کارشیوه استفاده از بایومتریک هنوز هم تدوین نشده است
با آن‌که تنها یک ماه دیگر به روز رأی‌دهی باقی مانده، کمیسیون مستقل انتخابات هنوز هم کارشیوه استفاده از دستگاه‌های انگشت‌نگاری را نهایی نساخته است. مسوولان این کمیسیون می‌گویند، چگونه‌گی استفاده از دستگاه‌های انگشت‌نگاری را به گونه کامل در نشست‌های عمومی مطرح کرده‌اند، اما کارشیوه‌ای ویژه برای استفاده از این فناوری در انتخابات ریاست جمهوری تا کنون تدوین نشده است.
ذبیح‌الله بارکزی، مسوول بخش بایومتریک کمیسیون مستقل انتخابات روز دوشنبه، چهارم سنبله در صحبت با روزنامه ۸صبح گفت، چگونه‌گی استفاده از دستگاه‌های انگشت‌نگاری در نشست‌ها و کارشیوه‌های مختلف توضیح داده شده است، اما یک طرزالعمل جداگانه برای استفاده از فناوری انگشت‌نگاری در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو تدوین نشده است.
هر چند از این پیش مسوولان کمیسیون مستقل انتخابات استفاده از دستگاه‌های انگشت‌نگاری را توضیح داده‌اند، اما توضیحات آنان کامل نیست. آنان در نشست‌های متفرقه گفته‌اند که در ششم میزان ۳۹هزار و ۵۴۴ دستگاه برای ثبت مشخصات نُه میلیون و ۶۴۵ هزار و ۲۸۳ رأی‌دهنده به کار خواهد رفت. آنان هم‌چنان توضیح داده‌اند که این دستگاه‌ها در ۳۰ هزار محل رأی‌دهی توزیع خواهد شد و در هر مرکز رأی‌دهی یک دستگاه اضافی برای تدابیر احتیاطی گذاشته می‌شود. مسوولان کمیسیون مستقل انتخابات گرفتن عکس زنان توسط این دستگاه‌ها را در ششم میزان الزامی دانسته و افزوده‌اند که مشخصات دو شصت رأی‌دهنده‌گان با عکس چهره، مشخصات شناس‌نامه و استیکر نصب شده در عقب شناس‌نامه رأی‌دهنده‌گان درج دستگاه‌های انگشت‌نگاری خواهد شد. سخنگویان این کمیسیون تاکید کرده‌اند که تلاش خواهند کرد انتقال داده‌های رأی‌دهنده‌گان از دستگاه‌های انگشت‌نگاری به سیستم مرکزی کمیسیون مستقل انتخابات به گونه‌ی «آنلاین» صورت گیرد، اما در صورت نبود امکانات لازم این داده‌ها پس از روز رأی‌دهی به گونه‌ی آفلاین به سروَر انتقال خواهد شد.
با این همه، نهادهای ناظر بر روند انتخابات به این باور اند که هنوز هم جزییات کامل استفاده از این دستگاه‌ها در اختیار رأی‌دهنده‌گان قرار نگرفته است. مسوولان نهادهای ناظر بر روند انتخابات می‌گویند، در صورتی که در یک یا چند مرکز رأی‌دهی از دستگاه‌های انگشت‌نگاری به دلایل مختلف استفاده نشود، سرنوشت آرای رأی‌دهنده‌گان چه خواهد شد. یوسف رشید، رییس اجرایی بنیاد انتخابات آزاد و عادلانه افغانستان (فیفا) بر تدوین یک «کارشیوه ویژه» برای استفاده از دستگاه‌های انگشت‌نگاری تاکید کرد و گفت: «به یک کارشیوه واضح از چگونه‌گی استفاده از دستگاه‌های انگشت‌نگاری نیاز است و کمیسیون مستقل انتخابات باید از همین اکنون یک راه‌کار روشن در این زمینه داشته باشد.»
مسوولان نهادهای ناظر بر روند انتخابات هشدار می‌دهند، در صورتی که چگونه‌گی استفاده از این دستگاه‌ها با یک کارشیوه مشخص توضیح داده نشود، چالش‌های پساانتخاباتی ۲۸ و ۲۹ میزان سال گذشته تکرار خواهد شد؛. چالش‌ها و کشمکش‌هایی که بیش از شش ماه ادامه یافت.
