابع: World Resources Institute; United Nations
