در گذشته جامعه‌ی جهانی به قول یکی از فعالان جامعه‌ی مدنی برای انتخابات «هویت‌سازی» می‌کرد، اما به دلایلی که روشن نیست تا حال این کار صورت نگرفته است. از انتخابات ریاست جمهوری کشور باید ناظران بین‌المللی نظارت کنند. گزارش‌های ناظران بین‌المللی به انتخابات در سطح جهان مشروعیت می‌دهد. سازمان امنیت و همکاری در اروپا، اتحادیه‌ی اروپا، انستیتوت‌های امریکایی و مراجع جهانی دیگر از انتخابات‌های گذشته‌ی افغانستان نظارت کرده‌اند. سازمان ملل متحد هم برای نظارت از انتخابات، متخصصان بین‌المللی را به افغانستان می‌آورَد. اما تا حال هیچ روشن نیست که چه تعداد از ناظران بین‌المللی برای نظارت از انتخابات، به افغانستان می‌آیند. در کمیسیون‌های انتخاباتی کمیشنران بین‌المللی مستقر شده‌اند، اما آن کمیشنران ماموران کمیسیون‌ها هستند و نمی‌توانند در نقش ناظر عمل کنند. برای این که انتخابات افغانستان صاحب مقبولیت جهانی شود، نیاز است که ناظران بین‌المللی از انتخابات ریاست جمهوری نظارت کنند.
در انتخابات‌های ریاست جمهوری ۲۰۰۴، ۲۰۰۵، ۲۰۰۹ و حتا ۲۰۱۴ ناظران بین‌المللی نظارت کردند. در مورد این انتخابات‌ها پژوهش‌هایی در دانشگاه‌ها و اندیش‌کده‌های داخلی و خارجی صورت گرفته است. اگر ناظران بین‌المللی به کشور نیایند و انتخابات ریاست جمهوری را نظارت نکنند، کسی نمی‌تواند به این انتخابات اعتبار جهانی ببخشد. پیش از این اتحادیه‌ی اروپا اعلام کرده بود که ناظران این اتحادیه را برای نظارت از انتخابات ریاست جمهوری، به افغانستان می‌فرستد، ولی به نظر می‌رسد که تا حال این ناظران به کشور نیامده‌اند. نظارت از انتخابات صرف به معنای بررسی روز رأی‌دهی نیست، بلکه باید از تمام مراحل انتخابات نظارت صورت بگیرد. چیزی کم یک ماه از کمپین انتخابات ریاست جمهوری می‌گذرد، اما نظارت بین‌المللی از آن صورت نگرفته است. آماده‌گی‌ها برای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در جریان است. کمیسیون مستقل انتخابات تلاش می‌کند که انتخابات را بدون کدام مشکل تخنیکی برگزار کند. آیا نهادهای بین‌المللی از کارهای کمیسیون مستقل انتخابات و مشکلات آنان نظارت می‌کنند؟
کمیسیون مستقل انتخابات در آغاز اعلام کرده بود که انتخابات ریاست جمهوری، شوراهای ولایتی، شوراهای ولسوالی‌ها و انتخابات پارلمانی غزنی را یک‌جا برگزار می‌کند، اما بعداً از این موضع عقب‌نشینی کرد. شماری از متخصصان بین‌المللی انتخابات به کمیشنران مشورت دادند که همه‌ی انتخابات‌ها را نمی‌توانند یک‌جا برگزار کنند. کمیسیون مستقل انتخابات هم‌چنان می‌خواست که در مرحله‌ی نام‌نویسی تقویتی از تکنولوژی بایومتریک استفاده کند، ولی به دلیل مشورت‌های تخنیکی شماری از متخصصان بین‌المللی از آن منصرف شد. ناظران بین‌المللی و گزارش‌های آنان به بهبود کار کمیسیون مستقل انتخابات و کل روند کمک می‌کرد. در انتخابات‌های گذشته جامعه‌ی جهانی از طریق ناظران بین‌المللی برای انتخابات وجهه‌سازی می‌کرد و این امر توجه رأی‌دهنده‌گان را هم به انتخابات جلب می‌ساخت.
حالا هم باید آماده‌گی‌های لازم از سوی سازمان‌های بین‌المللی برای نظارت از انتخابات افغانستان گرفته شود. شاید برخی از کشورهای این بار در حمایت جدی از انتخابات افغانستان تردید داشته باشند، اما بدون سرمایه‌گذاری روی انتخابات جامعه‌ی جهانی نمی‌تواند به نتیجه برسد. صلح زمانی به افغانستان می‌آید که مشروعیت انتخاباتی وجود داشته باشد. صلحی که یک حکومت غیر انتخابی و یک سیستم غیر دمکراتیک را روی کار بیاورد، دیر دوام نمی‌کند. از طرف دیگر هیچ کسی نمی‌داند که چانه‌زنی‌ها در دوحه و بعد در اسلو چقدر طول می‌کشد و به چه نتایجی می‌انجامد. بنا بر این نباید انتخابات گروگان گرفته شود. آماده‌گی‌های لازم برای انتخابات باید وجود داشته باشد و این روند به هیچ وجه صدمه نبیند. مشروعیت حوزه‌ی قانون اساسی و نظم جمهوری از انتخابات می‌آید و در صورتی که انتخابات برگزار نشود، این نظم صدمه می‌بیند. بی‌توجهی به انتخابات از سوی هر مرجعی که صورت بگیرد، اقدام عقلانی نیست. کمیسیون‌های انتخاباتی هم باید حداکثر تلاش را بکنند تا ناظران بین‌المللی به افغانستان بیایند و از انتخابات ریاست جمهوری و آماده‌گی‌هایی که برای آن گرفته می‌شود، نظارت کنند. سیاست‌مداران کابل‌نشین هم باید مصلحت کشور را مدنظر قرار دهند.