از این پیش کمیسیون مستقل انتخابات پیش از برگزاری انتخابات پارلمانی سال گذشته اعلام کرده بود که انتخابات با استفاده از دستگاه‌های انگشت‌نگاری به گونه «آفلاین» و استفاده از فهرست رأی‌دهنده‌گان برگزار می‌شود و تنها آرای بایومتریک شده مدار اعتبار خواهد بود. اما در روز رأی‌دهی به سبب کم‌کاری و نارسایی‌های کارکنان پیشین کمیسیون مستقل انتخابات، مشخصات همه‌ی رأی‌دهنده‌گان در این دستگاه‌ها ثبت نشد. شماری از کارمندان کمیسیون با چگونه‌گی استفاده از این دستگاه‌ها آشنایی نداشتند و شماری از دستگاه‌ها بدون چارچ در اختیار آنان قرار گرفت. سرانجام کمیسیون مستقل انتخابات تصمیم گرفت که آرای بدون بایومتریک شده را نیز معتبر بشمارد. این تصمیم کمیسیون انتخابات با راه‌پیمایی‌ها و اعتراضات گسترده نامزدان پارلمانی و احزاب سیاسی روبه‌رو شد. سر انجام نتایج نهایی انتخابات پارلمانی پس از شش ماه تاخیر در اواخر ماه ثور ۱۳۹۸ اعلان شد.
در کنار این نارسایی‌ها و استفاده نشدن دستگاه‌ها در همه‌ی مراکز رأی‌دهی، شماری از دستگاه‌های انگشت‌نگاری پس از روز رأی‌دهی مفقود شد. مسوولان کمیسیون مستقل انتخابات از این پیش تایید کرده‌اند که بیش از ۵۰۰ دستگاه انگشت‌نگاری همراه با وسایل آن مفقود شده است. اما نهاد تیفا که از ناظران انتخابات است، ادعا کرد که میزان این دستگاه‌ها بالاتر از سه هزار می‌باشد. با توجه به این موارد، نهادهای ناظر بر روند انتخابات تاکید دارند که کمیسیون مستقل انتخابات هرچه زودتر کارشیوه استفاده از دستگاه‌های انگشت‌نگاری و راه‌های حل پی‌آمدهای احتمالی آن را نهایی سازند. از این پیش، نامزدان انتخابات ریاست جمهوری و احزاب سیاسی نیز تاکید کرده‌اند که چگونه‌گی استفاده از دستگاه‌های انگشت‌نگاری باید پیش از برگزاری انتخابات روشن شود.
استفاده از فناوری انگشت‌نگاری چگونه الزامی شد؟
استفاده از فناوری انگشت‌نگاری در انتخابات، پس از راه‌پیمایی‌های گسترده احزاب سیاسی در کابل و شماری از ولایت‌های کشور در قانون انتخابات جا گرفت. احزاب و جریان‌های سیاسی پیش از برگزاری انتخابات پارلمانی سال ۱۳۹۷ با انتقاد از روند برگزاری انتخابات استدلال داشتند که برخورد کمیسیون مستقل انتخابات با آرای مردم شفاف نیست و هیچ مکانیزم موثر برای نظارت از کارکردهای این کمیسیون بدون استفاده از فناوری ممکن نیست. آنان هم‌چنان بر تغییر نظام انتخابات و استفاده از فناوری نوین در انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری تاکید داشتند.
اعتراض احزاب و جریان‌های سیاسی در ماه سنبله سال گذشته آغاز شد و پس از تعدیل برخی از ماده‌های قانون انتخابات در ماه دلو ۱۳۹۷ پایان یافت. هواداران احزاب سیاسی هم‌چنان ادعا داشتند که یگانه راه جلوگیری از تقلب و استفاده از شناس‌نامه‌های تقلبی در انتخابات، می‌تواند استفاده از فناوری انگشت‌نگاری باشد.
در پی این راه‌پیمایی‌ها، برخی از ماده‌های قانون انتخابات تعدیل یافت و استفاده از فناوری انگشت‌نگاری در انتخابات پارلمانی و تمامی مراحل انتخابات ریاست جمهوری الزامی گردید. با این حال، در فقره دوم ماده نوزدهم قانون تعدیل یافته انتخابات به استفاده و تدوین یک کارشیوه ویژه استفاده از دستگاه‌های انگشت‌نگاری در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو اشاره شده و آمده است: «کمیسیون مکلف است به منظور تسریع پروسه انتخابات و تامین شفافیت، تدابیری را اتخاذ نمایند که همه مراحل پروسه انتخابات به شمول ثبت نام و تشخیص رأی‌دهنده‌گان مطابق طرزالعمل مربوطه با استفاده از سیستم الکترونیک و تکنولوژی بایومتریک طور مصون صورت گیرد.»
با این همه قرار است انتخابات ریاست جمهوری تا ۳۱ روز دیگر در ششم میزان با استفاده از دستگاه‌های انگشت‌نگاری برگزار شود. کمیسیون مستقل انتخابات شمار رأی‌دهنده‌گان انتخابات ریاست جمهوری را ۹ میلیون و ۶۴۵ هزار و ۲۸۳ نفر اعلام کرده است. مسوولان این کمیسیون می‌گویند حدود ۳۹هزار و ۵۴۴ دستگاه انگشت‌نگاری برای ثبت مشخصات رأی‌دهنده‌گان از یک شرکت آلمانی به نام «درامالوگ» خریداری شده است. از این میان، حدود ۲۲ هزار این دستگاه‌ها در انتخابات پارلمانی سال گذشته نیز استفاده شده است.
