تنش طالبان و تاوان شهروندان؛ گذرگاه تورخم همچنان بسته است
گذرگاه مرزی تورخم در پی درگیری نظامی بین جنگ‌جویان طالبان و مرزبانان پاکستانی از هشت روز به این طرف بسته است. مسدودیت این گذرگاه پررفت‌وآمد، مشکلات گسترده‌ای را برای شهروندان افغانستان و بازرگانان دو کشور به وجود آورده است. مقام‌های بازرگانی افغانستان و پاکستان گفته‌اند که در جریان هفته گذشته، بیش از یک میلیون دالر امریکایی متضرر شده‌اند. آنان از اسلام‌آباد خواسته‌اند که مرز را باز کند تا از فاسد شدن بیش‌تر اموال تجاری در کاروان‌های میوه و سبزیجات تازه، جلوگیری شود. پاکستان اما در این مدت به خواست‌های تاجران پاسخ مثبت نداده و تاکید کرده است که طالبان به تعهدات مرزی خود عمل نکرده‌اند. با این حال، آگاهان امور تجاری می‌گویند که افزون بر خسارات اموال بازرگانی، استهلاک موترهای باربری نیز بیش از یک میلیون دالر تخمین شده است. به گفته آنان، تنش‌های سیاسی و نظامی، بر تجارت و روابط مردمان دو طرف تاثیر ناگوار برجا گذاشته است. این در حالی است که هزاران مسافر به شمول بیماران و جنازه‌داران در تورخم گیر ماندهاند و با مشکلات فراوان دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
پاکستان هفته گذشته، پس از یک درگیری نظامی جنگ‌جویان طالبان با مرزبانان این کشور، گذرگاه مرزی تورخم را به روی رفت‌وآمد بسته است. اسلام‌آباد اعلام کرده که طالبان با آغاز ساخت یک پاسگاه امنیتی جدید در نزدیکی مرز تورخم، توافقات دوجانبه را نقض کرده‌اند. مقام‌های پاکستانی گفته‌اند که درگیری‌های مسلحانه زمانی آغاز شده که طالبان می‌خواستند با نقض توافق‌های دوجانبه و نادیده گرفتن هشدارهای مکرر، یک پوسته بازرسی جدید ایجاد کنند.
با این حال، بازرگانان کشور با نگرانی شدید از بسته ماندن گذرگاه تورخم، تاکید کرده‌اند که در این مدت بیش از یک میلیون دالر امریکایی به اموال وارداتی و صادراتی زیان وارد شده است. آنان افزوده‌اند که صدها موتر حامل میوه و سبزی، در دمای بیش از ۴۰ درجه سانتی‌گراد حرارت از بین رفته و بیش‌تر اموال در بازارهای افغانستان به لیلام گذاشته شده است. این بازرگانان تصریح کرده‌اند که فصل برداشت فرآورده‌های کشاورزی است و بسته ماندن مرز تورخم، به اقتصاد بحرانی افغانستان صدمه جبران‌ناپذیر وارد می‌کند.
محمد‌یونس مهمند، معاون اول هیات مدیره اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری افغانستان، در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید که تحقیقات در مورد آمار دقیق خسارات مالی جریان دارد، اما بسته ماندن تورخم، روزبه‌روز بر این ضرر می‌افزاید. آقای مهمند تاکید می‌ورزد که بسته ماندن گذرگاه تورخم به سکتور خصوصی افغانستان و پاکستان تاوان‌های اقتصادی هنگفت برجا گذاشته است. او می‌افزاید: «پاکستان برای افغانستان یک مارکیت خوب است و برعکس. بندش راه، برای دو طرف خسارت وارد می‌کند.» او تصریح می‌کند که در حال حاضر فصل میوه‌های تازه افغانستان است و کاروان‌های تجارتی بیش‌تر میوه و سبزی بار داشته‌اند که با بسته ماندن مرز، پوسیده شده و از بین رفته است. آقای مهمند می‌افزاید: «با بسته بودن راه، به مردم، سکتور خصوصی و ترانسپورت تاوان زیاد وارد شده است. امروز شما دیدید که یک سیر رومی ۶۰ افغانی بود، به ۱۵ افغانی به فروش رسید.» او ابراز امیدواری می‌کند که نباید مشکلات سیاسی بالای اقتصاد تاثیر منفی بگذارد.
شماری از باشنده‌گان ولایت ننگرهار نیز در اعتراض به بسته ماندن این گذرگاه، دست به راه‌پیمایی زده‌اند. اعتراض‌کننده‌گان گفته‌اند که همه‌ساله در فصل برداشت حاصلات آنان، پاکستان مرز را به روی فرآورده‌های زراعتی افغانستان می‌بندد و حاصل دست‌مزد یک‌ساله آن‌ها در موترها از بین می‌رود. نوارهای تصویری‌ای که از معترضان در رسانه‌های اجتماعی نشر شده، نشان می‌دهد که آنان از دولت پاکستان می‌خواهند تا بیش از این گذرگاه تورخم را بسته نگه ندارند.
در همین حال اعجازخان آفریدی، رییس اتاق بازرگانی و صنعت ایالات خیبرپختون‌خوای پاکستان، به رسانه‌ها گفته که بسته بودن گذرگاه تورخم، بیش از یک میلیون دالر به تاجران دو طرف زیان وارد کرده است. این مقام تجاری پاکستان افزوده که بسته شدن مرز برای آنان تاثیر منفی بسیار برجا گذاشته و تداوم این وضعیت خسارات مالی گسترده‌تر بر پاکستان و تاجران این کشور وارد می‌کند.
