(طالبان و چالشهای استفاده از وسایط نظامی باقیمانده از دوره جمهوریت)
بعد از سقوط جمهوریت در افغانستان، طالبان امکانات و تجهیزات فراوانی به دست آوردند. در این نوشتار بهگونه فشرده به نوعیت، کاربرد، چالشها و امکانات اردوی پیشین افغانستان که در نزد گروه طالبان باقی مانده و در حال حاضر از آن استفاده میکند، اشاره میشود. یکی از چالشهای اساسی در چنین تحلیلها، نبود ارقام دقیق است که زمینه را برای ارزیابی دقیق توانمندیهای این چنینی دشوار میسازد. اما در خصوص وسایط نظامی باقیمانده در نزد طالبان، سوال اساسی این است که این گروه فعلا چه تعداد و چه نوع وسایط فعال را در اختیار دارد؟ هرچند آمار دقیقی از تعداد و نوعیت وسایطی که فعلا در نزد طالبان است، وجود ندارد، قصد این نوشته آن است تا با اتکا به تخمینهای اطلاعاتی و حدود تقریبی تعداد این وسایط به آن پرداخته شود. چون در بیست سال گذشته به دو دلیل تعداد دقیق وسایط فعال و غیرفعال نیروهای دفاعی و امنیتی معلوم نبود: اول اینکه به نسبت ضعف مدیریتی در وزارتهای دفاع و داخله و ریاست امنیت ملی، آمار دقیق تعداد وسایط فعال و غیرفعال وجود نداشت. دلیل دوم اینکه کمکهای خارجی به نیروهای دفاعی و امنیتی از یک آدرس واحد در اختیار این نیروهای قرار نمیگرفت. بهطور مختصر، میتوان گفت که نیروهای زمینی طالبان در شرایط فعلی وسایط ذیل را در اختیار دارند:
- واسطه نقلیه سبکوزن رنجر: واسطه عادی نظامی است که بعد از ایجاد نیروهای دفاعی و امنیتی تعداد قابل ملاحظهای از آن در اختیار این نیروها قرار گرفت. بعدا به نسبت مقاومت پایین در مقابل ماینهای کنارجادهای و زرهی نبودن این نوع وسایط، بعد از سال ۲۰۱۱ واسطه زرهی هاموی جایگزین آن شد. در ۱۰ سال گذشته، اکثریت این وسایط به علت جنگ و ماینهای کنارجادهای یا از بین رفته و یا هم به مرور زمان، استهلاک شده است. در سالهای اخیر، این نوع واسطه نقلیه، بیشتر توسط پولیس افغانستان مورد استفاده قرار میگرفت. طالبان فعلا تعداد قابل توجهی از واسطه رنجر را در سراسر افغانستان در اختیار دارند. قابل یادآوری است که قیمت هر عراده رنجر حدود ۴۰ هزار دالر تخمین شده است.
- واسطه زرهی هاموی: واسطه زرهی پنج نفری است که در سالهای اخیر تعداد کثیری از آنها در اختیار نیروهای دفاعی و امنیتی قرار گرفته بود. قیمت هر واسطه هاموی بالای دولت افغانستان ۲۳۹ هزار دالر امریکایی حساب میشد. میان سالهای 2015 الی 2020، سالانه به طور اوسط حدود ۲۰۰۰ الی ۲۵۰۰ عراده از این واسطه، در اختیار نیروهای دفاعی و امنیتی قرار میگرفت. با وجود اینکه هاموی، واسطه زرهی است، اما در مقابل ماینهای کنارجادهای و RPG عملکرد ضعیف دارد و باعث تلفات زیاد نیروهای دفاعی و امنیتی شده است.
