با تشدید حملههای انفجاری بر تجمع عزاداران در محرم امسال، نگرانی شهروندان بهویژه پیروان مذهب تشیع از نبود امنیت در کشور افزایش یافته است. عزاداران محرم که در کابل و ولایتها نُه روز مراسم عزاداری را زیر سایه ترسوبیم سپری کردهاند، میگویند که هنگام بیرون شدن از خانه امیدی برای برگشت ندارند. این نگرانیها در حالی افزایش یافته است که طالبان از تأمین امنیت تکیهخانهها و مساجد اهل تشیع در ماه محرم اظهار ناتوانی کرده و محدودیتهایی را علیه عزاداران وضع کردهاند.
حملههای خونین سه روز گذشته و وضع محدودیتهای طالبان علیه عزاداران، داغ آنان را تازهتر ساخته است. آنان میگویند که طالبان به جای وضع محدودیت، باید امنیت مردم را تأمین کنند. در همین حال شورای مقاومت برای نجات نیز گفته است که طالبان در تأمین امنیت شهروندان، بهویژه در روزهای محرم ناکام هستند. از سوی دیگر، یوناما از طالبان خواسته است که جلو حملهها بر مناطق شیعهنشین در کابل را بگیرند و تحقیقات کامل و شفاف را این باره آغاز کنند.
عزاداران محرم در کابل و ولایتها که چندین روز را در کابوس ترس و ناامیدی مراسم مذهبیشان را برگزار کردهاند و از وقوع حوادث احتمالی به شدت ابراز نگرانی میکنند، هراس دارند که در روز دهم محرم افغانستان کربلای دیگری برای عزاداران نشود. این عزاداران در صحبت با روزنامه ۸صبح از طالبان میخواهند که تأمین امنیت مراسم مذهبی آنان را به شکل درست بگیرند. محمدطاهر، باشنده دشت برچی کابل که نگرانی بر او چیره شده است میگوید: «تنها مه نی، کل شیعهها نگران امنیت هستند. بالای طالبان حساب نمیشه که امنیت ما ره بگیرد. توکل ما به خدا و اهل بیت است. به هر حالش از روز عاشورا تجلیل میکنیم و نذر خوده تقسیم میکنیم.»
قربانعلی، باشنده دیگر کابل نیز با ابراز نگرانی از وقوع حوادث، از طالبان انتظار دارد که در انجام مراسم مذهبیشان محدودیت وضع نکنند و بهجای آن امنیت مردم را تأمین کنند. این باشنده کابل میگوید: «طالبان باید امنیت مردم شیعه را بگیرد تا مردم مراسم مذهبی خود را به درستی انجام بدهند. برای روز عاشورا باید نیروی بیشتر به مناطق شیعهنشین روان کنند و اجازه بدهند که مردم مطابق عرف مذهبی، عاشورای حسینی را تجلیل کنند و عزاداری کنند.» او میافزاید: «خواست ما از طالبان تنها برقراری امنیت است و اینکه در عزاداری ما مداخله نکنند و محدودیت وضع نکنند.»
با افزایش حملههای انفجاری، طالبان بهجای تشدید تدابیر امنیتی، دست به وضع محدودیتها بر عزاداران محرم زدهاند. این گروه از عزاداران در کشور خواستهاند که سقاخانههایشان را بسته کنند و دستههای عزاداری را نیز از گشتزنی در جادهها منع کردهاند. این گروه همچنان به شیعیان در بلخ گفتهاند که حق برگزاری مراسم عاشورا را در روضه سخی را ندارند.
دستور بسته شدن سقاخانهها و جلوگیری از توزیع نذر
طالبان به صاحبان سقاخانهها در شهرکابل دستور دادهاند که دروازههای این سقاخانهها را بسته کنند. به گفته شماری از عزاداران محرم، طالبان به آنان هشدار دادهاند، در صورتی بسته نکردن سقاخانهها مسوولیت هر نوع حادثه به دوش خود مردم است. به گفته این عزاداران، امروز افراد مسلح به یکی از سقاخانهها در جاده چهارقلعه چهاردهی هجوم آورده و شماری از فراشان این سقاخانه را لتوکوب کردهاند. افراد مسلح به عزاداران اجازه ندادهاند که نذر توزیع کنند. این افراد هویت خود را معرفی نکردهاند، اما لباسهایشان شبیه جنگجویان بوده است. رضا، مسوول یکی از سقاءخانهها در کابل، در صحبت با روزنامه ۸صبح میگوید: «طالبان برای ما اخطار دادند که تهدیدات امنیتی بلند است. طالبان گفتند سقاخانهها را بسته کنید؛ در غیر آن اگر کدام حادثه امنیتی پیش میآید، مسوولیت به دوش خودتان است.»
در همین حال محمد محقق، رهبر حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان نیز تصاویر یکی از صاحبان سقاخانههای کابل را در صفحه فیسبوکش نشر کرده و نوشته است: «لتوکوب موظفین سقاخانههای حسینی در تاسوعا در دشت برچی کابل.» او اما در این پست فیسبوکی از عاملان این رویداد نام نبرده است.
