پایتخت و بزرگشهرهای کشور در کنار بحران اقتصادی، نبود نظام سیاسی و فقدان حکومت رسمی، با عالمی از چالشهای امنیتی مواجهاند. قتلهای مرموز، اختطاف، سرقتها و رهزنیهای مسلحانه از عمدهترین مواردیاند که این روزها امنیت جان و مال شهروندان را تهدید میکند. کابل، غزنی، بلخ، بدخشان، جوزجان و سمنگان از ولایتهاییاند که در کمتر از یک هفته گذشته گواه 14 مورد قتل مسلحانه بودهاند. براساس نوعیت قتل و اظهارات منابع محلی، شماری از این افراد از سوی دزدان و شماری هم از سوی افراد مسلح ناشناس کشته شدهاند. هرچند این رویدادها از شهروندان قربانی میگیرد و خانوادههای زیادی را در گلیم غم مینشاند، اما علت بیشتر ایندست قتلها ناروشن باقی میماند. با این وصف، شهروندان کشور از گسترش دامنه ناامنی زیر حاکمیت طالبان نگراناند. آنان طالبان را در تأمین فضای امن در کشور به ناکامی متهم میکنند و میگویند که نظم شهرها نیازمند درایت بیشتری است که از توان رژیم حاکم خارج است. طالبان اما از تلاشها برای کنترل وضعیت خبر میدهند؛ تلاشهایی که در بیش از یکونیم سال گذشته نتیجه مثبتی در کاهش سطح جرایم، نداشته است.
براساس گزارشها غزنی در یک ماه گذشته گواه هفت مورد رهزنی مسلحانه بوده که به قتل افراد منجر شده است. در تازهترین مورد جسد فردی به نام افتخاراحمد از ساحه «سمندقلعه» ولسوالی مقر این ولایت پیدا شده است. منابع محلی میگویند که این فرد داکتر بوده و سه روز پیش (14 دلو) با یک عراده موتر نوع «فلدر» مفقود شده بود. موتر این باشنده غزنی به سرقت رفته و عاملان این رویداد هنوز شناسایی نشدهاند.
از این پیش جسد یک جوان دیگر پس از چاشت روز جمعه، ۱۴ دلو، از ساحه «خشک» که مربوط حوزه دوم امنیتی شهر غزنی میشود، پیدا شده است. براساس اطلاعات منابع، این جوان با ضربات پیهم چاقو به قتل رسیده و موترش دزدیده شده است. باشندهگان غزنی، از افزایش ناامنی در شهر و ولسوالیهای این ولایت شکایت دارند و طالبان را در تأمین امنیت به ناکامی متهم میکنند.
همچنان منابع محلی در سمنگان میگویند که فردی به نام ضیاالحق پنج روز پیش (12 دلو) از سوی افراد مسلح ربوده شده و سپس به قتل رسیده است. نزدیکان این فرد میگویند که او یکی از نیروهای خیزش مردمی در سمنگان بوده که از شهر ایبک، مرکز سمنگان، ربوده شده بود. از این پیش جوان دیگری در این ولایت از سوی افراد مسلح ناشناس به قتل رسید. منابع محلی میگویند که این جوان 24 ساله روز چهارشنبه، 12 دلو، در روستای «گلقشلاق» شهر ایبک، مرکز سمنگان، از سوی افراد مسلح ناشناس به قتل رسید. براساس اطلاعات منابع، این جوان یاسین نام داشت و کارگر بود. تاکنون علت و انگیزه این قتل روشن نشده است. طالبان با تایید این رویداد میگویند که تلاشها برای بازداشت عاملان آن آغاز شده است.
افزون بر این، هفت عضو یک خانواده به شمول زنان و کودکان جمعهشب، 14 دلو، در روستای جرقلعه ولسوالی چمتال ولایت بلخ از سوی افراد مسلح ناشناس به قتل رسیدند. محمدآصف وزیری، سخنگوی فرماندهی امنیه طالبان در بلخ، گفته است که در این میان چهار کودک، دو زن و یک مرد شاملاند. هرچند مسوولان محلی طالبان در بلخ این رویداد را تأیید میکنند، اما جزییات بیشتری در این باره ارایه نکردهاند.
