پنجشنبه هفته گذشته شهباز شریف، نخستوزیر پاکستان، جنرال عاصم منیر را بهعنوان رییس جدید ستاد ارتش پاکستان تعیین کرد. این تصمیم که چه کسی پس از جنرال جاوید قمر باجوا سکاندار مهمترین و قدرتمندترین نهاد در پاکستان شود، با کشوقوسهای فراوانی روبهرو بود. در این میان، انتصاب جنرال عاصم منیر بدترین خبری بود که به عمرانخان، نخستوزیر پیشین و رهبر حزب تحریک انصاف پاکستان رسید. در میان جنرالهایی که برای این پست نامزد بودند، عاصم منیر تنها اسمی بود که عمرانخان از آن هراس داشت. شاید شهباز شریف امنترین گزینه برای خودش و بدترین گزینه برای عمرانخان را انتصاب کرده است. بهراستی، جنرال عاصم منیر کیست؟ انتصاب او برای عمرانخان چه معنا دارد؟ تنش میان خان و جنرال منیر به کجا برمیگردد؟
جنرال عاصم در وضعیت بسیار بحرانی و حساس که پاکستان با بحرانهای مالی شدید دستوپنجه نرم میکند، رهبری ارتش این کشور را برعهده میگیرد. بحران سیاسی اخیر، راهپیمایی سراسری عمرانخان، بحران گسترده اقتصادی و مالی، افت بیسابقه کلدار پاکستانی، تشدید حملات ستیزهجویان در مناطق خیبرپختونخواه و بلوچستان و سیلابهای فاجعهبار فصلی، پاکستان را درگیر بحران فراگیر ساخته است. در چنین وضعیت دشوار، جنرال عاصم منیر به ریاست ستاد ارتش رسیده است.
جنرال عاصم منیر کیست؟
جنرال منیر فارغالتحصیل دانشکده آموزش افسران مانگلا است. او کهنهکارترین و باتجربهترین جنرالان دوستاره در حال حاضر است که همه در یک زمان از آکادمی نظامی پاکستان در ابیتآباد فارغ شدهاند. رییس جدید ستاد ارتش پاکستان، کارنامهای درخشان دارد. او برنده شمشیر افتخار از هفدهمین دوره فراغت دانشکده افسری مانگلا است. جنرال منیر پلهپله تا ریاست ستاد ارتش بالا آمده و در بخشهای مختلف خدمت کرده است. زمانی که جنرال باجوا، رییس فعلی ستاد ارتش پاکستان که به تاریخ 29 نوامبر متقاعد میشود، فرمانده قولاردوی X بود، جنرال منیر زیر نظر او در مرزهای شمالی پاکستان خدمت میکرد. به همین دلیل از عاصم منیر بهعنوان گزینه مورد پسند باجوا یاد میشد. زمانی که جنرال باجوا رییس ستاد ارتش شد، جنرال منیر را در سال 2017 بهعنوان رییس اطلاعات نظامی و بعداً در سال 2018 بهعنوان رییس استخبارات (ISI) منصوب کرد. ریاست استخبارات جایی بود که تنش میان جنرال منیر و عمرانخان که در آن زمان نخستوزیر بود، بالا گرفت.
تنش میان عمرانخان و عاصم منیر بر سر چیست؟
عاصم منیر در 25 اکتوبر سال 2018 بهعنوان رییس آیاسآی منصوب شد. در همان ابتدا شایعاتی وجود داشت که عمرانخان از حضور عاصم منیر در این پست احساس راحتی نمیکند و این موضوع را با رییس ستاد ارتش در میان گذاشته بود. جنرال عاصم در سال 2018 به عمرانخان گزارش داد که همسر او بشرا بیبی با حلقه کلانی از مافیای زمین و خانهسازی شریک فساد مالی است. این حلقه شامل فرحت شهزادی و شوهرش احسان جمیل گجر و چند شخص سرمایهدار میشد. در آن زمان عمرانخان گزارش عاصم منیر را برنتابید و آن را توطیهای علیه خانم و دوست صمیمی خانمش خواند. در سال 2019 برخی از رسانههای پاکستانی گزارش دادند که بشرا بیبی در فسادهای کلان مالی دست دارد و از این راه ثروت هنگفتی به دست آورده است.
نام فرح و داستان فساد مالی او و بشرا بیبی اولین بار زمانی مطرح شد که عالمخان، عضو ناراضی حزب تحریک انصاف و مریم نواز، معاون حزب مسلم لیگ (شاخه نواز)، اتهامات فساد را علیه او وارد کردند. او متهم به خرید یک زمین صنعتی به مساحت 10 جریب به قیمت 80 میلیون روپیه است، در حالی که ارزش این زمین حدود 600 میلیون روپیه بود. با این حال، سازمان مبارزه با فساد اخیراً پرونده او را کنار گذاشته است. او همچنین متهم شده است که از نفوذ خود بر انتصابات اداری در پنجاب کسب درامد کرده است. با این حال، عمرانخان، نخستوزیر وقت، از او دفاع کرد و گفت که او «قربانی انتقامگیری سیاسی» شده است. او گفت که فرح به دلیل دوستی صمیمی با همسر نخستوزیر، مورد هدف قرار گرفته است.
