از حمله بر مکتب سیدالشهدا در منطقه دشت برچی شهر کابل یک سال میگذرد. این حمله که ناشی از سه انفجار پیهم بود، دختران دانشآموز را هدف قرار داد و اغلب قربانیان آن نیز دختران بین 11 تا 17 ساله بودند. گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد برای افغانستان به مناسبت یکسالهگی این حمله گفته است که «زندهگی آنها (قربانیان حمله) را باید به یاد داشت و برایشان عدالت خواست.» او شمار قربانیان این انفجار سهگانه را 85 تن اعلام کرده است که بیشترشان دختر بودند. ستادهای مردمی در آن زمان شمار تلفات این انفجار را بیش از رقم رسمی که اعلام میشد، گزارش میدادند.
روز شنبه، 18 ثور 1400، در حالی که دانشآموزان دختر از مکتب سیدالشهدا در مربوطات دشت برچی، حوزه سیزدهم امنیتی شهر کابل، رخصت میشدند، انفجاری مهیب در نزدیکی آن مکتب رخ داد. به دنبال آن، دو انفجار دیگر نیز صورت گرفت. طالبان که اکنون در افغانستان اقتدار را به دست دارند و به دختران بالاتر از صنف ششم اجازه آموزش نمیدهند، دست داشتن در این حمله را رد کردند. دولت سابق، طالبان را در عداد متهمان و طراحان این حمله میآورد.
این حمله که در نوع خود از رویدادهای «تراژیک و فجیع» و به باور نهادهای حقوق بشری «جنایت آشکار جنگی» بود، همچنان سایه سنگینی در یادها و خاطرها دارد و قلبهای بسیاری را میآزارد. بسیاری از شهروندان کشور، بهویژه کسانی که لحظهای پس از انفجار به محل رویداد رسیده بودند، آن صحنه را «تراژیک»، «بیانتها»، «وحشتناک» و «آشفته» توصیف کردهاند. بسیاری از دانشآموزانی که از این حمله جان سالم و نیمهجان به در بردند، خاطرات تلخ آن صحنه کامشان را تلخ میکند.
لیسه سیدالشهدا از مکاتب بزرگ غرب کابل است که در آن هزاران دانشآموز پسر و دختر در دو شفت پیش از چاشت و پس از چاشت، درس میخوانند. شفت پس از چاشت این مکتب که در پایین کوه چهلدختران واقع شده، به دختران اختصاص یافته است.
مریم، از دانشآموزانی که سال گذشته پس از انفجار نخست بیهوش افتاده بود و همین موضوع سبب شده بود تا از تیر مرگ انفجارهای بعدی جان سالم به در ببرد، هنوز با یادآوری آن صحنهها نمیتواند جلو اشکش را بگیرد. او که اکنون به خاطر تصمیم طالبان نمیتواند مکتب برود، میگوید در لحظهای که به هوش آمده بود، نمیدانست چه اتفاق افتاده و بیاختیار از جا بلند شده بود و بهسرعت از میان دود، آتش و خون ساحه را ترک کرده بود. اجساد پرپر شده و خونهای همصنفیها و همقطاران مریم 15 سالهای که از این حمله جان سالم به در برد، همهجا بود. خواست مریم تأمین عدالت و بازگشایی مکاتب است، هرچند او هیچ اطمینانی به «تأمین امنیت ندارد».
شهروندان کشور نیز در یکسالهگی حمله بر مکتب سیدالشهدا از این حادثه و قربانیان آن یادآوری کرده و خواستار عدالت شدهاند. ریچارد بنت، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد برای افغانستان، تاکید کرده است که باید زندهگی قربانیان این حمله در یادها بماند و عدالت برای آنها تأمین شود. او خواستار تحقیقات مستقل و بیطرف و نیز شناسایی عاملان این حمله شدهاند. به باور او، پیشگیری از تکرار حملات، محافظت از شهروندان و پاسخگویی همه همزمان باید به پیش برود و این پاسخگویی با معیارهای بینالمللی میتواند به قربانیان احترام بگذارد و از تکرار جنایات جلوگیری کند.
حمله بر مراکز آموزشی، نهادهای فرهنگی و مساجد در غرب کابل که باشندهگان آن عمدتاً هزاره و شیعهمذهب هستند، از سالها به این سو ادامه دارد. پس از حمله بر مکتب سیدالشهدا، مساله قرار داشتن هزارهها در معرض نسلکشی بهصورت جدی از سوی فعالان حقوق بشر مطرح شد و بهتازهگی جمعی از فرهنگیان و اعضای جامعه مدنی و فعالان حقوق بشری به سازمان ملل و رهبران جهان نامه نوشتهاند تا موضوع «نسلکشی» هزارهها را به رسمیت بشناسند و در پرتو آن برای جلوگیری از آن اقدام کنند.
از سال 2015 تا زمان حمله بر مکتب عبدالرحیم شهید در دشت برچی که از بزرگترین و پرجمعیتترین مکاتب شهر کابل است، طبق معلومات این فرهنگیان بیش از 30 حمله علیه هزارهها اجرا و سازماندهی شده که صدها تن کشته شدهاند. حمله بر مکتب عبدالرحیم شهید که «ماهیت و هدف» مشابه حمله بر مکتب سیدالشهدا داشت، در 30 حمل امسال رخ داد.
ریچارد بنت، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد برای افغانستان، با اشاره به این حملات میگوید که هزارهها و شیعههای افغانستان از سالها به این سو بهصورت دوامدار و هدفمند کشته میشوند. او تأکید کرده است که ناکامی در محافظت از هزارهها که هدف دایمی کشتار هستند، نتایج و پیامد منفی داشته است. به گفته بنت، از زمان تسلط طالبان، حملات بیرحمانه علیه جامعه هزاره که مسوولیت شماری از آنها را داعش برعهده گرفته، ادامه یافته و به شهروندان پاسخ مناسب داده نشده است. گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد میگوید که پیشگیری از تکرار حملات، محافظت از شهروندان و پاسخگویی همه همزمان باید به پیش برود. او افزوده است که خواهان یک تحقیق مستقل درباره این رویداد، شناسایی عاملان و تحقق عدالت است. به باور ریچارد بنت، پاسخگویی با معیارهای بینالمللی میتواند به قربانیان احترام بگذارد و از تکرار جنایات جلوگیری کند.