دهها خبرنگار افغان که پس از تسلط طالبان بر کشور، به دلیل تهدیدهای امنیتی به ایران رفتهاند، با وضعیت رقتبار و بیسرنوشتی مطلق مواجه هستند. آنان از بیتوجهی نهادها و کشورهای حامی خبرنگاران شکایت دارند و میگویند، براساس وعدههایی که از سوی نهادها و کشورها برای آنان داده شده بود، وارد ایران شدهاند، اما اکنون در بیسرنوشتی مطلق قرار گرفته و هیچ کشور و نهادی به آنان توجه نمیکند. آوارهگی، نبود دورنما برای آینده، تمدید نشدن ویزا، مشکلات اقتصادی و خطر اخراج به افغانستان سبب شده، شماری از این خبرنگاران زیر فشارهای شدید روانی قرار بگیرند. آنان از کشورها و نهادهای حامی خبرنگاران میخواهند که به پروندههایشان رسیدهگی کنند.
هارون بصیر، یکی از دهها خبرنگاری است که به دلیل تهدیدات امنیتی در افغانستان، به ایران پناه برده است. او مدت هفت سال در رسانههای مختلف کشور کار کرده و حدود شش ماه پیش به دلیل مشکلات امنیتی کشور را ترک کرده و وارد ایران شده است. آقای بصیر در صحبت با روزنامه 8صبح، میگوید که با توجه به وعدههایی که از سوی نهادهای مدافع رسانهها و خبرنگاران دریافت کرده بود، به ایران رفته، اما به گفته او، هیچ یکی از این نهادها به پرونده خبرنگاران در تبعید بهگونه جدی اقدام نمیکنند.
این خبرنگار میافزاید: «پس از سقوط حکومت پیشین من و جمعی از خبرنگاران دیگر شامل لیست تخلیه برخی نهادهای حامی خبرنگاران بودیم و این نهادها وعده سپرده بودند، در صورتیکه به یکی از کشورهای دومی بروید، ما شما را کمک میکنیم که به یکی از کشورهای اروپایی پناهنده شوید؛ اما ماهها میگذرد که کسی به ما توجه جدی نمیکند. ما در اینجا [ایران] ماهها است که وقت ملاقات با سفارتها میخواهیم، اما زمینه آن تاکنون مساعد نشده است. کشورهایی که وعده پذیرش افراد آسیبپذیر افغانستانی را هم داده بودند، به ما توجه جدی نمیکنند.»
صنوبر پارسا صدیقی، خبرنگار دیگری است که مدت هفت ماه میشود به ایران رفته است. او مدت پنج سال در رسانهها به عنوان خبرنگار و در نهادهای مدافع حقوق زنان در افغانستان کار کرده است. صنوبر میگوید که تهدیدات امنیتی و وضع محدودیتها علیه زنان، او را ناگزیر به ترک کشور کرده است. او اضافه میکند: «در حال حاضر بیسرنوشت و در یک آینده نامعلوم در اینجا [ایران] به سر میبرم. تمام تلاشهایی که انجام دادم برای به دست آوردن ویزههای بشردوستانه کشورهای اروپایی، با تاسف تا حالا جواب دریافت نکردهام. وضعیت جاری ایران هم بحرانی است. همچنان به دلیل وضع تحریمها در ایران هیچ حمایتکننده مالی نداریم و هیچ نهادی هم حاضر به حمایت از ما نمیشود. اکنون خیلی با یک وضعیت بد اقتصادی و روحیـروانی مواجه هستیم.»
بانو صدیقی از جامعه جهانی، نهادهای بینالمللی و همچنان نهادهای پشتیبان رسانهها و خبرنگاران میخواهد که به مشکلات آنان هرچه زودتر رسیدهگی کنند.