عمرانخان، عاصم منیر را مسوول این رسوایی دانست و از جنرال باجوا خواست تا او را از ریاست آیاسآی کنار بزند. به دلیل اصرار شدید عمرانخان، جنرال باجوا عاصم منیر را به قولاردوی گجرانوالا فرستاد و به جای او جنرال فیض حمید را بهعنوان رییس آیاسآی منصوب کرد.
انتخاب فیض حمید هم بیدلیل نبود. پیش از رسیدن به کرسی ریاست آیاسآی، فیض حمید مسوول بخش هماهنگیهای سیاسی این سازمان بود. وظیفه این بخش ارتباط با سیاستمداران است و در بعضی موارد بالا کشیدن و ارتقای سیاستمداران نیز از همین مجرا و توسط همین بخش صورت میگیرد. یکی از افرادی که از این آدرس مطرح شد، عمرانخان بود. خان به کمک ارتش که فیض حمید در آن نقش بهسزایی داشت، در سال 2018 به نخستوزیری رسید و تا قبل خلع شدن از قدرت در سال 2022، رابطهای نزدیک با ارتش داشت.
در جون 2022، یک نوار صوتی بهصورت آنلاین منتشر شد که در آن فرح از ملک ریاض و دخترش امبر ریاض میخواهد تا برای برداشته شدن موانع از روی پروژهشان، باید یک «گردنبند الماس» برای بشرا بیبی هدیه بگیرند. در آخرین مورد، نام فرح در بحث فروش هدایای «توشهخانه» نیز مطرح است. گفته میشود که او فروش یک ساعت گرانبها را که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، به عمرانخان هدیه داده بود را تسهیل کرده است.
عمرانخان تمام این موارد را دسیسه ارتش و جنرال عاصم منیر میداند و به همین دلیل او به انتصاب عاصم منیر بهعنوان رییس ستاد ارتش واکنش نشان داد و از عارف علوی خواست تا مطابق به قانون عمل کند.
انتصاب منیر برای عمرانخان به چه معنا است؟
عمران خان برنامه داشت که در آینده پس از بازنشسته شدن جنرال باجوا، جنرال فیض حمید را بهعنوان رییس جدید ستاد ارتش تعیین کند. انتصاب فیض حمید برای عمرانخان بدین معنا بود که او میتواند با حمایت ارتش و حمید از شر رقبای سیاسیاش خلاص شود و در انتخاب بعدی با خیال راحت دوباره پیروز گردد. اما با صدور رای عدم اعتماد به نخستوزیر توسط پارلمان در مارچ 2022، این برنامه عمرانخان نقش برآب شد. بعد از آن، او به خیابان آمد و خواستار انتخابات زودهنگام شد. خان با این کار هدف دیگری را نیز دنبال میکرد و آن نقش داشتن در تعیین رییس بعدی ستاد ارتش بود؛ زیرا بدیهی بود که شهباز شریف کسی را انتخاب خواهد کرد که به میل خودش باشد، نه رقیب نیرومند سیاسیاش عمرانخان. حالا که نزدیک به هشت ماه از به خیابان آمدن عمران خان میگذرد، او نه حکومت را به برگزاری انتخابات زودهنگام وادار توانسته و نه از انتخاب عاصم منیر جلوگیری توانسته است. به همین دلیل خیلی از کارشناسان این انتصاب را یک شکست بزرگ برای تحریک انصاف و عمرانخان تلقی میکنند؛ چون شایعاتی وجود داشت که عمرانخان بعد از کنار زدن منیر از ریاست آیاسآی، تلاش کرده با واداشتن مردم به شکایتهای فساد و اخاذی از منیر، اعتبار این جنرال را خدشهدار کند.
حالا، اینکه جنرال منیر به چه شیوهای با عمرانخان برخورد خواهد کرد، معلوم نیست؛ ولی آنچه معلوم است، این است که صبر ارتش در مورد اتهامات خان رو به اتمام است. رییس جدید ارتش پاکستان، فضای زیادی برای عمرانخان نخواهد داد، اگر موضوع اعتبار و ثبات ارتش در میان باشد.
در حالی که قرار بود عمرانخان به تاریخ 27 نوامبر در اسلامآباد سخنرانی کند، ولی یک روز پیش از آن، این سخنرانی را لغو کرد و گفت سخنرانیاش در اسلامآباد باعث هرجومرج میشود و کشور آسیب میبیند. اگر از زوایه دیگر به موضوع نگریسته شود، شاید دور از احتمال نباشد که لغو شدن این سخنرانی ربط مستقیم به انتخاب عاصم منیر بهعنوان رییس ستاد ارتش داشته باشد. به هر ترتیب، جنرال عاصم آمده است تا سه سال دیگر یا شاید هم بیشتر فرد شمارهیک پاکستان باشد و این خبر خوبی برای عمرانخان نیست.