محمدحسین نیک‌خواه
دغدغه‌ی اصلی او و همکارانش در «انجمن حامیان میراث‌های فرهنگی هرات» رسیده‌گی به وضعیت آبده‌های تاریخی و تلاش برای مرمت آن‌ها است.
می‌گوید که در این راه بارها تهدید شده، ولی در عزمش برای بهبود وضعیت آثار باستانی خللی نیامده و انگیزه‌اش صد چند شده است.
محمدصدیق میر، هرات‌شناس و پاسدار آبده‌های باستانی هرات، دانشکده‌ی زبان و ادبیات فارسی را در دانشگاه کابل خوانده و به عنوان روزنامه‌نگار و دبیر خبر در چند نهاد خبری دولتی و غیر‌دولتی فعالیت کرده است. مضمون هرات‌شناسی را در دانشگاه هرات تدریس می‌کند و کتابی به نام «هرات‌شناسی» نوشته که قرار است به زودی چاپ شود.
محمدصدیق میر، هزاران عکس از آبده‌های تاریخی هرات در اختیار دارد و در مورد بناهایی که عکس‌برداری کرده، معلومات کاملی نوشته است.
می‌گوید در تلاش است که مرکزی را برای پژوهش در مورد آبده‌های تاریخی هرات ایجاد کند تا هرات‌شناسان و کسانی که مانند او نگران از بین رفتن آبده‌های باستانی هستند، در این مرکز دور هم جمع شوند تا از این درک، صدایی برای دادخواهی بلند کنند.
فناوری مدرن در خدمت یادگارهای دیروز
در کوچه‌ی «ذغالی» از محلات قدیم شهر هرات، نزدیک جاده‌ی جنوبی مسجد جامع بزرگ این شهر، کنار محله‌ی باستانی خواجه عبدالله مصری، به دیدار مردی می‌روم که زندهگی خود را وقف پاسداری از میراث فرهنگی کرده است.
محمدصدیق میر، در مورد بناهای باستانی هرات پژوهش می‌کند و تلاش دارد از تخریب نشانه‌های برجای مانده از روزگار مجد و شکوه این شهر حفاظت کند.
با فناوری‌های روز دنیا برای حفاظت از یادگارهای دیروز آستین بالا زده و با دوربین عکاسی حرفه‌ای از بناهای تاریخی عکس‌برداری می‌کند، در مورد آن‌ها مطلب می‌نویسد و در صفحه‌ی فیس‌بوک خود نشر می‌کند.
به این باور است که نشر مطالبش در مورد تخریب آبده‌های باستانی، نگا‌ه‌ها را به سمت آن‌ها جلب می‌کند و مورد استقبال گسترده‌ی کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار می‌گیرد.
آقای میر هزاران عکس از آبده‌های تاریخی هرات با دوربین ثبت کرده و به گونه‌ی مفصل معلوماتی را نوشته که با عکس‌ها نگهداری می‌شود.
می‌گوید در این راه بارها تهدید شده و کار تا جایی پیش رفته که به گفته‌ی خودش حتا هنگام ثبت نگاره از آبده‌ای تاریخی دو جوان قصد داشتند او را بین ببرند، ولی به خاطر عشق به میراث فرهنگی هم‌چنان فعالیت خود را ادامه می‌دهد.
کتاب هرات‌شناسی
محمدصدیق میر، دانش‌آموخته‌ی دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کابل است و سابقه‌ی کار در چند نهاد خبری دولتی و غیر‌دولتی را به عنوان روزنامه‌نگار دارد. در کنار زبان و ادبیات، در حوزه‌ی تاریخ پژوهش‌های چشم‌گیری داشته و دستی در آتش دارد.
کتاب «هرات‌شناسی» او از زمان تأسیس هرات آغاز و دوره‌های گوناگون تاریخی را شرح داده است، اما تمرکز اصلی نویسنده بر دوره حکم‌رانی تیموریان است.
در این کتاب افزون بر معرفی کامل و جامع از آبده‌های تاریخی، شخصیت‌های برجسته‌ی علمی، هنری و زبانی سال‌های گذشته و معاصر هرات هم معرفی شده است.
پاسداران آبدات تاریخی
سال 1390 خورشیدی برخی از فرهنگیان و فعالان حفظ میراث فرهنگی در هرات گردهم آمدند و «انجمن حامیان میراث‌های فرهنگی هرات» را تأسیس کردند. هدف از ایجاد انجمن، تلاش برای رسیده‌گی بیش‌تر به بناهای تاریخی و مرمت آن‌ها است.
اعضای نهاد تلاش دارند هم‌گام با مقام‌های حکومتی، از تخریب آبده‌های تاریخی پیش‌گیری کرده و برای حفظ آن‌ها آن‌چه در توان دارند، اقدام کنند.
عبدالقیوم وزیری، رییس انجمن، در گفت‌و‌گو با روزنامه‌ی 8صبح وضعیت بیش‌تر آبده‌های تاریخی را نگران‌کننده می‌داند و باور دارد که اگر حکومت افغانستان و نهادهای خارجی برای رسیده‌گی به آبده‌های تاریخی اقدام نکنند، احتمال دارد در آینده آثار باستانی هرات یکی پی دیگر از بین برود و یا به گونه‌ی جدی آسیب ببیند.
اعضای انجمن در نامه‌ای سرگشاده به رییس جمهور غنی، وضعیت آبده‌های تاریخی و میراث فرهنگی هرات را نگران‌کننده توصیف کرده و خواهان اختصاص بودجه برای حفظ میراث فرهنگی شده‌اند.
«انجمن حامیان میراث‌های فرهنگی هرات» از تخریب چند بنای تاریخی پیش‌گیری کرده و توجه حکومت برای مرمت برخی بناهای در حال تخریب دیگر را جلب کرده است.
باور اعضای انجمن بر این است که حکومت تمامی توان و تمرکز خود را روی جنگ مصرف می‌کند و دولت‌مردان نه وقت کافی برای فکر کردن به وضعیت آثار باستانی هرات و دیگر ولایت‌های کشور دارند و نه هم پولی که بتوانند آن را برای حفاظت از این بناها مصرف کنند.
در چنین اوضاعی وضعیت بیش‌تر از 870 بنای تاریخی در هرات از دید فعالان حفظ میراث فرهنگی نگران‌کننده است و باید پیش از آن‌که خیلی دیر شود، برای حفاظت از آن‌ها کاری به انجام برسد.