در کنار این، براساس اظهارات منابع محلی در جریان یک هفته گذشته دو نظامی پیشین به نامهای ستار سیرت و عنایتالله در ولایت جوزجان به قتل رسیدهاند. منابع محلی به روزنامه ۸صبح میگویند که جسد ستار سیرت، عضو نیروهای ویژه ارتش حکومت پیشین، پس از دو هفته بازداشت از سوی طالبان، روز جمعه، ۱۴ دلو، از درههای مربوط به ولایت جوزجان پیدا شده است. منابع محلی از قتل مرموز و شنیع این نظامی پیشین خبر دادهاند. منابع همچنان میگویند که جسد سوخته عنایتالله، عضو نیروهای پولیس حکومت پیشین، نیز در ولسوالی فیضآباد این ولایت پیدا شده است. این دو قتل به افراد طالبان نسبت داده میشود. مسوولان محلی طالبان اما از پذیرفتن مسوولیت آن خودداری کردهاند.
نورمحمد، باشنده ولسوالی واخان ولایت بدخشان، یکی دیگر از قربانیان ناامنیهای پسین در کشور است. او روز چهارشنبه، 12 دلو، از سوی افراد مسلح در بازار ولسوالی اشکاشم ولایت بدخشان در محضر عام تیرباران شده است. منابع محلی در بدخشان، طالبان را عامل تیرباران کردن این باشنده محل میدانند. طالبان اما تاکنون مسوولیت این قتل را برعهده نگرفتهاند.
امنیت بازرگانان در پایتخت
پایتخت کشور نیز از ناامنیهای پسین در امان نمانده است. سرقت، رهزنی، اختطاف و ترور افراد از مواردیاند که در بیش از یک سال گذشته بهعنوان یک پدیده همیشهپیدا پایتختنشینان را آزار داده است. خانجان الکوزی، عضو هیأت مدیره اتاق تجارت و سرمایهگذاری کشور، در صحبت با رسانهها گفته است که تنها در یک ماه گذشته 13 بازرگان کشور از سوی افراد مسلح اختطاف شدهاند.
طالبان نیز وجود ناامنی در کشور بهویژه اختطافها در شهر کابل را میپذیرند و از ادامه تلاشها برای کنترل وضعیت سخن میگویند. خالد زدران، سخنگوی فرماندهی امنیه طالبان برای کابل، گفته است که از سه قضیه اختطاف که در یک ماه گذشته نزد آنان ثبت شده، یکی را حلوفصل کرده و دو قضیه دیگری را زیر کار گرفتهاند. او میگوید که نیروهای این گروه در یک ماه گذشته 12 اختطافچی را از مربوطات ولایت کابل بازداشت کردهاند.
واکنش شهروندان
شهروندان کشور طالبان را در عرصه حکومتداری و برقراری نظم در بزرگشهرها به ضعف و ناتوانی متهم میکنند. به باور آنان، حکومتداری خوب نیازمند یک حکومت رسمی، افراد متخصص و مسوولان پاسخگو است که افغانستان زیر حاکمیت طالبان از این ویژهگیها محروم است.
محمدظریف، دکاندار در شهر کابل، به روزنامه 8صبح میگوید: «افرادی که توقع داشته باشند امنیت شهر و بازار را با تهدید توسط شهروندان بگیرند [تأمین کنند] حکومت کرده نمیتوانند.» این دکاندار توضیح میدهد که مسوولان استخبارات طالبان در این اواخر با توزیع فورمههای همکاری، شهرت بیشتر دکانداران را نزد خود ثبت کرده و از آنان تعهد گرفتهاند که در قسمت تأمین امنیت با این گروه همکاری کنند. در این تعهدنامه آمده است که دکانداران مکلفاند در صورت مشاهده افراد و فعالیتهای مشکوک، مسوولان امنیتی این گروه را در جریان بگذارند. این دکاندار خاطرنشان میسازد که هنگام امضای این تعهدنامه، تهدید شده که در صورت تخلف زندانی میشود و مورد پیگرد قرار خواهد گرفت.