محدودیت در گشتزنی دستههای عزاداری در جادهها
عزاداران حسینی، همه ساله در روز عاشورا با کاروانهای مختلفی در شهر کابل و شماری از ولایتها گشتزنی میکنند. امسال اما طالبان به این دستههای عزاداری در کابل هشدار دادهاند که حق گشتزنی در جادهها را ندارند. علی مددی، یکی از عزداران محرم در کابل در صحبت با روزنامه ۸صبح میگوید که اعمال محدودیت از سوی طالبان آنان را نگران ساخته است. به گفته او، گشتزنی عزاداران حسینی، نوعی همبستهگی و ابراز احساسات مذهبی آنان را به نمایش میگذارد.
در همین حال، عزیزالله نجفیزاده، یکی از عزادران محرم، از این اقدام طالبان حمایت میکند و میگوید که این امر در کنار اینکه باعث آزار و اذیت باشندهگان کابل میشود، اختلافهای مذهبی و قومی را نیز تشدید میکند. آقای نجفیزاده تأکید میکند که این گشتزنیها در گذشته حوادث دلخراشی را به میان آورده است. او تصریح میکند که در فرهنگ عاشورای حسینی نیز چنین امر پسندیده نیست و عزاداران نباید باعث خلق مزاحمت برای دیگران شوند.
ممانعت از تجلیل عاشورا در صحن روضه سخی در مزارشریف
عزاداران حسینی در بلخ همهساله از عاشورا در صحن روضه سخی با حضور مقامهای ارشد دولتی و مردمی تجلیل به عمل میآوردند. طالبان امسال به این باشندهگان شیعه در بلخ اجازه برگزاری مراسم عاشورا در صحن روضه سخی را ندادهاند. مسوولان محلی طالبان در این ولایت به شورای علمای شیعه دستور دادهاند که از برگزاری مراسم عزاداری در صحن روضه سخی خودداری کنند. این در حالی است که سال گذشته که آغازین روزهای سلطه طالبان بود، این گروه به عزاداران حسینی در مزارشریف اجازه داده بودند که مراسم عاشورا را در صحن روضه سخی در مزارشریف برگزار کنند.
نگاهی به رویدادهای خونین چند روز گذشته
تأمین امنیت مراسم محرم در کشور همواره یکی از چالشهای جدی پیش روی مسوولان امنیتی بوده است؛ اما پس از فروپاشی نظم جمهوریت، طالبان ادعا کردند که امنیت سرتاسری و کامل در کشور تأمین است و هیچ مشکل امنیتی به میان نخواهد آمد. این ادعا در حالی مایه فخر طالبان شده است که آنان به عزاداران حسینی گفتهاند که از تأمین امنیت مراسم مذهبیشان ناتواناند و این عزاداران باید خودشان امنیتشان را تأمین کنند. از همینرو توافق شده است که مسوولیت تأمین امنیت را میان نیروهای خویش و عزاداران حسینی تقسیم کنند؛ طوری که مسوولیت امنیت داخل تکیهخانهها و مساجد به دوش عزاداران و امنیت بیرون این مکانها به دوش افراد طالبان است.
روز چهارشنبه هفته گذشته درگیری شدید چند ساعته میان جنگجویان طالبان و گروه داعش در کارته سخی رخداد. طالبان گفتهاند که داعشیان در یک خانه مخفی شده و از آنجا میخواستند بر زیارت کارته سخی در شهر کابل و برخی از نقاط دیگر پایتخت حملههای تروریستی انجام بدهند. این درگیری که چندین ساعت به درازا کشید با کشته شدن افراد داعش و انفجار ساختمان به پایان رسید. طالبان اعلام کردند که در این درگیری یک پولیس زن کشته شده و چهار نیروی دیگر آنان زخم برداشتهاند.
همچنان عصر روز جمعه، ۱۴ اسد، انفجار نیرومندی در غرب کابل در نزدیکی مسجد امام باقر رخ داد. این انفجار بیش از ۵۰ کشته و زخمی برجای گذاشت. قربانیان این حادثه کودکان، زنان و عزاداران شیعه و عمدتاً هزاره بودند. طالبان این رویداد را ناشی از انفجار یک ماین جاسازی شده در یک کراچی ترکاریفروشی عنوان کرده و گفتند که در این حادثه ۸ تن کشته شده و ۱۸ تن دیگر زخمی شدهاند. رویترز اما به نقل از یک مقام طالبان گزارش داده است که در این انفجار بیش از ۵۰ تن کشته یا زخمی شدهاند.
عصر روز شنبه، ۱۵ اسد، نیز انفجار نیرومند دیگری در میان غرفههایی صورت گرفت که پرچم عزاداری میفروختند. طالبان گفتهاند که در این انفجار ۲ تن کشته شده و ۲۲ تن دیگر زخمی شدهاند، اما شاهدان عینی میگویند که در این رویداد ۷ تن کشته شده و بیش از ۳۵ تن دیگر زخمی شدهاند. طالبان اجازه تصویربرداری از این حادثه را نداده و یک باشنده کابل را به جرم گرفتن عکس بازداشت و لتوکوب کردهاند.