نوریه شیخمتی، یکی دیگر از کارمندان رسانهای است که در ایران به سر میبرد. او میگوید که با وصف تلاشهای زیاد نتوانسته از هیچ مرجعی کمک یا وعده قبولی کشورهای غربی را به دست بیاورد. خانم نوریه میافزاید که در حال حاضر بیشتر خبرنگاران افغانستانی در ایران با مشکلات تمدید نشدن ویزا، مواجه هستند. او علاوه میکند: «ویزای بیشتر خبرنگاران در این کشور تمام شده، اما این کشور تمدید نمیکند. برای ما میگویند که برگردید به کشورتان. در حالیکه ما نمیتوانیم به کشور برگردیم. اگر برگردیم از سوی طالبان بازداشت، شکنجه و حتا زندانی میشویم.»
این کارمند رسانهای بیشتر توضیح میدهد: «مشکلات زیاد است، دختر تنها استم. زندهگی در ایران برای یک دختر تنها بسیار سخت است. نبود جای بودوباش، نبود حمایت مالی، مشکلات مالی زیاد و بیسرنوشتی خیلی زیاد ما را آزار میدهد. مشکلات روانی و افسردهگی هم است. نهادهای حامی خبرنگاران اصلاً کمکی نکردهاند. ایران کشور زیر تحریم است و اینجا کسی کمک کرده نمیتواند و هیچ نهاد حامی و خارجی اینجا نیست. کشورهای غربی، بهویژه فرانسه که وعده پذیرش ما را داده بود، باید برای ما هرچه زودتر ویزه بدهد تا از این بیسرنوشتی نجات پیدا کنیم.»
خبرنگارانی که در ایران به سر میبرند، خاطرنشان میسازند که بیشتر آنان وظیفه ندارند و در چنین حالتی دشوار است که کرایه خانه و مخارج خود و خانوادههایشان را تأمین کنند. بربنیاد آمارهای تایید ناشده، در حال حاضر دستکم ۸۰ خبرنگار افغان با خانوادههایشان در ایران زندهگی میکنند. آنان پس از تسلط طالبان بر کشور، به دلیل تهدیدات امنیتی که از سوی طالبان متوجه خبرنگاران و کارمندان رسانهای است، به ایران رفتهاند. در این میان، چندین خبرنگار زن نیز شاملاند.
گفتنی است که مرکز خبرنگاران افغانستان (ای.اف.جی.سی) در آخرین روز سال ۲۰۲۲ میلادی گزارشی را درباره چگونهگی وضعیت خبرنگاران و رسانهها منتشر کرد. بربنیاد این گزارش، وضعیت آزادی رسانهها و خبرنگاران در سال ۲۰۲۲ میلادی در افغانستان به شدت رو به وخامت نهاده و در کنار افزایش بیسابقه رویدادهای خشونت و تهدید خبرنگاران، فضای کار برای رسانهها نیز بهگونه جدی محدود شده است.
یافتههای این نهاد همچنان نشان میدهد که آزادی رسانهها که در دو دهه اخیر در افغانستان به دست آمده بود، پس از تسلط طالبان بر کشور، به سرعت رو به محو شدن است. در گزارش مرکز خبرنگاران افغانستان آمده که این نهاد در سال ۲۰۲۲، دستکم۲۶۰ رویداد نقض آزادی رسانهها و خبرنگاران را ثبت کرده که شامل تهدید، بازداشت و برخورد خشونتآمیز میشود. یافتههای این گزارش نشان میدهد که بیشتر این رویدادها از سوی ادارهها و یا افراد منسوب به طالبان، بهویژه نیروهای امنیتی و استخباراتی این گروه صورت گرفته است. براساس این گزارش، از مجموع رویدادهای ثبتشده در سال ۲۰۲۲ میلادی در مرکز خبرنگاران افغانستان، دستکم ۱۱۹ مورد آن بازداشت موقت خبرنگاران از یک ساعت تا چندین ماه میباشد و بیشتر این بازداشتیها توأم با خشونت فزیکی، روانی، توهین و تحقیر بوده است.