- تانک محاربوی MRAP: واسطه زرهی محاربوی ضد RPG است. از این وسایط به تعداد بسیار اندک بعد از خروج قوتهای خارجی در اختیار قوتهای خاص وزارت دفاع قرار گرفته بود. اکثریت آنها در جنوب کشور، عمدتا در اختیار کماندوهای افغانستان بود. فعلا تعداد این واسطهها از ۱۰۰ عراده بیشتر در نزد طالبان نیست.
- تانک M1117: واسطه محاربوی زرهی است که در مقابل ماینهای کنارجادهای و RPG عملکرد خوب دارد. اکثریت قطعات قولاردوی عملیاتهای خاص وزارت دفاع از این واسطه استفاده میکردند. یک تعداد زیادی از این وسایط، در جریان جنگهای اخیر تخریب و از صف محاربه خارج شده بود. اما طالبان در قولاردوهای مختلف فعلا از این واسطه در اختیار دارند.
- واسطه نقلیه تویوتا هایلکس: از این واسطه، بیشتر نیروهای امنیت ملی افغانستان استفاده میکردند. تعداد قابل ملاحظهای از واسطههای هایلکس از نوع ساده و زره، در اختیار قطعات صفردار امنیت ملی قرار داشت. قابل ذکر است که این بخش امنیت ملی مستقیما تحت حمایت سازمان استخباراتی امریکا قرار داشت، به همین دلیل همهساله تعداد وافر و انواع جدید این واسطهها در اختیار این قطعات قرار میگرفت.
- واسطه نقلیه لندکروزر ۷۹: این واسطه که در افغانستان به نام سیمرغ مشهور است، طرفداران زیادی در میان نیروهای دفاعی و امنیتی کشور داشت. بخشهای خاص قطعات امنیت ملی مانند قطعه خاص قندهار، خوست و ننگرهار از نوع زرهی این واسطه استفاده میکردند. از لحاظ عملکرد، این نوع واسطه نقلیه مناسب جغرافیای افغانستان است. تویوتا هایلکس و لندکروزر ۷۹ از جمله وسایط جدید و مودل روز است که فعلا طالبان در قطعات بدری و فاتح خود از آنها استفاده میکنند. اما این واسطهها به دلیل اینکه اساسا زرهی طراحی نشده است، نیاز به حفظ و مراقبت مداوم دارد و طول عمر آنها کوتاه است. به جز از مواردی که در بالا تذکر رفت، طالبان تعداد دیگری از وسایط مختلف النوع مانند تانک T62 ,EVEREST و وسایط انجنیری و لوژیستکی را در اختیار دارند. آنچه که در این مبحث قابل درنگ است، این است که اکثریت این وسایط ساخت امریکا است و در دوران جمهوریت برای حفظ و مراقبت آنها چندین شرکت با هزینه میلیونها دالر، در بخشهای مختلف وزارتهای دفاع و داخله و ریاست عمومی امنیت ملی ایجاد شده بود. ولی با وجود آن، در بسیاری موارد به خاطر نبود یک قطعه عادی، بسیاری از این وسایط از صف محاربه خارج میشد. در کنار مسایل یاد شده، مصارف روغنیات بلند این نوع واسطهها، از دیگر مشکلات آنها بود. حال سوال اساسی این است که آیا طالبان توان پرداخت مصارف، روغنیات و حفظ و مراقبت این وسایط را در طولانیمدت خواهند داشت؟ آنچه که در روزهای اخیر دیده میشود، این است که طالبان در سختترین نبردهای خویش، مانند پنجشیر و اندراب، بیشتر از وسایط ساده رنجر استفاده میکنند، در حالی که اکثریت وسایط زرهی در مراکز قولاردوهایشان توقف داده شده و به دلیل نبود امکانات از استفاده باز مانده است. با درنظرداشت این مهم، آنچه قابل ذکر است، این است که وخامت اوضاع نظامی و تشدید حملات جبهات مقاومت بر ضد طالبان، این گروه را در درازمدت از استفاده این وسایط ناتوان ساخته و با چالشهای جدی مواجه خواهد ساخت.