قهوه پیروزی به کام فیض حمید تلخ شد
در اوایل سپتامبر ۲۰۲۱، جنرال فیض حمید، رییس سابق سرویس اطلاعات داخلی پاکستان (آی‌اس‌آی)، در سفر متعجب‌کننده‌ای وارد کابل شد تا مشکل تشکیل کابینه طالبان را حل کند. هرچند جنرال حمید هدف سفرش به افغانستان را بررسی وضعیت امنیتی به‌دلیل تحولات ۱۵ آگست ۲۰۲۱ و روی کار آمدن مجدد طالبان عنوان کرده بود، اما هدف غایی و اصلی این سفر حل و فصل تنش میان طالبان بر سر تشکیل کابینه این گروه بود. وقتی خبرنگاران از او در مورد آینده افغانستان پرسیدند، او با لبخند گفت: «همه چیز اوکی [خوب] خواهد شد.» در چهارم سپتامبر ۲۰۲۱، روزنامه دان چاپ پاکستان نیز تیتر زد که «همه چیز خوب خواهد شد.» در ابتدا، با به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان، استراتژیست‌ها و سیاست‌گذاران پاکستانی خوشحال بودند که دولت و جناح همسو با منافع آن‌ها در افغانستان روی کار آمده است. خیلی از پاکستانی‌ها قهوه‌ای را که جنرال فیض حمید در لابی هوتل سرینا در کابل در دست داشت «قهوه پیروزی» خواندند.
استراتژیست‌های پاکستانی تصور داشتند که حضور طالبان در افغانستان برای آن‌ها مزیت خواهد بود و پاکستان چالش‌های کمتری در رابطه با افغانستان خواهد داشت. به‌زعم استراتژیست‌های پاکستانی حضور طالبان باعث می‌شود که دست هند از منطقه و افغانستان کوتاه گردد و این یک پیروزی برای آن‌ها بود. حکومت اشرف غنی رابطه خوبی با هند داشت و همین مساله سیاست‌گذاران پاکستانی را نگران کرده بود. حضور طالبان به این معنا بود که پاکستان رقیب سنتی‌اش را در خاک افغانستان شکست داده و قرار است دولت همسو با منافع پاکستان در کابل روی کار بیاید. در راولپندی (مقر ارتش پاکستان) احساس بر این بود که می‌شود با استفاده از نفوذ طالبان بر تحریک طالبان پاکستان این گروه «یاغی» را به میز مذاکره کشاند و از این طریق، ناامنی در مناطق شمالی پاکستان را کاهش داد.
«آرامش قبل از طوفان»
در حالی که عمران خان و دستگاه دیپلماسی او در سطح بین‌المللی برای شناسایی طالبان لابی می‌کردند و ظاهراً از وضعیت جدید در افغانستان راضی بودند، خطر در بیخ گوش آن‌ها در حال نزدیک‌تر شدن بود. دولت عمران خان و ارتش پاکستان توانستند در ماه‌های نخست رژیم طالبان، از نفوذ این گروه برای گفت‌وگو با تحریک طالبان پاکستان استفاده کرده و آتش‌بس را برقرار کنند. به عقیده کارشناسان، این آتش‌بس برای پاکستان چندان مفید نبود و سبب تقویت و تجهیز تحریک طالبان شد. این گروه با استفاده بهینه از این فرصت، در جریان چند ماه آتش‌بس به اهداف جدید فکر کرد و طرح جدیدی برای انجام حملات علیه ارتش پاکستان ریخت. به عبارت دیگر، این گروه تجدید قوا کرد. با اعلام پایان آتش‌بس توسط تی‌تی‌پی، شدت حملات این گروه در پاکستان بیشتر شد و حملات مرگباری را علیه نیروهای نظامی پاکستان طراحی و اجرا کرد که مرگبارترین آن، حمله بر مسجد پولیس در پشاور بود که بیش از ۳۰۰ کشته و زخمی برجا گذاشت.
به نظر می‌رسد که استراتژیست‌های پاکستانی در مورد حمایت از طالبان و برقراری آتش‌بس با تحریک طالبان پاکستان دچار اشتباه محاسباتی شده‌اند و حالا دارند تاوان آن را پس می‌دهند. شدت حملات تحریک طالبان پاکستان امر تازه‌ای نیست و این گروه میان سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۳ هم حملات زیادی را علیه نیروهای نظامی پاکستان سازماندهی کرده بود. اما حالا تفاوت در این است که پاکستان به دلیل سیلاب‌های سال قبل، تورم بی‌سابقه و بدهی‌های بین‌المللی وضعیت مناسبی ندارد و تنش سیاسی میان عمران خان و حکومت فعلی مزید بر علت شده است. افزایش حملات در وضعیت فعلی پاکستان سبب شده تا دست ارتش این کشور نیز بسته باشد؛ چون توانایی مالی برای راه‌اندازی عملیات‌های بزرگ علیه تی‌تی‌پی را ندارد.
پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان تعداد حملات در پاکستان به‌صورت بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است و این موضوع سیاست‌گذاران پاکستانی را به‌شدت نگران کرده است. تصور پاکستانی‌ها این بود که با آمدن طالبان وضعیت امنیتی بهبود پیدا خواهد کرد؛ اما با قدرت‌گیری مجدد طالبان، وضعیت امنیتی در پاکستان متحول شده و برعکس توقع آن‌ها، تعداد حملات افزایش یافته است.
از سوی دیگر، پاکستانی‌ها احساس می‌کردند که دست هند را از افغانستان کوتاه کرده‌اند؛ اما براساس گزارش انستیتوت مطالعات صلح پاکستان، طالبان با هند روابط نزدیک دارند و گمانه‌هایی وجود دارد که هند سفارت افغانستان در دهلی جدید را به طالبان بسپارد. این انستیتوت گزارش داده است که دیپلمات‌های هندی، دیپلمات‌های گروه طالبان را آموزش می‌دهند. این بدان معنا است که هند به‌صورت حساب شده دارد به میدان بازی افغانستان برمی‌گردد و با طالبان رابطه دارد. اگر روابط هند با طالبان بیشتر شود، تنها امتیاز پیروزی که پاکستان در افغانستان داشت در حال رنگ باختن خواهد بود.
اگر این سناریو اتفاق بیفتد و پاکستان نتواند جلو تحولات جدید را بگیرد، بازی در زمین افغانستان را بد خواهد باخت و بد تاوان خواهد داد. حمایت از طالبان برای کاهش حملات در مناطق شمالی و شمال‌غربی پاکستان نتیجه برعکس داشته است و اگر هند با طالبان روابط نزدیک‌تر ایجاد کند، شکست دیگر برای استراتژی حمایتی پاکستان از طالبان خواهد بود. هرچند پاکستانی‌ها در این اواخر فشارهای زیادی روی طالبان وارد کرده‌اند و مهره‌های نزدیک به خود را در کابینه این گروه جابه‌جا کرده‌اند، با آن‌هم وضعیت هنوز از نقطه مورد نظر آن‌ها کیلومترها دور است.
گزارش اخیر انستیتوت مطالعات صلح پاکستان حکایت از شکست استراتژی این کشور در قبال طالبان دارد. به‌صورت عموم، تعداد حملات از زمان به‌قدرت رسیدن طالبان تا کنون ۷۳ درصد افزایش یافته است. تعداد کشته‌ها نیز به همین سان ۷۷ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
|
منطقه |
نوامبر ۲۰۱۹ تا جولایی ۲۰۲۱ (۲۱ ماه) | آگست ۲۰۲۱ تا اپریل ۲۰۲۳ (۲۱ ماه) |
تغییر% |
|||
| شمار حملات | کشته‌ها | شمار حملات | کشته‌ها | شمار حملات | کشته‌ها | |
| خیبر پختون خواه | ۱۴۹ | ۲۱۸ | ۲۸۶ | ۵۲۰ | ۹۲% | ۱۳۸% |
| بلوچستان | ۸۸ | ۱۸۱ | ۱۵۹ | ۲۱۸ | ۸۱% | ۲۰% |
| پنجاب و اسلام‌آباد | ۱۴ | ۲۴ | ۱۰ | ۱۷ | ۲۸% ¯ | ۲۹%¯ |
| سند | ۲۳ | ۲۱ | ۱۷ | ۳۰ | ۲۶%¯ | ۴۰% |
| گلکیت و بلتستان و جامو و کشمیر | ۰ | ۰ | ۱ | ۰ | – | – |
| مجموع | ۲۷۴ | ۴۴۴ | ۴۷۳ | ۷۸۵ | ۷۷% | ۷۳% |
منبع: انستیتوت مطالعات صلح پاکستان
براساس این گزارش، حملات در دو ایالت مرزی افغانستان افزایش چشم‌گیری داشته است. این افزایش رابطه مستقیم به وضعیت افغانستان دارد. نه تنها تی‌تی‌پی از وضعیت حاضر سود میبرد، بلکه گروههای آزادی‌طلب بلوچستان نیز حملات قابل ملاحظه‌ای را علیه ارتش پاکستان انجام داده‌اند.
همه چیز اوکی نیست
برخلاف آنچه که جنرال فیض حمید در لابی هوتل سرینا در کابل گفته بود، همه چیز اوکی نیست. در حالی که دولت پاکستان با مسایل داخلی‌اش درگیر است، نیروهای تی‌تی‌پی در نزدیکی دروازه‌های اسلام‌آباد پرسه می‌زنند و تهدید جدی برای امنیت پایتخت آن کشور ایجاد کرده‌اند. حالا که وضعیت در پاکستان رو به وخامت است، به نظر می‌رسد که قهوه پیروزی به کام جنرال فیض حمید تلخ شده و بحران امنیتی پاکستان پیچیده‌تر از قبل گردیده است.