این در حالی است که آگاهان امور اقتصادی با اشاره به اهمیت اقتصادی گذرگاه تورخم، تاکید می‌ورزند که این مرز، مهم‌ترین و بزرگ‌ترین راه تجارتی افغانستان و آسیای جنوبی است. به گفته آنان، مرز تورخم هند و پاکستان را به آسیای میانه وصل می‌کند و بسته بودن این مرز اقتصاد کل منطقه را متضرر می‌کند.
آذرخش حافظی، آگاه امور تجاری، می‌گوید که فصل حاصل‌برداری و صادرات میوه تازه و سبزیجات افغانستان است. به گفته او، بسته ماندن گذرگاه تورخم، علاوه بر وارد کردن خسارت به تاجران، کشاورزان و سکتور ترانسپورتی را نیز به‌شدت متضرر کرده است. آقای حافظی تاکید می‌کند که تنها از بابت استهلاک موترهای باربری بیش از یک میلیون دالر ضرر به تاجران وارد شده است. به گفته او، هر موتر روزانه دست‌کم صد دالر استهلاک دارد که استهلاک هزاران موتر، به بیش از یک میلیون دالر می‌رسد.
این آگاه امور تجاری می‌افزاید که صدها موتر حامل میوه‌های تازه و سبزیجات در دمای بیش از چهل درجه سانتی‌گراد ولایت ننگرهار، گندیده و از بین رفته است. او می‌گوید: «موترها اکثرا سیرالفساد بار دارند. میوه تازه است که در هوای گرم بالاتر از چهل درجه بیابان‌های مشرقی و خیبرپختون‌خوا و تورخم از دو طرف در معرض فساد قرار می‌گیرد. به ضرر هر دو طرف است.» او ریشه این وضعیت را منازعات سرحدی و سیاسی می‌داند و تاکید می‌کند که اگر این مشکل سیاسی حل نشود، همه طرف‌ها ضرر می‌کنند.
این در حالی است که با بسته ماندن گذرگاه تورخم، هزاران مسافر نیز در دو طرف گیر ماندهاند. شمار زیادی از مریضان که از ولایت‌های دور‌دست افغانستان به تورخم آمده‌اند، بیش از یک هفته می‌شود که در گرمای سوزان این منطقه مرزی در سرک و سایه‌های دیوارها روز و شب خود را سپری می‌کنند.
احمد‌الله، باشنده غور، می‌گوید که بیش از سه روز منتظر باز شدن دروازه تورخم مانده، اما در نا‌امیدی تمام برگشته است. این باشنده غور تاکید می‌کند که با مراجعه مکرر به مرکزهای صحی افغانستان، نتیجه نگرفته و داکتران به او توصیه کرده‌اند که جهت معاینات پیش‌ر‌فته‌تر به پاکستان برود.
در همین حال، ممتاز زهرا بلوچ، سخنگوی وزارت خارجه پاکستان، گفته است که ساخت‌وساز پاسگاه‌های امنیتی در منطقه مرزی توسط طالبان، حاکمیت پاکستان را نقض می‌کند. او تاکید کرده که جنگ‌جویان طالبان به جای راه حل مسالمت‌آمیز، به‌طور بی‌رویه به روی مرزبانان پاکستان آتش گشوده‌اند.
سخنگوی وزارت خارجه پاکستان افزوده که این تنش نظامی به زیرساخت‌های مرزی کشورش آسیب رسانده و غیر‌نظامیان را در معرض خطر قرار داده است. او تاکید کرده که «تیراندازی بی‌دلیل نیروهای [طالبان] عناصر تروریستی را جسور می‌کند.»
از سوی دیگر، وزارت خارجه طالبان با نشر بیانیه‌ای خبری، مرزبانان پاکستانی را عامل درگیری نظامی خوانده است. در بیانیه این گروه آمده است: «نیروهای پاکستانی زمانی بالای نیروهای سرحدی [طالبان] شلیک کردند که [آن‌ها] مصروف ترمیم یک پوسته امنیتی بودند که سال‌ها قبل اعمار گردیده بود.»
وزارت خارجه طالبان در بیانیه خود، پاکستان را متهم کرده که مرز را به بهانه‌های توجیهناپذیر بسته است. در متن بیانیه طالبان آمده است: «دروازه‌ها را به بهانه‌های توجیهناپذیر می‌بندند که نه‌تنها به تجارت میان دو کشور آسیب وارد می‌کند، بلکه فاصله میان مردمان دو کشور برادر را افزایش می‌دهد.» وزارت خارجه پاکستان اما نگرانی‌های مطرح‌شده طالبان در مورد تنش‌های مرزی را «بی‌ربط» خوانده و گفته است: «اجازه سوءاستفاده از توافق‌نامه تجارتی» میان دو کشور را نمی‌دهد و نیز هفته گذشته سفیر طالبان را حضار کرده است.
گفتنی است که پاکستان و طالبان تا کنون از طریق گفت‌وگوهای دوجانبه قادر به حل معضل پیش‌آمده نشده‌اند و هنوز روش نیست که گذرگاه تورخم تا چند روز دیگر به روی مسافران و اموال تجارتی بسته می‌ماند.
