در جادههای عمومی، فرعی، خیابانها و پارکهای تفریحی هرات جوانان زیادی به چشم میخورند که با شکم گرسنه و خمار مواد مخدرند. با هر کدام که صحبت شود، میگوید که روزگاری صاحب خانه، موتر، کاروبار و سرمایه بوده، اما همنشینی با دوستان بد و مهاجرت به ایران سبب شده که به اعتیاد روی بیاورد.
از جاده عمومی تانک مرکزی به سمت میدان هوایی شهر هرات در حال گذر بودم. در منطقه شفاخانه نور چشمم به جوانی افتاد که در هوای سرد خریطههای پلاستیکی را از میان گلولای گردآوری میکرد و در آبهای گندیده شده که از بارانها جمع شده بود، غطهور میساخت. خود را به او نزدیکتر ساختم و دلیل این کارش را پرسیدم. در پاسخ گفت: «این خریطههای پلاستیک را از وسط آشغالها جمع میکنم، باز شستوشو میکنم و وقتی یک بوجی پر شد، میبرم به ۵۰ افغانی میفروشم.»
ظاهراً زندهگی این جوان معتاد با گردآوری زبالهها و فروش آن سپری میشود. در کناره جاده نشستم و درباره خود این جوان و زندهگیاش پرسیدم. نامش نظامالدین است و 28 سال سن دارد. نظامالدین میگوید: «از اول با این بدبختی زندهگی نمیکردم. از این عمر خود فقط ۲۰ سال با دوران کودکی درست زندهگی کردهام. هشت سال پیش وقتی با دوستانی که معتاد بودند نشست و برخاست را شروع کردم، معتاد شدم و به بدبختی روی آوردم.»
نظامالدین به گفته خودش روزگاری دارای صحت کامل، خانواده و وضعیت بهتر اقتصادی بوده است، اما حالا هفتهها نان شکمسیر برایش میسر نمیشود. او میافزاید: «در اول خیلی پولدار بودم و فکر می کردم هر چه بکشم، پولهایم به این زودیها خلاص نمیشود؛ اما وقتی معتاد شدم، در ظرف دو سال تمام زندهگیام رفت و حتا مجبور شدم به خاطر سیال و دیار جاه و جایگاه خود را هم ترک کنم و بیایم و از ولسوالی خود کوچ کنم و در منطقه دیگری بیایم.»
نظامالدین از ولسوالی ادرسکن هرات است. پس از روی آوردن به اعتیاد، دیگر نتوانسته در منطقه خود زندهگی کند. نهتنها خودش، بلکه خانوادهاش نیز منطقه را ترک کرده است. او اکنون با خانوادهاش در یک خانه کرایی در ولسوالی گذره زندهگی میکند. این جوان تا هنوز مجرد است و اعتیاد اجازه نمیدهد به فکر تشکیل خانواده افتد. ماهی یک یا دو بار برای دیدن مادر و برادرش میرود و بقیه وقت خود را در جادهها سپری میکند.
نظامالدین، جوانی که روزگاری صاحب زندهگی خوبی بوده، امروز با شکم گرسنه و در هوای سرد هرات شبها را در روی جادهها سپری میکند. او توضیح میدهد: «جای مشخص ندارم. روزها و شبها هر جایی برابر شد، خود را پرتو میکنم. روزانه از جمعآوری همین پلاستیکها ۵۰ روپیه جمع میکنم، او را هم میروم از نمبر یک به خود مواد میخرم. حتا وقتهایی بوده که یک هفته گرسنه بودم و هیچ چیزی پیدا نشده تا بخورم.» این معتاد در مواردی روزها تلاش میکند، اما پلاستیک و آهنپاره کافی برای فروش گردآوری نمیتواند.
با این حال، داکتران میگویند در صورتی که از مواد مخدر در اماکن عمومی استفاده شود، در کنار فرد معتاد، دود این مواد میتواند به افراد دیگر نیز زیان وارد کند. حیدر، یکی از داکتران در هرات، میگوید: «استفاده از مواد مخدر در مکانهای عمومی سبب انتقال امراض گوناگون به افراد سالم میشود و همچنان سبب میشود که افراد از همین طریق به مواد مخدر اعتیاد پیدا کنند.»
هرچند آمار مشخص از معتادان مواد مخدر در دسترس نیست، اما براساس آخرین آماری که از سوی ریاست مبارزه با مواد مخدر طالبان نشر شده، دستکم 75 هزار معتاد در شهر و ولسوالیهای هرات حضور دارند. در این میان حدود پنج هزار زن نیز شاملاند.
از سوی دیگر، مولوی عبدالخالق همکاری، معاون ریاست مبارزه با مواد مخدر وزارت امور داخله طالبان، گفته است که حدود سهونیم میلیون تن در سراسر کشور به مواد مخدر معتادند.