واکنشها به رویدادهای خونین محرم
انجام حملههای خونین در محرم امسال در کابل، علاوه بر واکنش شهروندان، واکنش سازمانها و شخصیتهای سیاسی را نیز به همراه داشته است. دفتر معاونت سازمان ملل متحد در کابل (یوناما) پس از انفجارهایی که باعث کشته و زخمی شدن دهها تن از شیعیان در غرب کابل شد، گفته است که طالبان باید از اینگونه حملات بیرویه جلوگیری کند. این نهاد همچنان از طالبان خواسته که تحقیقات کامل و شفاف را در این مورد آغاز کنند.
در همین حال، ریچارد بنت، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل برای افغانستان، حمله روز جمعه را «هولناک» خوانده و گفته است که طالبان مسوولیت حفاظت از همه شهروندان افغانستان را بر عهده دارند. او گفته است: «حمله هولناک دیگر به غیرنظامیان هزاره در بازار شلوغ در غرب کابل ادامه الگوی جنایاتی است که مسوولیت آن را داعش بر عهده گرفته است.»
جبهه مقاومت ملی نیز در پیوند به حملههای خونین ۱۴ و ۱۵ اسد در غرب کابل که عمدتاً محلههای هزارهنشین را هدف قرار دادهاند، واکنش نشان داده وگفته است که این حملهها را طالبان طراحی کردهاند.
صبغتالله احمدی، سخنگوی این جبهه، در صفحه فیسبوکش نگاشته است: «حملههای دو روز پسین و خونین بر برادران شیعهمان از سوی بدرالدین حسنزی و شماری از فرماندهان طالبان در مقر قطعات عمری در کابل برنامهریزی و عملی شده است.»
همچنان شورای عالی مقاومت برای نجات که در جبهه مخالف طالبان قرار دارد نیز حملههای انفجاری دو روز گذشته در غرب کابل را «جنایات هدفمند و ضدبشری» خوانده است. این شورا گفته است که طالبان برخلاف ادعایشان در تأمین امنیت ناکام بودهاند. شورای عالی مقاومت برای نجات، با صدور اعلامیهای گفته است که کشته شدن ایمن الظواهری، رهبر شبکه القاعده، در کابل نشان میدهد که کابل به پناهگاه امن برای گروههای تروریستی بدل شده است.
واکنش چهرههای سیاسی به انفجارهای خونین در کابل
حامدکرزی، رییسجمهور پیشین کشور، حملههای انفجاری بر عزاداران حسینی را نکوهش کرده و آن را جنایت ضدبشری و خلاف موازین و ارزشهای اسلامی و انسانی توصیف کرده است. او تأکید کرده که راه نجات کشور در اتحاد و اتفاق همه نهفته است. از سوی دیگر، عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه پیشین نیز این حملهها را «تروریستی» خوانده و تأکید کرده که راهاندازی حملههای تروریستی در روزهای محرم به هدف تفرقهافگنی صورت میگیرد.
همچنان محمدکریم خلیلی، رهبر حزب وحدت اسلامی افغانستان در واکنش به انفجارهای اخیر در غرب کابل، گفته است که جامعه هزاره با یک برنامهی از پیش طراحی شده «نسلکشی آشکار» مواجه است. آقای خلیلی در این اعلامیه افزوده که مسوولیت مستقیم این حملات «بدون تردید» متوجه طالبان است.
رهبر حزب وحدت اسلامی افغانستان از طالبان خواسته است که برای کاهش رنج و اندوه خانوادههای قربانیان، عاملان این انفجارها را شناسایی و به پنجه عدالت بسپارند. او در این اعلامیه از نهادهای بینالمللی حقوق بشری، بهویژه کمیته حقوق بشر سازمان ملل نیز خواسته که به ابعاد گوناگون حقوق بشری و نسلکشی حملات اخیر رسیدهگی کنند.
در همین حال، محمد محقق، رهبر حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان نیز حملههای انفجاری هفتم و هشتم محرم را « المناک» خوانده و گفته است که این حملات مایه « اندوه عمیق» وی شده است.
این همه در حالی است که مطابق به تقویم قمری امروز دهم ماه محرم و روز عاشورا است. پیروان مذهب تشیع در کشورهای اسلامی با گرامیداشت از این روز مراسمهای مختلف مذهبی را برگزار میکنند. افغانستان نیز کشوری است که پیروان مذهب شیعه در آن زیاد است. عزاداران محرم در ولایتهای مختلف کشور از این روز گرامیداشت به عمل میآورند. گفتنی است که در حکومت پیشین روز عاشورا رخصتی عمومی بود، اما طالبان در تقویم خودساخته خودشان این رخصتی را حذف کرده و برای تمام کارمندان اداریشان ابلاغ کردهاند که طبق معمول سر وظیفههایشان حاضر شوند.