ازمری، نظامی پیشین کشور است که به گفته خودش برای مدت زیادی در بخشهای جنایی وظیفه اجرا کرده است، میگوید که تأمین امنیت شهرها یک سلسله شگردهایی دارد که نیازمند سواد و تخصص است. این نظامی پیشین میافزاید که تأمین امنیت شهرها از توان جنگجویان طالبان خارج است؛ زیرا به گفته او، جنگجویان این گروه نمیتوانند با خواندن چند کتاب معدود در مدرسه و سپری کردن سالها در میدانهای جنگ، جرایم جنایی را کنترل کنند.
شمار قتلها در یک سال گذشته
مقامهای وزارت امور داخله طالبان میگویند که در یک سال گذشته یک هزار و ۵۹۰ قضیه قتل در کشور اتفاق افتاده است. به گفته آنان، یک هزار و ۸۱۸ تن در پیوند به این قضیهها از سوی نیروهای این گروه بازداشت شدهاند. بسمالله حبیب، معاون سخنگوی وزارت امور داخله طالبان، روز سهشنبه، ۱۱ دلو، در یک نشست خبری گفت که از این میان یک هزار و ۹ واقعه توسط طالبان کشف شده و بقیه از سوی شهروندان گزارش شده است. او افزوده است که این رویدادها شامل قتلهای ناموسی، قتلهای خانوادهگی، خصومتهای شخصی و قتلهای مرموز میشود.
اختطاف و قتل با لباس طالبان
براساس گزارشها، شهروندان کشور همواره از افزایش جرمهای جنایی زیر پوشش لباس طالبان شاکیاند. شهروندان در ولایتهای تخار، پروان، فراه و شماری دیگر از ولایتهای کشور به روزنامه 8صبح گفتهاند که اموالشان توسط افرادی دزدی شده که خود را جنگجویان گروه طالبان معرفی کردهاند.
طبق این گزارشها، گروهی از تفنگداران مسلح روز پنجشنبه، ۱ جدی، مبلغ ۵۰ هزار دالر امریکایی را از یک گروه طلافروشان در شهر تالقان، مرکز ولایت تخار، سرقت کرده است. همچنان حبیب شیرزاد، خبرنگار محلی در پروان، گفته است که دزدان مسلح در ۱۳ اسد، با استفاده از نام طالبان وارد خانه او در ولسوالی جبلالسراج شدهاند. به گفته شیرزاد، این افراد دست و پای اعضای خانواده او را بسته و در یک اتاق جداگانه انداختهاند. این خبرنگار محلی توضیح داده که دزدان دو ست طلا به ارزش بیش از ۳۰۰ هزار افغانی، حدود ۴۰ هزار افغانی پول نقد و شش ست موبایل را با خود بردهاند.
طالبان اما کاهش جرایم جنایی بهویژه سرقتهای مسلحانه را یکی از بارزترین دستاوردهای خود عنوان کرده و میگویند که امنیت شهروندان کشور را بیش از هر زمان دیگری تامین کردهاند. شهروندان کشور در حالی از افزایش ناامنی و برهم خوردن نظم بزرگشهرها نگراناند که طالبان در ماه اسد سال گذشته خورشیدی با تصرف کابل، همه زندانها را تخلیه و زندانیان را آزاد کردند. بیشتر آن زندانیان که شمارشان به هزاران تن میرسید، به جرایم مختلف از جمله اختطاف، قتل، سرقتهای مسلحانه و دیگر جرایم جنایی به مجازات محکوم بودند. هیچ مرجعی تاکنون از شمار زندانیانی که با سقوط نظام جمهوری توسط طالبان از زندانهای کشور رها شدهاند، آمار ارایه نکرده است؛ اما براساس یافتههای «مرکز بینالمللی زندانها» که در سال 1395 خورشیدی در سایت آن نشر شده است، شمار زندانیان در افغانستان از حدود پنج هزار و ۲۶۲ تن در سال 1383 به بیش از ۲۶ هزار و ۵۱۹ تن در سال 1393 افزایش یافته بود. طبق گزارش این نهاد، در سال 1393 حدود ۳۴ زندان در مرکز ولایتها و نزدیک به 190 توقیفخانه و 34 مرکز اصلاح کودکان در سرتاسر افغانستان وجود داشته است. مقامهای امنیتی در سالهای پسین آمار تازهای از شمار زندانها و زندانیان ارایه نکردهاند. طالبان نیز در این باره بهصورت مشخص ابراز نظر نکردهاند.